Jerzy Gościcki
Jerzy Nikodem Gościcki (ur. 15 września 1879 w Płocku, zm. 5 stycznia 1946 w Gostyninie) – polski ekonomista, polityk, minister rolnictwa i dóbr państwowych, poseł na Sejm I kadencji w II Rzeczypospolitej.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł do IV Dumy | |
| Okres |
od 1912 |
| Przynależność polityczna | |
| Poseł na Sejm I kadencji (II RP) | |
| Okres |
od 1 grudnia 1922 |
| Przynależność polityczna | |
| Minister rolnictwa i dóbr państwowych | |
| Okres |
od 28 maja 1923 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Był synem Czesława Gościckiego (1850–1938) i Cecylii z d. Linde. Uczęszczał do szkół średnich w Częstochowie, Warszawie oraz Płocku, gdzie zdał maturę. W latach 1899–1903 był słuchaczem Studium Rolniczego przy Uniwersytecie Jagiellońskim. Następnie studiował ekonomię i organizację samorządów w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii[1].
W czasie studiów w Krakowie należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet” i był prezesem stowarzyszenia „Młodość”. Członek Ligi Narodowej od 1902 roku[2]. Po studiach zamieszkał w Warszawie. W 1905 uczestniczył w strajku szkolnym. W tym samym roku podjął współpracę z redakcją tygodnika „Czytelnik dla Wszystkich”, w której pełnił funkcję łącznika terenowych przedstawicieli Organizacji Narodowej z jej centralnymi władzami i Komitetem Krajowym Ligi Narodowej. W tym okresie publikował także w prasie codziennej, m.in. w „Narodzie”, „Sprawie Polskiej” i „Gońcu Porannym i Wieczornym”.
Po powrocie do kraju objął rodzinny majątek Piączyn. Rozpoczął wówczas działalność w Płockim Towarzystwie Rolniczym. W 1910 r. pełnił funkcję sekretarza Wydziału Społeczno-Ekonomicznego Centralnego Towarzystwa Rolniczego, był również członkiem jego Komisji Wydawniczej. Ponadto w latach 1913–1914 uczestniczył w działalności Komisji Rewizyjnej Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Pracowników Rolnych, a także był sekretarzem warszawskiego Oddziału Izby Handlowej Rosyjsko-Angielskiej. W 1910 r., będąc bliskim współpracownikiem Romana Dmowskiego, został członkiem Komitetu Centralnego Ligi Narodowej[1].
W latach 1912–1916, jako reprezentant Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego z guberni płockiej, sprawował funkcję posła do rosyjskiej IV Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego. Pracował w komisjach Finansowej i Samorządowej, zyskując opinię eksperta od spraw stosunków ekonomiczno-rolniczych i często zabierając głos w tych kwestiach.
Wielka wojna edytuj
Wybuch wojny zastał Gościckiego w Niemczech, gdzie jako obywatel rosyjski został aresztowany i na krótko osadzony w twierdzy w Rostocku. Uwolniono go na skutek interwencji podjętej przez Rosję za pośrednictwem państw neutralnych. Po powrocie do Warszawy znalazł się w gronie założycieli Komitetu Narodowego Polskiego (25 listopada 1914 r.)[3]. Następnie wyjechał do Rosji, gdzie był jednym z inicjatorów założenia w Piotrogrodzie Klubu Narodowego. Poza tym kontynuował działalność w przeniesionym tam Komitecie Narodowym Polskim. Na terenie Rosji działał również w reaktywowanym Centralnym Komitecie Obywatelskim Królestwa Polskiego w Rosji pracując w powstałym w listopadzie 1915 r. Wydziale Opieki nad Dziećmi[4].
Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu 29 marca 1917 uczestniczył w delegacji polskiej do premiera Rządu Tymczasowego księcia Gieorgija Lwowa, domagającej się deklaracji w sprawie niepodległości Polski. W dniach 3–9.08.1917 r. wziął udział w Polskim Zjeździe Politycznym w Moskwie, pracował w jego Komisji Organizacyjnej i wszedł do utworzonej na nim Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie, zostając – jako reprezentant Narodowej Demokracji – kierownikiem jej Wydziału Spraw Wewnętrznych. W maju 1918 r. przybył do Berdiańska (gdzie przebywała jego żona), a następnie przedostał się do kraju[1].
II Rzeczpospolita edytuj
Latem 1918 powrócił do Królestwa Polskiego. Pod koniec 1918 został członkiem Komitetu Centralnego Ligi Narodowej. Uczestniczył w powołaniu Związku Ludowo-Narodowego. Poza tym był członkiem redakcji „Gazety Warszawskiej”, centralnego organu prasowego ZLN[5]. W 1919 mianowany dyrektorem Departamentu Polityki Aprowizacyjnej w Ministerstwie Aprowizacji. W 1920 r. został kierownikiem Wydziału Ekonomicznego Centralnego Towarzystwa Rolniczego i Naczelnego Wydziału Centralnych Organizacji Rolniczych, przekształconych następnie w Związek Izb i Organizacji Rolniczych. W 1922 został wybrany do Sejmu. W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji był członkiem klubu Związku Ludowo-Narodowego[6]. Pracował jako referent w Komisjach Przemysłowo-Handlowej i Skarbowej. Należał do grona najaktywniejszych posłów narodowych. W latach 1921–1922 Gościcki był członkiem komisji rewizyjnej Towarzystwa Urzędników Gospodarczych oraz komisji rewizyjnej Giełdy Zbożowo-Towarowej w Warszawie, poza tym jako jeden z przedstawicieli Związku Ziemian zasiadał w Zarządzie Spółki Akcyjnej Handlu Ziemiopłodami. Ponadto był członkiem Związku Izb i Organizacji Rolniczych, członkiem zarządu Związku Kółek Rolniczych Centralnego Towarzystwa Rolniczego, członkiem Rady Centralnej Związku Polskich Organizacji Rolniczych oraz wieloletnim prezesem Związku Hodowców Nasion i Zbóż. Współpracujący z nim w radzie Juliusz Zdanowski wystawił mu bardzo pochlebną opinię, podkreślając jego fachowość i kompleksową wizję rozwoju polskiego rolnictwa[1]. W latach 1923–1924 pełnił funkcję sekretarza generalnego, a także kierownika Wydziału Ekonomicznego Związku Polskich Organizacji Rolniczych Rzeczypospolitej Polskiej
Minister rolnictwa i dóbr państwowych edytuj
28 maja 1923 r. ministra rolnictwa dóbr państwowych w drugim gabinecie Wincentego Witosa.Funkcję tę sprawował do czasu rekonstrukcji rządu, w wyniku której 27 października 1923 r. odstąpił stanowisko działaczowi wielkopolskiego Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego Alfredowi Chłapowskiemu. Gościcki jako minister dążył do szybkiego podnoszenia poziomu produkcji rolniczej oraz kultury rolnej[7]. Chciał zwiększyć poziom eksportu produkcji rolnej do poziomu przedwojennego, współpracując ze stowarzyszeniami rolniczymi. Ponadto zabiegał też o zwiększenie budżetu kierowanego przez siebie ministerstwa, argumentując, że uzyskane środki zostaną przeznaczone m.in. na rozwój szkolnictwa i nauki rolnej oraz jako subwencje dla organizacji rolnych. Gościcki zaproponował, aby część opłat wywozowych pobieranych od producentów rolnych przez państwo została przeznaczona na obniżanie cen nawozów sztucznych. Wystąpił również z projektem sprowadzania z zagranicy udoskonalonych ras zwierząt. Kolejne zagadnienie, które go interesowało, stanowiła ochrona lasów państwowych i prywatnych przed rabunkową eksploatacją. W związku z tym zapowiedział, że rząd będzie egzekwował od ich użytkowników obowiązek zalesiania karczowanych terenów. Zastrzegł również, że w celu ratowania drzewostanu gotowy jest na wprowadzenie zakazu wywozu drewna za granicę. Minister planował powołać Państwową Radę Rolniczą, złożoną z fachowców, która pełniłaby rolę organu doradczego ministerstwa[7].
.jpg)
Dalsze lata edytuj
Po ustąpieniu z funkcji ministra współorganizował Kongres Rolniczy w Warszawie. Pracował jako sekretarz generalny w pozostającym pod wpływem Narodowej Demokracji Centralnym Towarzystwie Rolniczym w Warszawie, a w latach 1925–1930 wchodził w skład Prezydium CTR. W grudniu 1925 r. został powołany w skład Państwowej Rady Rolniczej. Po zamachu majowym w 1926 r. stopniowo wycofywał się z aktywnego życia politycznego, jednocześnie kontynuując działalność w organizacjach rolniczych[7]. Jesienią 1928 r. wszedł z ramienia Centralnego Towarzystwa Rolniczego w skład Komisji Unifikacyjnych Organizacji Rolniczych, w 1929 r. został zaś członkiem Rady Głównej Centralnego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych. Od 1930 r. był dyrektorem Związku Polskich Organizacji Rolniczych i członkiem zarządu Związku Ekspertów Zboża. W 1937 był prezesem Związku Izb i Organizacji Rolniczych[8].
II wojna światowa i dalsze lata edytuj
W czasie okupacji niemieckiej współpracownik Delegatury Rządu na Kraj[7]. Po Powstaniu Warszawskim dotarł do Łowicza. Zmarł w Gostyninie w domu swojego brata, a 15 lutego został pochowany w grobie rodzinnym na warszawskich Powązkach (kwatera 206-5-22/23)[9].
W 2022 roku z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego, Fundacja „Stare Powązki” w ramach projektu odrestaurowywania grobów ministrów II RP, odnowiła miejsce pochówku Gościckiego[10].
Życie prywatne edytuj
Jego żoną od 20 stycznia 1916 roku była Maria z Pawłowskich. Mieli córkę Cecylię[1].
Ordery i odznaczenia[11] edytuj
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)
- Order Zasługi Rolniczej (Francja)
- Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Rumunii
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-09-24] (pol.).
- ↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 574.
- ↑ Roman Dmowski, Polityka polska i odbudowanie państwa t. II, Warszawa 1988, s. 202.
- ↑ Mariusz Korzeniowski, Struktura organizacyjna i początki działalności Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji w 1915 r., w: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia Vol. 46/47 (1991/1992), s. 349.
- ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Tadeusz i Witold Rzepeccy, Sejm i Senat 1922-1927, Poznań 1923, s. 468.
- ↑ a b c d Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Kurier Bałtycki, 1937, nr 118 (7 VIII), s. 2.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: GOŚCICCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05].
- ↑ Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online] [dostęp 2023-04-14] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-11] (pol.).
- ↑ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939. polona.pl. s. 217. [dostęp 2023-09-24]. (pol.).
Bibliografia, literatura edytuj
- Gościcki Jerzy w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s. 39
- Małgorzata Smogorzewska, Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom II E-J, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2000
- Czesław Brzoza, Kamil Stepan, Posłowie Polscy w Parlamencie Rosyjskim 1906–1917. Słownik biograficzny, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, 2001
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje J. Gościckiego w zbiorach Biblioteki Narodowej – wersja cyfrowa na Polona.pl