Teofil Dziama

oficer Wojska Polskiego

Teofil Bogumił Dziama (ur. 5 stycznia 1895 w Zalesiu, zm. 11 października 1943 w Auschwitz-Birkenau[1]) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Teofil Bogumił Dziama
Ilustracja
podpułkownik pilot podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia

5 stycznia 1895
Zalesie

Data i miejsce śmierci

11 października 1943
KL Auschwitz-Birkenau

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Błękitna Armia
Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Formacja

Legiony Polskie
Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

2 pułk piechoty Legionów
4 pułk piechoty Legionów
40 pułk piechoty
39 eskadra breguetów
17 eskadra wywiadowcza
16 eskadra wywiadowcza
1 pułk lotniczy
III dywizjon myśliwski

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Waleczności (Austro-Węgry)
Teofil Dziama więzień KL Auschwitz
Teofil Dziama ppor. pilot; 16 Eskadra Wywiadowcza
Zniszczone mosty na Niemnie - zdjęcie wykonała 30 IX 1920 załoga kpt. pilot Teofil Dziama i ppor. obs. Michał Blaicher

Życiorys

edytuj

Syn Emila i Aliny z domu Michałek. Po zdaniu matury rozpoczął studia na politechnice lwowskiej, był członkiem Drużyn Sokolich. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, został wcielony do 16 kompanii 2 pułku piechoty Legionów. Do wiosny 1915 roku służył na froncie w Karpatach, następnie został przeniesiony do 4 pułku piechoty Legionów. W latach 1915–1916 brał udział w walkach na Lubelszczyźnie, Polesiu i Wołyniu. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do 40 pułku piechoty armii Austro-Węgier i skierowany na front włoski. W 1918 roku dostał się do niewoli alianckiej i został skierowany do armii Hallera. Wstąpił do formujących się oddziałów lotnictwa, przeszedł szkolenie w zakresie pilotażu w Longvie i Pau oraz szkolenie pilotów myśliwskich w Biscarrosse. Został przydzielony do służby w 39 eskadrze breguetów[2]. Po powrocie do Polski służył od 10 czerwca 1920 roku w 17 eskadrze wywiadowczej w Warszawie, a od 27 sierpnia w 16 eskadrze wywiadowczej, operującej z lotniska mokotowskiego[3]. Na początku września eskadra przebazowana została na lotnisko Markowszczyzna koło Białegostoku i podporządkowana dowódcy 2 Armii. Stąd wykonywała loty na dalekie rozpoznanie, a później walczyła w bitwie nad Niemnem. 19 września, w załodze z Michałem Blaicherem rozpoznał rejon dworca kolejowego w Lidzie[4]. 22 września, również w załodze z Michałem Blaicherem, wyróżnił się podczas ataków szturmowych na oddziały Armii Czerwonej[5].

26 września wyróżnił się wykonując zadanie spędzenia sowieckich saperów z mostów na Niemnie w rejonie Skidla. 1 października 1920 lecąc samolotem Bristol F.2 Fighter z obserwatorem, ppor. Antonim Romanowskim, zaatakował oddział sowiecki we wsi Horeliszki, a następnie sam został zaatakowany przez trzy sowieckie myśliwce. W stoczonej walce powietrznej trafił i zmusił do lądowania jeden samolot nieprzyjaciela, a sam na uszkodzonym płatowcu powrócił na lotnisko. W październiku jego jednostka przebazowana została na lotnisko Porubanek, przemianowana na eskadrę lotniczą Litwy Środkowej i podporządkowana dowódcy Wojska Litwy Środkowej. 4 i 5 października, w załodze z Michałem Blaicherem, wyróżnił się podczas lotu wywiadowczego na rozpoznanie mostów i przepraw na linii kolejowej Lida – Mołodeczno[6]. 5 listopada 1920 lecąc z obserwatorem, ppor. Lucjanem Moszczeńskim, zbombardował litewskie lotnisko na Poniemoniu[7].

Z dniem 1 września 1922 przeniesiony został z 2 do 1 pułku lotniczego w Warszawie[8], w którym objął dowództwo 7 eskadry myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki[9]. W lipcu 1924 został przydzielony z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych do Wyższej Szkoły Pilotażu na stanowisko szefa pilotażu[10]. W 1925 przeniesiony został do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk.[11]. W 1928 dowodził III dywizjonem myśliwskim 1 pułku lotniczego w Warszawie. W 1932 został komendantem bazy 1 pułku lotniczego[12]. Z dniem 30 kwietnia 1935 przeniesiony został w stan spoczynku. W kampanii wrześniowej 1939 pozostawał w dyspozycji dowódcy Lotnictwa MSWojsk.

W czasie okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną. 24 października 1940 razem z żoną Aliną[13], córką Danutą i synem Mirosławem[14] został zatrzymany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. 4 kwietnia 1941 wywieziony został do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (nr obozowy: 13578). W obozie został członkiem Związku Organizacji Wojskowej, którego założycielem był rtm. Witold Pilecki. W związku działał razem z ppłk. pil. Juliuszem Gilewiczem i ppłk. dypl. kaw. Kazimierzem Stamirowskim. We wrześniu 1943 został zatrzymany w grupie 78 osób wraz z 28 innymi członkami związku i osadzony w bloku nr 11. 11 października tego roku rozstrzelany razem z 54 innymi osobami. Symboliczny grób znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 54, grób 13)[15].

Awanse

edytuj
  • chorąży – 1 lipca 1916
  • podporucznik
  • porucznik
  • kapitan
  • major – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 6 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki
  • podpułkownik – 5 marca 1934 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 i 1 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 44.
  2. Skrzydlata Polska i 22'1970 ↓, s. 7.
  3. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 247.
  4. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 258.
  5. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 260.
  6. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 268.
  7. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 279.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 28 z 19 sierpnia 1922 r.
  9. Pawlak 1989 ↓, s. 59.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 26 lipca 1924 roku, s. 408.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 92 z 13 września 1925 r.
  12. Pawlak 1989 ↓, s. 51.
  13. We wrześniu 1941 r. trafiła do KL Ravensbrück (obóz przeżyła).
  14. Dzieci zdołała wykupić z rąk gestapo ich babka – Helena Salinger.
  15. śp. Teofil Dziama
  16. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  17. Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych G.M.I.L. 1254 z 1926 r. (Dziennik Personalny z 1926 r. Nr 12, s. 70)
  18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436„za loty bojowe nad nieprzyjacielem czasie wojny 1918–1920”.
  19. Odznaczeni w Legionach. „Goniec Polowy Legionów”. Nr 10, s. 2, 31 października 1915. Lwów. [dostęp 2021-10-06]. 
  20. Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 367.

Bibliografia

edytuj