Kazimierz Leski
Kazimierz Leski, ps. „Bradl”[1] (ur. 21 czerwca 1912 w Warszawie, zm. 27 maja 2000 tamże) – polski inżynier mechanik, wynalazca, doktor nauk humanistycznych, pułkownik pilot Wojska Polskiego.
| |
 pułkownik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki | |
| Stanowiska |
wywiadowca, |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
naukowiec |
| Odznaczenia | |
      
| |
Uczestnik kampanii wrześniowej, oficer wywiadu i kontrwywiadu Armii Krajowej w ramach Oddziału II Informacyjno-Wywiadowczego, dowódca kompanii „Bradl” batalionu Miłosz w powstaniu warszawskim. Za męstwo odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i 3-krotnie Krzyżem Walecznych. W latach 1994–1997 prezes Związku Powstańców Warszawskich[2]. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, honorowy obywatel miasta stołecznego Warszawy.
Życiorys edytuj
Młodość edytuj
Był wnukiem bankiera Kazimierza Natansona[3] i synem neofity pochodzenia żydowskiego inżyniera Juliusza Stanisława Natanson-Leskiego i Marii z domu Olszyńskiej herbu Pniejnia[4][5]. Jego siostra Anna Leska była pilotką Wojska Polskiego, pierwszą kobietą i jedną z trzech Polek w brytyjskiej pomocniczej służbie rozprowadzającej samoloty Air Transport Auxiliary.
Do 1930 uczęszczał do VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Władysława IV w Warszawie. Po ukończeniu w 1935 nauki na Wydziale mechanicznym Szkoły Inżynierskiej im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda w Warszawie uzyskał stopień inżyniera mechanika[2].
W 1936 wyjechał do Holandii, do pracy w centralnym holenderskim biurze konstrukcyjnym okrętów – Nederlandse Verenigde Scheepsbouw Bureaus B.V. w Hadze, gdzie początkowo pracował jako kreślarz. W Holandii kontynuował naukę, zostając absolwentem Wydziału Budowy Okrętów Politechniki w Delfcie.
Po zakończeniu kariery kreślarza, Kazimierz Leski rozpoczął pracę w dziale okrętów podwodnych. Do jego obowiązków należało umiejscawianie w projektach okrętów wytypowanych urządzeń i maszyn, wraz z zaprojektowaniem i obliczeniami wytrzymałościowymi mocowań i zawieszeń. W tym czasie uczestniczył m.in. w projektowaniu okrętów podwodnych ORP „Sęp” i ORP „Orzeł”, które budowano w stoczni Koninklijke Maatschappij na zamówienie polskiej marynarki wojennej. Dość szybko dał się poznać jako twórczy konstruktor, opracowując m.in. nowe, zasadniczo inne niż dotychczas stosowane, elastyczne posadowienie szybkoobrotowych (20 000 obr./min) dmuchaw powietrznych stosowanych do szasowania balastów, co usunęło źródło dość częstych i trudnych do naprawy ich awarii w morzu. W czasie budowy ORP „Orzeł” Leski odpowiedzialny był za sprawy siłowni.
II wojna światowa edytuj
Na początku II wojny światowej jako pilot samolotu Lublin R-XVIII F, został zestrzelony przez Armię Czerwoną; ranny i wzięty do niewoli, uciekł z niej do Lwowa, a następnie przedostał się do Warszawy[6].
Włączył się do polskiej konspiracyjnej organizacji wywiadowczej Muszkieterzy, gdzie pełnił funkcję szefa komórki kontrwywiadu tej organizacji[7]. Następnie, po jej rozwiązaniu, przeniesiony do Związku Walki Zbrojnej, a następnie do II Oddziału Komendy Głównej Armii Krajowej. Zajmował się wywiadem komunikacyjnym i kontrwywiadem, a także tworzeniem szlaków kurierskich na froncie zachodnim. Dokumenty potrzebne do podróży począwszy od dokumentów personalnych, a kończąc na przepustkach i odpowiednich kartkach żywnościowych wykonywano w Wydziale Legalizacji i Techniki w Oddziale II Komendy Głównej Armii Krajowej kierowanej przez cichociemnego Stanisława Jankowskiego, ps. Agaton [8]. Występował pod konspiracyjnymi pseudonimami i nazwiskami: 37, Leon Juchniewicz, Karol Jasiński, Juliusz Kozłowski, gen. Julius von Hallman, gen. Karl Leopold Jansen, Pierre, Jules Lefebre.
W powstaniu warszawskim walczył jako dowódca kompanii „Bradl” batalionu Miłosz. Za męstwo został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i 3-krotnie Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji uciekł z kolumny jenieckiej. Pełnił funkcję szefa Sztabu Obszaru Zachodniego AK, a następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj[9].
W chwili wejścia wojsk radzieckich do Polski, podjął pracę w Stoczni Gdańskiej, utrzymując cały czas kontakt z podziemiem. Był szefem sztabu obszaru zachodniego Delegatury Sił Zbrojnych. Został aresztowany w 1945, jednak udało mu się uciec. W lipcu 1945 ponownie został aresztowany przez UB[10].
Prześladowania powojenne edytuj
3 lutego 1947 w procesie I Komendy WiN (innymi podsądnymi byli: Jan Rzepecki, Antoni Sanojca, Jan Szczurek-Cergowski, Tadeusz Jachimek, Marian Gołębiewski, Henryk Żuk, Józef Rybicki, Ludwik Muzyczka i Emilia Malessa) Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 12 lat więzienia. Wyrok zmniejszono do sześciu lat. Po odbyciu kary, Kazimierza Leskiego skazano ponownie na 10 lat „za współpracę z okupantem”. Wyszedł po odbyciu niespełna połowy wyroku, w 1955[11].
Rehabilitacja i życie na wolności edytuj
Po rehabilitacji w 1957 pracował w przemyśle okrętowym, a później został pracownikiem naukowym i dyrektorem Ośrodka Informacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk. Autor wielu patentów i ok. 150 prac naukowych. Organizator ruchu wynalazczego i honorowy prezes Stowarzyszenia Polskich Wynalazców i Racjonalizatorów.
W latach 1994–1997 był prezesem Związku Powstańców Warszawskich.
Autor wielokrotnie wznawianych wspomnień: Życie niewłaściwie urozmaicone: wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK (wyd. 4: Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2001; ISBN 83-7233-041-7).
W 1995 Instytut Jad Waszem przyznał mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W tym samym roku otrzymał tytuł Honorowego obywatela miasta stołecznego Warszawy[12].
Zmarł 27 maja 2000, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 24-6-1/2)[13].
W 2016 na zlecenie Związku Powstańców Warszawskich powstał film pt. „Kazimierz Leski” w reżyserii Małgorzaty Bramy[14].
Kontrowersje edytuj
Według własnych relacji, K. Leski jako niemiecki generał wojsk technicznych Julius von Hallman zdobył plany fortyfikacyjne jednego z odcinków Wału Atlantyckiego. Miał także występować pod fałszywym nazwiskiem niemieckiego generała Karla Leopolda Jansena.
Niektórzy historycy wątpią, by Leski faktycznie występował jako fałszywy niemiecki generał i w ten sposób zdobył jakiekolwiek plany armii niemieckiej, ponieważ w dokumentach Armii Krajowej nie ma żadnych informacji o jego podróżach w mundurze niemieckiego generała[15].
Wersję Leskiego potwierdza w swoich wspomnieniach inny oficer wywiadu AK - Aleksander Stpiczyński[16]. Jednakże Leski w okresie okupacji był bezpośrednim przełożonym Stpiczyńskiego, który swoje wspomnienia opublikował po powrocie do Polski, w 1981, gdy był częściowo sparaliżowany, zaś przedmowę do jego książki napisał sam Leski[17].
Podczas procesu, prowadzonego w latach 50., został uniewinniony z zarzutu działania na szkodę władz komunistycznych. Stwierdził wówczas, że rozpracowywał organizację Muszkieterów na zlecenie ZWZ[7].
Życie prywatne edytuj
Ojciec dziennikarza Krzysztofa Leskiego (matka: prof. Elżbieta Pleszczyńska)[18]. W 1959 r. wziął ślub z Marią Bonifacją Woźniak, byłą łączniczką AK w powstaniu warszawskim[19][20].
Upamiętnienie edytuj
Tablica pamiątkowa odsłonięta 28 lipca 2020 na budynku siedziby Związku Powstańców Warszawskich przy ul. Długiej 22 w Warszawie[21][22]. Tablice upamiętniające Kazimierza Leskiego znajdują się także przy Nowym Świecie 2 (dom rodzinny) oraz w gmachu Liceum im. Króla Władysława IV[23].
Odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 12338 – 18 września 1944 r.[24]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 1994[25]
- trzykrotnie Krzyż Walecznych – 27 sierpnia 1944 r.
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – 22 września 1944 r.
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami – 19 lutego 1944 r.
- Krzyż Armii Krajowej
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Srebrna odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1961)[26]
i inne[27].
Przypisy edytuj
- ↑ Wojciech Königsberg: Polski szpieg Kazimierz Leski wykradł plany Wału Atlantyckiego podając się za niemieckiego generała. Wirtualna Polska, 2013-12-20. [dostęp 2013-12-24]. (pol.).
- ↑ a b Henryk Nakielski 1985 ↓, s. 154.
- ↑ Władysław Bułhak: Kazimierz Leski – narodziny asa wywiadu. przystanekhistoria.pl, 2022-01-29. [dostęp 2023-05-30]. (pol.).
- ↑ Kazimierz «Bradl» Leski [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2019-04-27].
- ↑ Program indeksacji aktów stanu cywilnego i metryk kościelnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2019-04-27].
- ↑ Henryk Nakielski 1985 ↓, s. 155-156.
- ↑ a b Jolanta Drużyńska: Patrioci czy zdrajcy? Kim byli polscy Muszkieterowie. Poznaj historię jednej z najlepszych organizacji wywiadowczych w Europie. radiokrakow.pl, 2015-05-07.
- ↑ Henryk Nakielski 1985 ↓, s. 175-183.
- ↑ Henryk Nakielski 1985 ↓, s. 183-184.
- ↑ Henryk Nakielski 1985 ↓, s. 185-186.
- ↑ Henryk Nakielski 1985 ↓, s. 188-189.
- ↑ Kazmierz Leski. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: COLINOWIE, LESCY, NOWODWORSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-19].
- ↑ Kazimierz Leski w bazie filmpolski.pl
- ↑ Mariusz Olczak, Generalska mistyfikacja, [w:] Do Rzeczy. Historia, nr 5 z 2019 r., s. 45.
- ↑ Aleksander Stpiczyński, Wbrew wyrokowi losu, ISBN 978-83-211-0924-4.
- ↑ Aleksander Stpiczyński – Cichociemny. elitadywersji.org. [dostęp 2023-06-04]. (pol.).
- ↑ Archiwum Historii Mówionej – Elżbieta Pleszczyńska [online], www.1944.pl [dostęp 2020-01-12] (ang.).
- ↑ Kazimierz Leski – polski James Bond. 'Kochały się w nim wszystkie kobiety' [online], gazetapl [dostęp 2020-01-12] (pol.).
- ↑ Powstańcze Biogramy – Maria (Bonifacja) Woźniak [online], www.1944.pl [dostęp 2020-01-12] (ang.).
- ↑ Telewizja Polska S.A, W Warszawie odsłonięto tablicę upamiętniającą pułkownika Kazimierza Leskiego ps. „Bradl” [online], warszawa.tvp.pl [dostęp 2020-08-03] (pol.).
- ↑ Tomasz Urzykowski: Kazimierz Leski, polski James Bond, upamiętniony tablicą. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 28 lipca 2020. [dostęp 2020-08-09].
- ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska: Kazimierz Leski „Bradl”. twp.org.pl, 2 września 2022. [dostęp 2022-09-02].
- ↑ LESKI, Kazimierz Roman [online], dws-xip.pl [dostęp 2021-04-21] (pol.).
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 54, poz. 454 – pkt 5.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 4, 24 lutego 1961, s. 3.
- ↑ Powstańcze Biogramy - Kazimierz Leski [online], 1944.pl [dostęp 2021-04-21] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Henryk Nakielski, Biret i rogatywka. W: Byłem generałem Wehrmachtu (s. 154-189), wyd. I, Warszawa: Iskry, 1985, ISBN 83-207-0709-9.
Linki zewnętrzne edytuj
- Kazimierz Leski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [dostęp 2018-08-11].[martwy link]