Jerzy Damsz

pilot sportowy i wojskowy, inżynier

Jerzy Damsz (ur. 6 września 1911 w Łodzi[1], zm. 22 czerwca 1987 w Sopocie[1]) – polski pilot sportowy i wojskowy, ostatni dowódca 307 dywizjonu myśliwskiego, inżynier, specjalista w zakresie kriogeniki, działacz społeczny i patriotyczny, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Jerzy Damsz
Ilustracja
Jerzy Damsz po zwycięstwie w zawodach pływackich (20 listopada 1932).
kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

6 września 1911
Łódź

Data i miejsce śmierci

22 czerwca 1987
Sopot

Przebieg służby
Lata służby

1939–1947

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Lotnictwo Wojska Polskiego
Armée de l’air
RAF

Jednostki

dywizjon 307

Stanowiska

dowódca dywizjonu

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Późniejsza praca

inżynier

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (od 1941, trzykrotnie) Medal Lotniczy

Życiorys

edytuj

Ojciec Jerzego Damsza był pracownikiem jednego z łódzkich banków, oficerem armii rosyjskiej i Wojska Polskiego, uczestnikiem wojny rosyjsko-japońskiej, I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej.

Jerzy Damsz ukończył Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie A. Zimowskiego w Łodzi, egzamin dojrzałości zdał w 1929 roku (w 1931 według innych źródeł[1]) i w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. Ukończył je w 1936 roku, uzyskując dyplom inżyniera.

W czasie studiów, w 1934 roku[1], odbył kurs szybowcowy w Aeroklubie Warszawskim (uzyskał kategorię A[1]) oraz na samolotach silnikowych w ramach Przysposobienia Wojskowego Lotniczego w Łucku. W 1936 roku zajął jako nawigator I miejsce w ogólnopolskich zawodach lotniczych (na samolocie RWD-8 wspólnie z pilotem Rościsławem Aleksandrowiczem). Następnie ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie i jako plutonowy podchorąży pozostawał w rezerwie 1 pułku lotniczego.

Od 1937 roku pracował w Laboratorium Maszyn Cieplnych Politechniki Warszawskiej a następnie w Instytucie Technicznym Lotnictwa. 6 września 1939 roku, wraz z innymi pracownikami naukowymi instytutu otrzymał rozkaz ewakuacji. Wraz z żoną, Zofią Krupińską, własnym motocyklem wyjechał do Lwowa, a 17 września przekroczył granicę rumuńską. Później, przez Jugosławię i Grecję przedostał się do Francji. Przydzielony do centrum szkolenia w Lyon-Bryon, nie brał udziału w kampanii francuskiej. Po upadku Francji został wraz z grupą lotników ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie otrzymał numer służbowy RAF P-0949[2]. We wrześniu 1940 roku został pilotem Air Transport Auxiliary w White Waltham, gdzie zajmował się rozprowadzaniem samolotów do jednostek bojowych.

W lipcu następnego roku jego starania o przydział do jednostki frontowej zakończyły się sukcesem: po przeszkoleniu w 60 OTU (Operational Training Unit) został we wrześniu 1941 roku pilotem 307 dywizjonu myśliwskiego nocnego. Latał w załodze z nawigatorem Witoldem Sylwestrowiczem. Pierwsze zwycięstwo – zaliczone jako prawdopodobne zestrzelenie Bf 110 – odniósł 10 września 1943 roku nad Atlantykiem. 25 września 1943 roku zestrzelił na pewno nad Zatoką Biskajską jednego Ju 88, drugiego zaś uszkodził.

Po zakończeniu tury operacyjnej, w lutym 1944 roku został zatrudniony w Royal Aircraft Establishment jako inżynier. Prowadził tam badania właściwości silników lotniczych. Do 307 dywizjonu powrócił już po zakończeniu działań bojowych, w październiku 1945 roku. Od 1 marca 1946 roku do rozwiązania jednostki pełnił funkcję dowódcy dywizjonu. Został zdemobilizowany 14 października 1947 roku, w stopniu kapitana lotnictwa (i brytyjskim Wing Commandera). Za swoje zasługi bojowe odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych.

Po przejściu do cywila wyjechał wraz z rodziną i kilkoma innymi pilotami do Argentyny, gdzie zamierzali uruchomić firmę transportową. Wobec cofnięcia zgody na działalność przez rząd argentyński, firma upadła. Jerzy Damsz został wspólnikiem warsztatu naprawczego silników wysokoprężnych w Rosario. W 1952 roku wyjechał do Paragwaju, gdzie objął stanowisko kierownika technicznego kopalni gipsu. Osiągnął w tej pracy znaczne sukcesy, po czym powrócił do Argentyny, gdzie został kierownikiem działu badawczo-rozwojowego konsorcjum Iggam, a następnie zajmował podobne stanowisko w fabryce motoryzacyjnej w Córdobie.

W 1958 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Znalazł zatrudnienie w Hofman Laboratory, gdzie zetknął się z technologią niskich temperatur. Wkrótce został zaangażowany w Philips Laboratories Division. Zaangażował się również w działalność organizacji polonijnych, był prezesem Stowarzyszenia Inżynierów Polskich oraz członkiem Rady Nadzorczej Polish Association of Arts and Science. Od 1972 roku pracował w Cryogenic Technology Inc. w Bostonie. Był autorem szeregu publikacji i patentów z dziedziny kriogeniki, jedna z zaprojektowanych przez niego instalacji została wykorzystana przez NASA przy konstrukcji sond Voyager.

W 1975 roku przeszedł na wcześniejszą emeryturę i powrócił do Polski. Zamieszkał w Sopocie wraz z drugą żoną, Teresą Remiszewską. Był konsultantem w Instytucie Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej. W 1980 roku był jednym z organizatorów Koła Kombatantów NSZZ „Solidarność”. W latach 1985–1987 spisał swoje wspomnienia, które zostały wydane w 1990 roku nakładem Społecznego Instytutu Wydawniczego Znak.

Pochowany na cmentarzu komunalnym w Sopocie (kwatera N4-19-14)[3].

 
Grób Teresy Remiszewskiej i Jerzego Damsza

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Wojciech Zmyślony: Jerzy Damsz. Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej (www.polishairforce.pl). [dostęp 2011-06-23]. (pol.).
  2. Damsz Jerzy. listakrzystka.pl. [dostęp 2019-07-23].
  3. śp. Jerzy Damsz

Bibliografia

edytuj
  • Jerzy Damsz, Lwowskie Puchacze: Wspomnienia lotnika, Kraków: „Znak”, 1990, ISBN 83-7006-022-6, OCLC 830063414.