1 Pułk Lotniczy

Oddział lotnictwa Wojska Polskiego II RP

1 Pułk Lotniczy (1 plot) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego II RP.

1 Pułk Lotniczy
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa pułku
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

19 maja 1921

Rozformowanie

sierpień 1939

Tradycje
Święto

8 sierpnia, 19 maja

Dowódcy
Pierwszy

płk pil. Camillo Perini

Ostatni

płk pil. Stefan Pawlikowski

Organizacja
Dyslokacja

garnizon Warszawa

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko[a]

Rodzaj wojsk

Lotnictwo

Podległość

Departament IV MSWojsk.
1 Grupa Aeronautyczna
1 Grupa Lotnicza

Lotnictwo wojskowe w 1939
Wizyta brata króla Rumunii księcia Mikołaja w Polsce - ppłk Władysław Kalkus wita go na Okęciu; 27 czerwca 1933
Wizyta brata króla Rumunii księcia Mikołaja - lotnisko wojskowe na Okęciu

Historia pułku

edytuj

Pułk został utworzony na lotnisku mokotowskim[1] 19 maja 1921 na bazie powstałych wcześniej eskadr lotniczych: 3, 8, 12 i 16 eskadry wywiadowczej oraz 7 i 19 eskadry myśliwskiej. Ta ostatnia powstała z połączenia dwóch eskadr 18 i 19 przybyłych do Polski wraz z Armią gen. Hallera w 1919 z Francji.

Utworzono wówczas trzy dywizjony, które tworzyły następujące eskadry:

Organizatorem i pierwszym dowódcą pułku został ppłk pil. Camillo Perini.

 
 
 
 
 
 

W maju 1922 rozwiązany został IV dywizjon. 3 eskadra wywiadowcza podporządkowana została dowódcy I dywizjonu, natomiast 8 eskadra wywiadowcza włączona w skład 2 pułku lotniczego i przeniesiona do Krakowa.

W 1925, w związku z ujednoliceniem numeracji jednostek w lotnictwie polskim, w pułku zmienione zostały numery eskadr. Dodatkowo utworzono jedną eskadrę liniową. Jednocześnie zwiększono etat eskadry do 10 samolotów. Zmieniono nazwy eskadr wywiadowczych na lotnicze. Pierwsza cyfra numeru eskadry lotniczej oznaczała numer pułku, druga kolejność eskadry. Pułk składał się z: 11, 12, 13 i 14 eskadry liniowej oraz 121 i 122 eskadry myśliwskiej.

Osobny artykuł: Święta wojskowe w Polsce.

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 8 sierpnia, jako datę święta pułkowego[2]. 29 lutego 1932 roku minister spraw wojskowych zmienił datę święta pułkowego na 19 maja[3]. Od tego czasu pułk obchodził swoje święto w rocznicę sformowania w 1921 roku.

W 1928 doszło do kolejnej reorganizacji lotnictwa. W 1 pułku lotniczym zlikwidowano 14 eskadrę liniową, a utworzono 211 eskadrę bombową. Również w 1928 eskadry myśliwskie otrzymały nową numerację: 121 została 111 eskadrą, 122 – 112 eskadrą.

W związku z kolejnymi zmianami w lotnictwie w 1929, w 1 pułku utworzono kolejną eskadrę bombową – 212 oraz 113 eskadrę myśliwską początkowo nocną, a później dzienną. Wiosną tego roku pułk wszedł w skład 1 Grupy Aeronautycznej, która w 1936 roku została przemianowana na 1 Grupę Lotniczą.

Kolejne zmiany nastąpiły w 1931 gdy powstała kolejna eskadra bombowa – 213.

29 lutego 1932 roku minister spraw wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej pułku[4].

W 1933 zlikwidowano 16 eskadrę liniową, a w to miejsce utworzono 13 eskadrę obserwacyjną. Utworzono też kolejną 13 eskadrę myśliwską.

W marcu 1939 rozwiązane zostały dowództwa I/1 dywizjonu liniowego, V/1 dywizjonu bombowego i VI/1 dywizjonu towarzyszącego oraz 11 i 12 eskadry liniowe, a także 214 i 215 eskadry bombowe.

Struktura organizacyjna pułku

edytuj
Eskadry pułku[5]
Lata Dywizjony Eskadry Samoloty
Typy Numery
1921[6] I dywizjon 12 eskadra wywiadowcza SVA-10
16 eskadra wywiadowcza Breguet XIV A2
III dywizjon 7 eskadra myśliwska A.1
18 eskadra myśliwska SPAD S.XIII A-1
IV dywizjon[b] 3 eskadra wywiadowcza[b] Bristol FB.2 Fighter
8 eskadra wywiadowcza[b] LWG (różnych wersji)
DFW C.V
1930 I dywizjon liniowy 11 eskadra liniowa Breguet XIX 02 – 11
12 eskadra liniowa Potez XXV
13 eskadra liniowa
III dywizjon 111 eskadra myśliwska
112 eskadra myśliwska
II dywizjon 211 eskadra bombowa Fokker
212 eskadra bombowa Fokker
113 eskadra myśliwska N
dywizjon szkolny eskadra treningowa
eskadra szkolna
1936 11 eskadra liniowa PZL-23 „Karaś”
12 eskadra liniowa Breguet XIX
III dywizjon myśliwski 111 eskadra myśliwska
112 eskadra myśliwska 50 do 59
113 eskadra myśliwska
114 eskadra myśliwska
113 N eskadra myśliwska
211 eskadra bombowa od 82 do 87
212 eskadra bombowa od 88 do 93
213 eskadra bombowa
13 eskadra towarzysząca
1937 11 eskadra liniowa PZL-23 „Karaś”
12 eskadra liniowa
III dywizjon myśliwski 111 esakadra myśliwska
112 eskadra myśliwska
IV dywizjon myśliwski 113 eskadra myśliwska PZL P.7 od 62 do 71
114 eskadra myśliwska PZL P.11
113N eskadra myśliwska
211 eskadra bombowa
212 eskadra bombowa
213 eskadra bombowa
13 eskadra towarzysząca
16 eskadra towarzysząca
Organizacja pokojowa pułku w marcu 1939
Dowództwo
dywizjon szkolny eskadra treningowa
eskadra szkolna
kompania szkolna
Zgrupowanie Myśliwskie III/1 dywizjon myśliwski 111 eskadra myśliwska
112 eskadra myśliwska
IV/1 dywizjon myśliwski 113 eskadra myśliwska
114 eskadra myśliwska
Zgrupowanie Bombowe ćwiczebna eskadra bombowa
213 eskadra bombowa rezerwowa
210 dywizjon bombowy 211 eskadra bombowa
212 eskadra bombowa
215 dywizjon bombowy 216 eskadra bombowa
217 eskadra bombowa
220 dywizjon bombowy 221 eskadra bombowa
222 eskadra bombowa
VI dywizjon towarzyszący 13 eskadra towarzysząca
16 eskadra towarzysząca
19 eskadra towarzysząca
Baza Lotnicza park
oddział portowy
pododdział portowy w Brześciu n. B.

W sierpniu 1939 w trakcie mobilizacji 1 pułk lotniczy został rozwiązany. Rozformowana została także 19 eskadra towarzysząca. Pozostałe eskadry zostały rozdzielone. Eskadry myśliwskie weszły w skład Brygady Pościgowej, eskadry bombowe w skład Brygady Bombowej, 13 eskadrę obserwacyjną skierowano do lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew", a 16 eskadrę obserwacyjną do lotnictwa dyspozycyjnego Naczelnego Wodza.

Żołnierze pułku

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 1 Pułku Lotniczego.
 
Kadra 1 pułku lotniczego w 1922 z gośćmi z Rumunii
 
Wizyta lotników rumuńskich w Polsce - powitanie na lotnisku Okęcie przed hangarami 1 plot; 22 czerwca 1933
 
Uroczystości imieninowe Józefa Piłsudskiego - delegacja 1 plot z płk. Władysławem Kalkusem (3. z lewej) na dziedzińcu Belwederu; 19 marca 1935
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku

Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[10]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Kawecki Teodor podporucznik rezerwy dyr. Biura Wojewódzkiego LOOP w Warszawie Katyń
Kiełbasiński Stanisław porucznik st. sp. Katyń
Łukomski Kazimierz podporucznik rezerwy Urząd Miar i Wag w Lublinie Katyń
Martin Piotr podporucznik rezerwy inżynier Urząd Patentowy m. Warszawy Katyń
Paszkowski Kazimierz podporucznik rezerwy nauczyciel szkoła powszechna w Łomży Katyń
Pietrzak Franciszek[11] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Stec Mieczysław podporucznik rezerwy Zakłady Lotnicze na Okęciu Katyń
Wróblewski Kazimierz[12] porucznik w st. sp. żołnierz zawodowy Katyń
Barski Kazimierz[13] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Dergiman Ryszard[14] podporucznik żołnierz zawodowy Charków
Ołubczyński Józef[15] porucznik rezerwy żołnierz zawodowy (e) Charków
Biliński Stanisław kapral ULK

Używane w pułku samoloty (lata użycia)

edytuj

Odznaka pułkowa i znaki na samolotach

edytuj

Odznaka zatwierdzona została w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 4, poz 39 z 29 lutego 1932. Odznaka o wymiarach 40 x 33 mm ma kształt stylizowanego orła w koronie z rozwiniętymi skrzydłami, osadzonego na okrągłym złotym wieńcu. W polu wieńca emaliowanego w kolorze niebieskim wpisano numer i inicjały 1 PL Odznaka honorowa – dwuczęściowa, wykonana w srebrze. Na rewersie próba srebra, imiennik grawera IK oraz numer nadania. Odznakę zaprojektował Alfred Gürtler, a wykonywał Jan Knedler z Warszawy[16]

Wersje[17]
srebro, wieniec srebrny, bez numeru na rewersie
oficerska – dwuczęściowa, tombak srebrzony, bez emalii – wieniec złocony
Znaki geometryczne na samolotach pułku w latach 1927 -1932[18]
Regulaminowe tło i godła eskadr 1 pułku lotniczego obowiązujące od 1932[19]
Umieszczana pod skrzydłem litera identyfikacyjna 1 pułku lotniczego  [20][21]
  1. Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku obrony (Dz.U. z 1938 r. nr 25, poz. 220). W skład Sił Zbrojnych II RP wchodziły wojska lądowe nazywane ówcześnie wojskiem i Marynarka Wojenna. Wojsko składało się z jednostek organizacyjnych wojska stałego i jednostek organizacyjnych Obrony Narodowej, a także jednostek organizacyjnych Korpusu Ochrony Pogranicza.
  2. a b c W maju 1922 IV dywizjon został rozwiązany. 3 eskadra wywiadowcza weszła w skład I dywizjonu w Warszawie, a 8 eskadra wywiadowcza przeszła do II dywizjonu w 2 pułku lotniczym w Krakowie[6].

Przypisy

edytuj
  1. Sławiński 1983 ↓, s. 36.
  2. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  3. Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 38.
  4. Dz.Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 29 lutego 1932 roku, poz. 39.
  5. Kowalski 1981 ↓, s. 12.
  6. a b Glass (kons.) 2011 ↓, s. 59.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 118.
  8. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 211.
  9. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 17.
  10. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  11. Księgi Cmentarne – wpis 2839.
  12. Księgi Cmentarne – wpis 4211.
  13. Księgi Cmentarne – wpis 4504.
  14. Księgi Cmentarne – wpis 4943.
  15. Księgi Cmentarne – wpis 6694.
  16. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 331.
  17. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 332.
  18. Kowalski 1981 ↓, s. 113.
  19. Kowalski 1981 ↓, s. 121.
  20. Pawlak 1989 ↓, s. 54.
  21. Kowalski 1981 ↓, s. 93.

Bibliografia

edytuj