Jerzy Holzer
Jerzy Stanisław Holzer (ur. 24 sierpnia 1930 w Warszawie, zm. 14 stycznia 2015 tamże[2]) – polski historyk i politolog, uczestnik opozycji demokratycznej w PRL. Był autorem artykułów i książek o dziejach Polski oraz powszechnych XX wieku, a szczególnie historii Niemiec[3].
 Jerzy Holzer ok. 1978 | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 sierpnia 1930 |
| Data i miejsce śmierci |
14 stycznia 2015 |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1960[1] – historia |
| Habilitacja |
1969[1] – historia |
| Profesura |
1990 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako syn Ignacego Holzera. Okres II wojny światowej przetrwał w stolicy dzięki pomocy sąsiadów i przyjaciół ojca. Brał udział w tajnych kompletach. Jego rodzina nie przeniosła się do getta i faktycznie się nie ukrywała. W 1943 przyjął wraz z całą rodziną chrzest. Przeżył powstanie warszawskie.
W 1948 wstąpił do komunistycznego Związku Walki Młodych, a potem do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której członkiem był do 1979. Został młodzieżowym aparatczykiem w Związku Młodzieży Polskiej[4].
W latach 1950–1954 studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1954 do 2000 pracownik Instytutu Historycznego tejże uczelni. Był aspirantem w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR w latach 1954–1957. W 1960 obronił rozprawę doktorską pt. Polska Partia Socjalistyczna 1917–1919, przygotowaną na seminarium Żanny Kormanowej[5].
W 1990 uzyskał tytuł profesora[6]. Pełnił m.in. funkcję kierownika Zakładu Studiów nad Niemcami. Był wieloletnim pracownikiem Instytutu Studiów Politycznych PAN oraz Collegium Civitas, członkiem Polskiej Akademii Nauk. Wykładał na uniwersytetach w Moguncji, Fryburgu Bryzgowijskim i Berlinie.
Od 1978 współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Był stałym autorem wydawnictw bezdebitowych „Biuletyn Informacyjny”, „Zapis” oraz „Głos”. Uczestniczył w niezależnym seminarium naukowym dotyczącym historii najnowszej (wraz m.in. z Krystyną Kersten, Andrzejem Paczkowskim, Anną Radziwiłł, Adamem Michnikiem, Maciejem Koźmińskim i Marią Turlejską)[7].
Od 1978 był zaangażowany w tworzenie podziemnej organizacji Polskie Porozumienie Niepodległościowe. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[8]. W latach 1980–1981 współtworzył „Solidarność” na Uniwersytecie Warszawskim. W listopadzie 1980 został członkiem Towarzystwa Kursów Naukowych. Internowany 13 grudnia 1981 na cztery miesiące, najpierw w Białołęce, potem w Jaworzu. W 1983 wydał pierwszą monografię poświęconą „Solidarności” - „Solidarność” 1980–1981. Geneza i historia, która doczekała się wielu przedruków.
W 1990 wraz z trzema osobami (historyk Andrzej Ajnenkiel, dyrektor Archiwum Akt Nowych Bogdan Kroll oraz Adam Michnik, poseł OKP) tworzył komisję do spraw zbiorów archiwalnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, która na prośbę ówczesnego szefa MSW Krzysztofa Kozłowskiego uzyskała dostęp do archiwów MSW bez akt wydziału I (wywiad i kontrwywiad)[9].
Był członkiem Kolegium Programowego Muzeum II Wojny Światowej[10].
Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Teresa Holzer, po raz drugi ożenił się z Barbarą Stępniewską-Holzer[11]. Miał troje dzieci. Synów Ryszarda (z pierwszego małżeństwa) i Filipa oraz córkę Natalię.
Zmarł w Warszawie, pochowany 20 stycznia 2015 na cmentarzu Powązkowskim[12] (kwatera 242-5-27)[13].
Uczniowie
edytujDo grona jego uczniów można zaliczyć takie osoby, jak: Jacek Bartyzel, Wojciech Jaworski, Yurij Malafeer, Jolanta Niklewska, Jerzy Pająk, Jerzy Zbigniew Pająk, Jan Skórzyński, Tadeusz Szumowski, Piotr Wróbel, Andrzej Żbikowski.
Ważniejsze prace
edytuj- Polska w pierwszej wojnie światowej wraz z Janem Molendą, 1962, 1967, 1973
- Od Wilhelma do Hitlera, 1963
- Kryzys polityczny w Niemczech 1928-1930. Partie i masy, 1970
- Państwo Hitlera, 1972
- Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, 1974
- PPS. Szkic dziejów, tom 308 serii wydawniczej Omega, 1977
- Solidarność 1980–1981. Geneza i historia, 1983 (wydanie podziemne)
- Historia Polski (1986, współautor z Janem Kieniewiczem i Michałem Tymowskim)
- Solidarność w podziemiu (wspólnie z Krzysztofem Leskim), 1990
- Komunizm w Europie, 2000
- Europejska tragedia XX wieku. II wojna światowa, 2005
- Europa wojen 1914–1945, 2008
- Europa zimnej wojny, 2012 (książka została nagrodzona Nagrodą Klio oraz nagrodą im. Jana Długosza)[14]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2015)[15]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (30 października 1998)[16]
- Medal Stowarzyszenia Autorów ZAiKS (2009)[17]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Jerzy Holzer Europejska tragedia XX wieku. II wojna światowa, wyd. 2005, okładka s. IV
- ↑ Jerzy Holzer nie żyje. Wybitny historyk, działacz opozycji. Miał 84 lata. [dostęp 2015-01-14].
- ↑ Barbara Stępniewska-Holzer, Jerzy Holzer Egipt. Stulecie przemian, Wydawnictwo Akademickie „Dialog” 2006, okł. s. IV
- ↑ Spętana akademia, Polska Akademia Nauk w dokumentach władz PRL, materiały Służby Bezpieczeństwa (1967-1987), wybór, wstęp i opracowanie: Patryk Pleskot, Tadeusz Paweł Rutkowski, t. I, Warszawa 2009, s. 479.
- ↑ Siewierski 2021 ↓, s. 154.
- ↑ Prof. dr hab. Jerzy Stanisław Holzer, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2008-12-30].
- ↑ Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956–89. Tom 1. Ośrodek KARTA, Warszawa 2000. s. 127.
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ [1] Wywiad z Pawłem Wrońskim „Byłem naiwny”. Gazeta.pl 15-06-2005.
- ↑ Zmarł prof. Jerzy Holzer - członek Kolegium Programowego Muzeum II Wojny Światowej | Muzeum II Wojny Światowej [online], muzeum1939.pl [dostęp 2025-04-05].
- ↑ Jan Skórzyński, Jerzy Holzer (24 VIII 1930–14 I 2015), [w:] Kwartalnik historyczny nr 1/2016, s. 203–209.
- ↑ Zmarł prof. Jerzy Holzer. [dostęp 2015-01-16].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: IGNACY HOLZER, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-03-21].
- ↑ Paweł Wroński, Adam Leszczyński, Zmarł prof. Jerzy Holzer (1930-2015), Gazeta Wyborcza, 15.01.2015.
- ↑ Jerzy Holzer pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Oficerskim OOP. www.prezydent.pl. [dostęp 2015-01-20]. (pol.).
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 10, poz. 130 „w uznaniu wybitnych zasług w popularyzowaniu wiedzy historycznej”.
- ↑ Laureaci Nagród ZAiKS-u [online], www.zaiks.org.pl [dostęp 2025-04-05].
Bibliografia
edytuj- Tomasz Siewierski, Pierwszy historyk pierwszej Solidarności: Jerzy Holzer (1930–2015), „Wolność i Solidarność”, 13/14, 2021, s. 151–164.