Ośrodek Karta

polskie archiwum społeczne

Ośrodek Karta (zapis stylizowany: Ośrodek KARTA, pełna nazwa: Fundacja Ośrodka KARTA) – niezależna organizacja pozarządowa o statusie organizacji pożytku publicznego, największe w Polsce archiwum społeczne, stawiające sobie za cel dokumentowanie najnowszej historii Polski oraz Europy Środkowo-Wschodniej oraz upowszechnianie wiedzy o niej. Ośrodek jest wydawcą kwartalnika „Karta”, ukazującego się od 1982 roku, prowadzi działalność wydawniczą, wystawienniczą i edukacyjną.

Fundacja Ośrodka Karta
Ilustracja
Logo Ośrodka KARTA
Państwo

 Polska

Siedziba

Warszawa

Data założenia

4 stycznia 1982

Rodzaj stowarzyszenia

Fundacja

Status

OPP

Zasięg

międzynarodowy

Prezes Zarządu

Zbigniew Gluza

Nr KRS

0000119146

Data rejestracji

2002 w KRS /data pierwszej rejestracji 1990

brak współrzędnych
Strona internetowa

Ośrodek KARTA współpracuje ze Stowarzyszeniem Memoriał. W 2005 roku zainicjował powstanie Domu Spotkań z Historią.

Misją Ośrodka KARTA jest odkrywanie, chronienie, upowszechnianie historii widzianej z perspektywy wielu jednostek, w taki sposób, że historia staje się źródłem zrozumienia, buduje wspólnotę, wspiera pojednanie[1].

Historia Karty edytuj

Początki edytuj

 
Archiwalne numery „Karty”. Fot. Michał Radwański / Ośrodek KARTA

W styczniu 1982 powołano w Warszawie „Kartę” jako podziemną gazetkę publicystyczną. Ukazało się 19 numerów tego wydawnictwa, które po kilku miesiącach przekształciło się w niezależny almanach, prezentujący postawy ludzi szukających wolności w świecie dyktatur. W październiku 1983 redakcja rozpoczęła przygotowywanie serii wywiadów z więźniami politycznymi wychodzącymi na wolność. Zapisy z lat 1981–1986 ukazały się w książce Polityczni, „Przedświt”[1].

W lutym 1984 ukazała się w drugim obiegu przygotowana przez zespół „Karty” książka będąca – pierwszym całościowym obrazem stanu wojennego, spisanym w formie zbiorowego pamiętnika. Za działalność w „Karcie” w marcu 1985 aresztowano redaktora naczelnego i przeprowadzono rewizje u redaktorów pisma. W listopadzie 1989 po raz pierwszy przedstawiciel redakcji wypowiedział się publicznie w „Dzienniku Telewizyjnym”. Uruchomiono również „okienko” Archiwum Wschodniego w jednym z programów historycznych[1].

Lata 90. edytuj

 
14  lipca 1990, Podkowa Leśna. Dom Katarzyny i Piotra Mitznerów. Ostatnie zebranie redakcyjne podziemnej „Karty”. Od lewej: Katarzyna Grochola, Sławomir Dąbrowski, Alicja Wancerz-Gluza, Jerzy Modlinger, Wojciech Widłak, Zbigniew Gluza, Katarzyna Madoń-Mitzner z synem Marcinem, Elwira Milewska-Zonn, Piotr Mitzner.

W lutym 1990 zarejestrowano oficjalnie Fundację Archiwum Wschodniego oraz Fundację Karta, ściśle ze sobą współpracujące. W lipcu 1990 po raz ostatni zebrała się redakcja „Karty” podziemnej. Podjęto decyzję o zalegalizowaniu pisma, które oficjalnie ukazało się po raz pierwszy w styczniu 1991. Odtąd ukazują się przeciętnie 3 numery rocznie. W kwietniu 1991 odbył się finał konkursu „Wschodnie piętno najnowszej historii Polski”, na który nadesłanych zostało 197 prac. Konkurs został zorganizowany przez Ośrodek Karta wspólnie ze Związkiem Sybiraków, Polskim Towarzystwem Historycznym i Światowym Związkiem Żołnierzy AK. We wrześniu 1991 uruchomiono comiesięczną rubrykę „Karta i Życie” na łamach wkładki „Historia i Życie” w „Życiu Warszawy”, która ukazywała się prawie rok.

W listopadzie 1991 powołane zostało Archiwum Peerelu (od maja 1998: Archiwum Opozycji), zbierające społeczne świadectwa dotyczące Polski powojennej, w tym dokumenty oporu przeciw systemowi. W grudniu 1991 powołany został Ośrodek Karta, łączący wszystkie agendy i przedsięwzięcia obu Fundacji. Także w grudniu 1991 odbył się finał konkursu na dziennik stanu wojennego, na który nadesłanych zostało 58 prac. Ukazała się rozszerzona wersja książki „W stanie”[1].

W kwietniu 1992 zorganizowane zostało w Warszawie spotkanie z 54 członkami Stowarzyszenia „Memoriał” (Rosja, Ukraina), tzw. „Tydzień Sumienia w Polsce”. Ośrodek Karta zaprezentował wystawy: Sztuka Gułagu, Ocaleni z Gułagu (Workuta 1955–57) i Martwa Droga Tomasza Kiznego. Spontanicznie zapełniana była wówczas tzw. „Ściana Pamięci”. W kwietniu 1992 powołano w Ośrodku przedstawicielstwo Stowarzyszenia „Memoriał” w Polsce, które zostało następnie przekształcone w Polski „Memoriał”. Rozwijano wspólnie program „Wspólne Miejsce – Europa Wschodnia”. Prace tę koordynowała Karta. Przedstawicielstwo zastąpiła umowa partnerska z „Memoriałem”. W lipcu 1992 ogłoszono w polskiej prasie informacje pochodzące od przedstawicieli „Memoriału” o znajdującym się w Archiwum Prezydenckim w Moskwie dokumencie z 5 marca 1940, zatwierdzającym zbrodnię katyńską (w październiku 1992 prezydent Borys Jelcyn przekazał jego kopię prezydentowi RP Lechowi Wałęsie)[2].

We wrześniu 1992 uruchomiono w I Programie TVP cykliczny program „Odolańska 10” (od nazwy tymczasowej siedziby Karty), prezentujący metodą historycznego reportażu wybrane zdarzenia historii najnowszej. Program emitowany był przez dziesięć miesięcy. W listopadzie 1992 uruchomiono comiesięczną rubrykę „Karta historii”, na łamach „Rzeczpospolitej”, która ukazywała się przez trzy miesiące. 13 grudnia 1992 przeprowadzona została przez Ośrodek całodniowa akcja „Obraz stanu wojennego” w Muzeum Niepodległości w Warszawie. Kilka reportaży transmitowano na żywo w II Programie TVP. Blisko 500 osób przekazało wtedy swoje świadectwa z tego okresu[1].

W marcu 1993 odbyło się spotkanie uczestników Marca 1968 na Uniwersytecie Warszawskim, połączone z całodniową akcją telewizyjną prowadzoną wraz z Ośrodkiem przez II Program TVP. W marcu 1993 miał miejsce finał konkursu Kresy Wschodnie pod okupacjami 1939-45, na który nadesłanych zostało około 300 prac. Konkurs organizowany był wspólnie z Instytutem Studiów Politycznych PAN. W czerwcu 1993 odbył się „Tydzień Sumienia w Londynie”, spotkanie przedstawicieli Ośrodka Karta i „Memoriału” ze środowiskami emigracji politycznej[1].

We wrześniu 1993 siedzibą Ośrodka stał się lokal przy ulicy Narbutta 29 w Warszawie. Sprowadzone zostały tu wszystkie agendy i zbiory rozproszone wcześniej w kilkunastu miejscach (w trzech siedzibach w Warszawie, we Wrocławiu, Poznaniu i innych miastach Polski) w ciągu półtora roku. W czerwcu 1994 miało miejsce spotkanie Polaków i Ukraińców na temat wydarzeń lat 1918–1948: „Trudne pytania”. Był to początek dialogu polsko-ukraińskiego na temat tych wydarzeń. Podpisany został pierwszy wspólny komunikat opisujący stan wiedzy o wzajemnym konflikcie lat 40. W czerwcu 1994 odbył się finał konkursu „Czas Peerelu” na dzienniki pisane w okresie 1944–89, organizowany wspólnie z II Programem TVP. Nadesłanych zostało 309 prac[1].

W październiku 1994 doszło do spotkania rosyjskich i polskich badaczy historii zbrodni sowieckich pod hasłem „Związek Radziecki – Polska 1919–89. W kręgu imperium”. Ustalone zostały zasady współpracy Karty z „Memoriałem” nad ustalaniem losów represjonowanych. Także w październiku 1994 podczas uroczystości 55-lecia uchodźstwa z Polski po 17 września 1939 w Ambasadzie RP w Bukareszcie podjęta została współpraca z rumuńskimi świadkami wydarzeń. W marcu 1995 odbył się „Dzień Rumuński” w Ośrodku Karta, czyli spotkanie polskich uchodźców, którzy po 17 września 1939 schronili się w Rumunii. Powstała „kolekcja rumuńska” w zbiorach Ośrodka. We wrześniu 1995 miała miejsce premiera reportażu telewizyjnego „Rumuńska Karta”, zrealizowanego przez Ośrodek i II Program TVP, czyli przedstawienie polskich losów w Rumunii i pamięci, jaka po nich tam została[potrzebny przypis].

We wrześniu 1995 uruchomiony został wspólnie z zespołem reporterów II Programu TVP cykliczny (wyświetlany przez trzy miesiące) program „Tropy”, mobilizujący widzów do wysiłku pamięci przy ustalaniu wybranych jednostkowych losów XX wieku. W październiku 1996 połączono obie fundacje (Fundacji Archiwum Wschodniego i Fundacji Karta) w Fundację Ośrodka Karta. Celem nowej Fundacji stało się także „szerzenie i umacnianie tolerancji i demokracji”. W listopadzie 1996 odbyła się konferencja „Czas dysydentów”. Ośrodek stał się międzynarodowym koordynatorem Słownika dysydentów. Prace miały być prowadzone docelowo w 23 współczesnych krajach. W grudniu 1996 otwarta została w Ośrodku wystawa Niezależnej Agencji Fotograficznej „Dementi” z Wrocławia, prezentująca zdjęcia z lat 1982–1991[potrzebny przypis].

W styczniu 1997 Indeks Represjonowanych stał się na trzy lata ogólnopolskim programem badawczym pod patronatem Ministerstwa Sprawiedliwości. W kwietniu 1997 odbył się finał konkursu „Wypędzenie ze Wschodu (1939–59) we wspomnieniach Polaków, Niemców i innych wydziedziczonych”. Konkurs ogłoszony został w Niemczech i Polsce. Nadeszło 115 prac polskich, 98 niemieckich i 1 ukraińską. Konkurs organizowany był wspólnie ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Polski w Karlsruhe[potrzebny przypis].

W maju 1998 przemianowano Archiwum Peerelu na Archiwum Opozycji.

XXI wiek edytuj

W styczniu 2000 przygotowano wraz z Teatrem Ósmego Dnia i innymi środowiskami niezależnymi politycznie demonstrację „Alarm dla miasta Grozny” na placu Zamkowym w Warszawie przeciw rosyjskiej eksterminacji Czeczenii. W październiku 2000 otwarto wystawę „Bramy Wolności” przy polskim pawilonie wystawowym podczas Międzynarodowych Targów Książki we Frankfurcie nad Menem. Ukazał się pierwszy numer niemieckojęzycznej „Karty”, antologia tekstów kwartalnika (następne co pół roku)[potrzebny przypis].

W marcu 2001 odbył się finał trzyletniego konkursu „Prywaciarze 1945–89”, zorganizowanego wspólnie z Fundacją Bankową im. L. Kronenberga. Wydano album i otwarto wystawę pod tym samym tytułem. W maju 2001 Ośrodek („Historia Bliska”) włączył się do EUSTORY. Ukonstytuowała się sieć organizatorów szkolnych konkursów historycznych w Europie (z udziałem 14 krajów) przy wsparciu Fundacji Körbera w Hamburgu. We wrześniu 2001 otwarto „Indeks Represjonowanych” w Ośrodku Internetowego Centrum. W grudniu 2001 uruchomiono (przy Ośrodku) Klub Archiwum Opozycji, nieformalne stowarzyszenia ludzi dawnej opozycji, wspierające dokumentowanie działalności niezależnej w okresie Peerelu[potrzebny przypis].

W sierpniu 2002 Ośrodek podpisał umowę z Instytutem Pamięci Narodowej o współdziałaniu przy „Indeksie Represjonowanych”. W listopadzie 2002 powołana została Rada Archiwów Społecznych (przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych), wspierająca archiwistykę społeczną w Polsce. Przewodniczącym Rady został Zbigniew Gluza. Sekretariat merytoryczny prowadził Ośrodek Karta. W marcu 2003 miało miejsce spotkanie „50 lat po” (śmierci Stalina), zorganizowane w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, mające przypomnieć epokę stalinowską i oddać hołd ofiarom systemu komunistycznego. W kwietniu 2004 miała miejsce ogólnopolska akcja „Koniec Jałty”, obejmująca wystawę w PKiN, publikacje oraz cykl telewizyjny w TVP, przypominająca polską drogę od konferencji w Jałcie w 1945 roku do wejścia Polski do Unii Europejskiej[potrzebny przypis].

W lipcu 2004 Fundacja Ośrodka Karta uzyskała status organizacji pożytku publicznego. W listopadzie 2004 Urząd Miasta st. Warszawy zatwierdził plan powołania w 2005 roku Domu Spotkań z Historią, którego gospodarzem miał być Ośrodek Karta. Instytucję otwarto we wrześniu 2005, prowadzi ona działania edukacyjne, projekcje multimedialne oraz filmowe. W Domu Spotkań z Historią dostępna była (w czterech językach: polskim, angielskim, niemieckim i rosyjskim) stała wystawa multimedialna „Europa XX wieku: oblicza totalitaryzmu”, pokazująca narodziny, rozkwit i upadek nazizmu i komunizmu (ze szczególnym akcentem na ich apogeum – II wojnę światową). Przy ulicy Karowej 20 w Warszawie działa księgarnia prowadzona przez Ośrodek Karta[3].

16 września 2005 nastąpiło uruchomienie witryny internetowej „Uczyć się z historii”[4] powstałej dzięki współpracy z niemiecką fundacją Fördergesellschaft für Kulturelle Bildung. 15 grudnia 2005 w Miejskim Domu Kultury w Szczebrzeszynie odbyła się prezentacja projektów nagrodzonych w konkursie ogłoszonym przez Ośrodek Karta przy finansowym wsparciu Fundacji PZU pod tytułem „Wojna: okupacje, opór, ludobójstwo, wysiedlenia na Zamojszczyźnie”. W październiku 2006 uruchomiono program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”, na zlecenie IPN i MKiD[potrzebny przypis]. W styczniu 2007 uruchomiono w DSH edukacyjny serwis fotograficzny XX wieku „Dom Spotkań z Historią”[5]. Także w styczniu 2007 Karta obchodziła 25-lecia swojego istnienia[potrzebny przypis].

W grudniu 2007 Ośrodek Karta zorganizował międzynarodowy Szczyt Eustory (Warszawa 6–9 grudnia 2007). W kwietniu 2008 Ośrodek Karta zorganizował „Dni Sybiraków” w 20. rocznicę powstania „Indeksu Represjonowanych”. W czerwcu 2008 na Zamku Królewskim w Warszawie odbył się finał XII edycji konkursu „Historia Bliska” pt. „Małą ojczyzna w pamięci i świadectwach”. Po finale – druga część – w Domu Spotkań z Historią, gdzie uruchomiono Klub „Historii Bliskiej”. We wrześniu 2008 Ośrodek Karta zorganizował w czasie XVIII Forum Ekonomicznego w Krynicy (9–10 września) „Okrągły Stół Dysydentów”, pt. „Tradycja nonkonformizmu a współczesna Europa”. Ogłoszono specjalne oświadczenie, pod którym podpisali się, m.in.; Siergiej Kowalow, Ludwig Mehlhorn i Algidas Patackas[potrzebny przypis].

17 września 2008 powołane zostało Społeczne Forum Historii, działające przy Domu Spotkań z Historią w Warszawie. Podczas inauguracyjnej debaty jego uczestnicy sformułowali tekst oświadczenia związanego z rocznicami przypadającymi w 2009 roku. W październiku 2008 Ośrodek Karta i Dom Spotkań z Historią zorganizowały dyskusję pod hasłem „Zaolzie w XX wieku – spór polsko-czeski”, poświęconą polsko-czeskiej historii na Zaolziu, której towarzyszyła wystawa oraz publikacje. W listopadzie 2008 Ośrodek Karta otrzymał honorową nagrodę „Pro Publico Bono” za całokształt działalności na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego[potrzebny przypis].

W grudniu 2008, na Rynku Starego Miasta we Wrocławiu, pokazano wystawę CSSO – Porozumienie Organizacji Wspierających «Solidarność» przygotowaną przez Ośrodek Karta W maju 2009 w siedzibie Domu Spotkań z Historią zorganizowano z udziałem Ośrodka Karta spotkanie Represjonowani na Wschodzie – co wiadomo?, którego celem było przedstawienie aktualnego stanu wiedzy o represjach sowieckich wobec obywateli II RP oraz prezentacja Indeksu Represjonowanych. W czerwcu 2009 odbył się finał XIII edycji konkursu Historii Bliskiej Rok 1989: koniec, przełom, początek…?. W czerwcu 2009, w ramach przygotowanej przez Dom Spotkań z Historią w 20. rocznicę wyborów 4 czerwca 1989 akcji Wyłącz system, Ośrodek Karta przedstawił na Krakowskim Przedmieściu multimedialną wystawę plenerową Sztafeta do wolności. 1976–1989 poświęconą wydarzeniom prowadzącym do upadku komunizmu w Polsce oraz w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. We wrześniu 2009, w ramach obchodów 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej, Ośrodek Karta wraz z DSH przygotował na placu Piłsudskiego instalację memoriałową Każdy z 12 milionów. Hołd ofiarom obu totalitaryzmów – zawierającą definicje represji oraz biogramy pojedynczych ofiar. Instalacja stanowiła pierwszy łączny szacunek skali represji wobec obywateli II RP podczas II wojny światowej[potrzebny przypis].

We wrześniu 2009, w Domu Spotkań z Historią, otwarto w nowej aranżacji wystawę Oblicza totalitaryzmu przygotowaną wspólnie z Ośrodkiem Karta. Wystawa prezentowana w czterech językach (polskim, angielskim, rosyjskim i niemieckim) przedstawiała powstanie i rozwój nazizmu i komunizmu w XX wieku. We wrześniu 2009 Ośrodek Karta, Dom Spotkań z Historią oraz Rumuński Instytut Kultury w Warszawie zorganizowały konferencję 70 Rocznica Uchodźstwa Polskiego w Rumunii, połączoną z premierą albumu wydanego przez OK – Rumuński azyl. Losy Polaków 1939-45[potrzebny przypis].

We wrześniu 2009, w Państwowym Muzeum Historii Politycznej Rosji w Petersburgu, zaprezentowana została wystawa Wrzesień 1939. Rozbiór Polski przygotowana przez Ośrodek Karta. W tym samym miesiącu Ośrodek Karta rozpoczął współpracę w ramach Programu Rozwoju Bibliotek z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, mającą na celu wdrożenie sieci Cyfrowych Archiwów Tradycji Lokalnej (CATL) przy bibliotekach gminnych w gminach do 20 000 mieszkańców. W listopadzie 2009 Ośrodek Karta (wraz z Fundacją Pomocy Wzajemnej BARKA oraz prof. Jerzym Regulskim) otrzymał Nagrodę Dwudziestolecia Odrodzenia Niepodległej Polski – Pro Publico Bono za „stworzenie instytucji rozwoju wiedzy kształtującej profesjonalne i etyczne standardy krzewienia pamięci i zarządzania dziedzictwem narodowym”[potrzebny przypis].

W grudniu 2009 nastąpiło uruchomienie portalu historycznego Ośrodka Karta – XXwiek.pl[6]. W lutym 2010 w Domu Spotkań z Historią odbyła się – z udziałem Andrzeja Wajdy oraz Aleksandra Gurjanowa ze Stowarzyszenie „Memoriał” – konferencja prasowa Rosja a Katyń dotycząca aktualnego stanu działań w Rosji na rzecz ostatecznego wyjaśnienia spraw związanych ze Zbrodnią Katyńską. W kwietniu-maju 2010 w ogólnopolskiej prasie („Gazeta Wyborcza”, „Polska”, „Rzeczpospolita”, „Tygodnik Powszechny”, „Newsweek”) ukazał się apel pięćdziesięciu historyków o pomoc dla Ośrodka Karta[7]. W kwietniu 2010 Ośrodek Karta został odznaczony przez Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej Medalem Poświęconym Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim w dowód „wdzięczności za kultywowanie przez Kartę pamięci o żydowskich bohaterach wspólnej historii Polski”[potrzebny przypis].

Od 2010 roku edytuj

W maju 2010 odbył się finał XIV edycji konkursu Historii Bliskiej Piętno II wojny – los i pamięć. We wrześniu 2010 otwarto internetowe forum dyskusyjne Karty forum.karta.org.pl[8]. W październiku 2010, książką Egzekutor Stefana Dąmbskiego, zainaugurowana została nowa seria wydawnicza Ośrodka Karta – „Tematy Karty”. W marcu 2011 Zbigniew Gluza został odznaczony przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W kwietniu 2011 Anna Dzienkiewicz, wieloletnia szefowa i redaktor serii wydawniczej Indeksu Represjonowanych, została odznaczona przez Prezydenta RP Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za upowszechnianie prawdy o Zbrodni Katyńskiej. We wrześniu 2011 Alicja Wancerz-Gluza – współzałożycielka Karty, inicjatorka i koordynatorka działań edukacyjnych oraz wszystkich internetowych Ośrodka – została odznaczona przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi w działalności na rzecz budowania społeczeństwa obywatelskiego, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej”[potrzebny przypis].

Archiwum Ośrodka KARTA edytuj

 
Zbiory Archiwum Fotografii Ośrodka KARTA. Fot. Michał Radwański/Ośrodek KARTA.

KARTA to największe w Polsce archiwum społeczne[potrzebny przypis]. Jego zbiory obejmują:

  • Archiwum Wschodnie (1901-1956),
  • Archiwum Opozycji (1956–1990),
  • Kolekcja „Solidarność” – narodziny ruchu –wpisana przez Międzynarodowy Komitet Doradczy UNESCO w ramach programu „Pamięć Świata” na międzynarodową listę najważniejszych światowych zbiorów archiwalnych[9],
  • 1800 metrów bieżących dokumentów dostępnych w czytelni Ośrodka czynnej od poniedziałku do środy w godz. 9:30 – 16:30 oraz w Bibliotece Cyfrowej
  • Archiwum Fotografii – niemal 300 000 zdjęć z lat 1890–1990, w części dostępnych na stronie internetowej[10],
  • Indeks Represjonowanych – baza danych 1 500 000 biogramów i dokumentacji osób represjonowanych w ZSRR (przekazany 8 maja 2013 do IPN),
  • 5000 nagrań – relacji świadków historii, we fragmentach relacji dostępnych na stronie internetowej[11].

Działalność wydawnicza edytuj

 
10 czerwca 2017, Dom Spotkań z Historią, Warszawa. Jubileusz urodzin Wiktora Woroszylskiego i premiera I tomu dzienników wydanych nakładem wydawnictwa. Na zdjęciu Jacek Bocheński. Fot. Małgorzata Pankowska-Dowgiało / Ośrodek KARTA
  • Kwartalnik „Karta”. „Karta” to pismo otwarte na każde, nawet najtrudniejsze świadectwo. Konsekwentnie porusza tematy często zapomniane, pomijane czy trudne. Historię opowiada z różnych perspektyw narodowościowych, społecznych i politycznych – oddaje głos świadkom historii, uczestnikom oraz obserwatorom opisywanych wydarzeń. Współczesne komentarze historyków mają tu tylko charakter pomocniczy[12]
  • literatura faktu XX i XXI wieku

KARTA publikuje niemal wyłącznie teksty źródłowe – dzienniki, wspomnienia, relacje, listy, dokumenty – gdzie historię opowiadają świadkowie i uczestnicy wydarzeń. Dzięki tego rodzaju zapisom przeszłość staje się bliższa, niemal dotykalna, jest bardziej zrozumiała. Historia w takim ujęciu ukazuje swoją wielowymiarowość i skomplikowanie, ale odsłania także swoją ludzką twarz. Większość publikacji wydawana jest w seriach, np. Świadectwa. XX wiek, Żydzi polscy, Zbliżenia. XX wiek, Karty Historii.

Członkowie redakcji (stan na wrzesień 2023)[13]: edytuj

  • Zbigniew Gluza - redaktor naczelny kwartalnika;
  • Agnieszka Knyt - redaktorka naczelna wydawnictwa;
  • Hanna Antos - redaktorka;
  • Justyna Avcii - redaktorka;
  • Aleksandra Bellwon - redaktorka;
  • Dominik Czapigo - redaktor;
  • Agnieszka Dębska - redaktor;
  • Ewa Kwiecińska - fotoedytorka;
  • Mariusz Olczyk - fotoedytor;
  • Aleksiej Rogozin - redaktor;
  • Swietłana Rodowicz - redaktorka;
  • Małgorzata Sopyło - redaktorka;
  • Piotr Suwiński - komputerowe przygotowanie tekstu do druku.

Wsparcie archiwistyki społecznej edytuj

KARTA prowadzi działalność na rzecz archiwistyki społecznej:

  • wspiera archiwa społeczne poprzez szkolenia i webinaria
  • dostarcza archiwistom darmowe narzędzia do opracowywania i udostępniania materiałów archiwalnych: Otwarty System Archiwizacji
  • prowadzi ogólnopolski portal zbioryspoleczne.pl, który gromadzi informacje o polskich archiwach społecznych[14].

Działalność edukacyjna edytuj

  • ogólnopolski badawczy konkurs historyczny Historia Bliska[15] dla uczniów szkół średnich, w którym wzięło udział ok. 16 000 uczniów w czasie 20 edycji konkursu − założenia oparte na doświadczeniach wydawniczych i archiwistycznych Ośrodka KARTA: - wykorzystanie różnorodnych źródeł (w tym relacji naocznych świadków historii) samodzielnie pozyskiwanych, zebranych i skomponowanych przez młodzież; - źródła znalezione w różnych archiwach: państwowych, lokalnych, prywatnych, domowych, szkolnych, kościelnych, gminnych, firm, teatrów itp.; - konfrontacja relacji różnych świadków historii, krytyczna analiza dokumentów; - główny temat konkursu zrealizowany na podstawie historii lokalnej, rodzinnej – „bliskiej” w przestrzeni i czasie; - opowieść o ludziach ze środowiska, rodziny, wsi, miasta… – „bliskich sercu”; - forma prezentacji: reportaże radiowe i filmowe, filmy dokumentalne, kolaże różnorodnych materiałów źródłowych (z komentarzem), opracowanie dokumentów do „wydania” lub kolekcji zdjęć, prezentacje multimedialne[potrzebny przypis];
  • portal edukacyjny uczycsiezhistorii.pl[16];
  • portal Polska1926.pl[17], który stanowi inspirację dla projektów, zarówno polegających wprost na dopełnianiu biografii wybranych osób, jak i projektów międzydyscyplinarnych, badawczych czy artystycznych;
  • eksperci ośrodka biorą udział w tworzeniu portalu Obywatelski HiT[18]

Pełna historia Ośrodka KARTA opisana w książce Zbigniewa Gluzy „Odkrycie KARTY. Niezależna strategia pamięci”[19].

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g Zbigniew Gluza, Odkrycie KARTY. Niezależna strategia pamięci, Agnieszka Dębska (red.), wyd. I, Warszawa: Ośrodek KARTA i Dom Spotkań z Historią, 2012, ISBN 978-83-61283-65-2.
  2. 20 lat temu Rosja przekazała Polsce katyńskie archiwalia, „TVN24.pl” [dostęp 2017-09-07].
  3. Księgarnia historyczna KARTA, Fundacja Ośrodka Karta [dostęp 2023-01-18] (pol.).
  4. uczyc-sie-z-historii.pl. uczyc-sie-z-historii.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-11)]..
  5. fotohistoria.pl. fotohistoria.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-05)]..
  6. XXwiek.pl. xxwiek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-22)]..
  7. List otwarty 50 historyków do władz i społeczeństwa: „Ratujmy KARTĘ!”. newsweek.pl, 2010-04-22. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-23)]. (pol.).
  8. forum.karta.org.pl. forum.karta.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-30)]..
  9. Niezwykła kolekcja dostępna w sieci – Wiadomości, wiadomosci.onet.pl [dostęp 2018-10-13] (pol.).
  10. O nas. foto.karta.org.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-28)]. (pol.).
  11. Archiwum Historii Mówionej. audiohistoria.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-11-29)]. (pol.).
  12. https://web.archive.org/web/20170817212337/https://ksiegarnia.karta.org.pl/o-kwartalniku/.
  13. Ludzie | Fundacja Ośrodka KARTA, karta.org.pl [dostęp 2023-09-26].
  14. Czym są Zbiory Społeczne. zbioryspoleczne.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-09)]. (pol.).
  15. Uczyć się z historii: Konkurs. uczycsiezhistorii.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-28)]. (pol.).
  16. Uczyć się z historii: O nas. uczycsiezhistorii.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-28)]. (pol.).
  17. Polska 1926: O portalu. polska1926.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-06-25)]. (pol.).
  18. Obywatelski HiT – dlaczego i dla kogo?. obywatelskihit.pl. [dostęp 2023-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-31)]. (pol.).
  19. Zbigniew Gluza, Odkrycie KARTY. Niezależna strategia pamięci | Ośrodek KARTA, ksiegarnia.karta.org.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj