Komisariat Straży Granicznej „Dzietrzkowice”

Komisariat Straży Granicznej „Dzietrzkowice” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Komisariat SG „Dzietrzkowice”
Komisariat SG „Radostów”
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1928

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

Komisariat SC „Gola”

Organizacja
Dyslokacja

Dzietrzkowice (1928-1939)
Radostów Pierwszy (1939)

Formacja

Straż Graniczna

Podległość

Inspektorat Graniczny nr 13
Obwód SG „Wieluń”

Geneza

edytuj

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. W 1921 roku w Dzietrzkowicach stacjonował sztab 1 kompanii 4 batalionu celnego[2]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[3]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[4]. Komisariat Straży Celnej „Gola”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Praszka”[5].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Dzietrzkowice”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[8]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Dzietrzkowice” do Inspektoratu Granicznego nr 13 „Wieluń” i określił jego strukturę organizacyjną[9]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego potwierdził organizację komisariatu[10]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu[11]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku podplacówkę Bezula przemianowano na placówkę I linii[12]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł placówkę II linii „Skomlin”[13]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Wieruszów” i placówkę II linii „Bolesławiec”[14]. Z dniem 18 marca 1939 roku powołano 60 rezerwistów i zorganizowano z nich jeden pluton wzmocnienia[15] Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii „Dzietrzkowice” do m. Radostów[16]. Tym samym rozkazem przeniósł placówkę I linii „Bezula” do Dzietrzkowic[16].

Dyslokacja, obsada i zakwaterowanie

Na dzień 1 stycznia 1932[17]:

jednostka SG dyslokacja obsada zakwaterowanie
oficerowie szeregowi skoszarowani nieskoszarowani
komisariat Dzietrzkowice 1 1 1
placówki I linii Chróścin 8 8
Gola 10 10
Wójcin 8 8
Krupka 8 8
Bezula 4 4
Toplin 9 5 4
placówki II linii Bolesławiec 3 3
Dzietrzkowice 5 5
Skomlin 4 4
Razem 1 60 17 43

Służba graniczna

edytuj

Siedziba komisariatu mieściła się w wynajętym przez skarb państwa budynku[18]. Komisariat do dyspozycji posiadał dwa konie z bryczką. Każdy strażnik dysponował własnym rowerem. Jedyny służbowy rower wykorzystywany był przede wszystkim do dowożenia korespondencji ze Skomlina[18].

Kierownik Inspektoratu Granicznego „Wieluń” w dodatku do rozkazu organizacyjnego nr 3 z 19 lipca 1930 roku określił granice komisariatu[19]:

  • granica północna: od kamienia granicznego nr 1 w kierunku północnym wzdłuż Prosny do Dobrygościa;
  • granica wewnętrzna: od Dobrygościa drogą przez Mieleszyn do Jawora, następnie przez zbocze wzgórza 188 do Klasaka, dalej Pustkowie Klasak do Skomlina (wył.), następnie w kierunku południowo-wschodnim przez zbocze wzgórza 198 do folwarku Wróblew;
  • granica południowa: od kamienia granicznego nr 22 w kierunku północno-wschodnim przez folwark Grobla Królewska wzdłuż drogi Grobla–Wróblew do Wróblewa
Wydarzenia

Opis wydarzeń w 1931 roku[20]:
Praca w organizacjach wojskowych i społecznych
W roku 1931 zorganizowano dzięki staraniom tutejszego Komisariatu oddziały Związku Strzeleckiego w następujących miejscowościach: w Dzietrzkowicach, Łubnicach, Wójcinie i Goli. Związki Strzeleckie zawdzięczają swoje wyniki dużej inicjatywie instruktorów spośród szeregowych Straży Granicznej. Praca P.W. i W. F. na terenie tutejszego Komisariatu rozwija się bardzo pomyślnie. Komisariat wyznaczył do pracy instruktorskiej P.W. 8 szeregowych. Na odcinku tutejszego Komisariatu istnieje już w sumie 10 oddziałów Związku Strzeleckiego, które liczą ogólnie 265 członków. Za ofiarną pracę na polu P.W. podano dwóch szeregowych wraz z Komendantem Komisariatu do odznaczenia. W miesiącu październiku 1931 r. odbyły się na terenie tutejszego Komisariatu wspólnie z oddziałami P.W. zawody strzelecko – łuczne z broni mało kalibrowej. W zawodach tych 19 szeregowych zdobyło odznaki strzeleckie 3 klasy.

Wyniki służbowe
W roku 1931 udaremniono przemyt na łączną sumę zł. 2.812,05 gr. oraz zatrzymano 88 osób za nielegalne przekroczenie granicy.

Opis wydarzeń w 1932 roku[21]:
Praca w organizacjach i społeczna
Staraniem kierownika Komisariatu w 1932 roku został utworzony 2 szwadron P.W. "Krakusów" przy 10 Dywizji p.p składający się z 3 konnych oddziałów: w Wieluniu, Skomlinie i Mokrsku. Ogółem na terenie odcinka Komisariatu istnieje 10 oddziałów Związku Strzeleckiego i 3 oddziały "Krakusów", szkoleniem których zajmuje się kierownik Komisariatu i 9 szeregowych.

Wyniki służbowe
W roku 1932 udaremniono przemyt na ogólną sumę zł 7.949,45 gr.

Opis wydarzeń w 1936 roku[22]:
Obchody uroczystości w dniu 11 listopada 1936 r. Dnia 10 listopada o godz. 19 odbył się capstrzyk, zaś dnia 11 listopada o godz. 8:15 zbiórka oddziałów P.W. i Związku Rezerwistów przed Komisariatem w Dzietrzkowicach i raport, po czym o godz. 8:30 odmarsz na nabożeństwo do miejscowego kościoła parafialnego. Po nabożeństwie pochód oddziałów przez wieś zakończony defiladą, którą przyjął kierownik Komisariatu w obecności przedstawicieli władzy administracyjnej i nauczycieli. W uroczystości brały udział: drużyna Straży Granicznej, P.W., Straż Pożarna, Związek Rezerwistów, Harcerstwo, Orkiestra i dziatwa szkolna z nauczycielami na czele. Po defiladzie przed frontem Straży Granicznej odczytano rozkaz K.S.G nr. 9/36. Siedziby Komisariatu i placówek udekorowano zielenią i chorągiewkami w barwach narodowych.

Opis wydarzeń w 1939 roku[15]:
Wzmocnienie granicy
Z dniem 18.04.1939 r. powołano 60 rezerwistów i zorganizowano jeden pluton, który umieszczony został w sali Straży Pożarnej i organistówce miejscowości Dzietrzkowice.

Sąsiednie komisariaty

Funkcjonariusze komisariatu

edytuj
Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień imię i nazwisko okres pełnienia służby kolejne stanowisko
komisarz ? Polański był w 1930[23] – ?
podkomisarz Stefan Wojtkiewicz był w 1932[24] – ? kierownik komisariatu „Horodenka”
starszy przodownik Stanisław Trzeciak[25] 15 V 1937 – 16 XII 1937
podkomisarz Józef Pawłusiewicz[a] 1 XII 1937[26] – IX 1939[27]
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik Zenon Mailich 1 V 1939[28]

Obsada personalna placówki :

  • pomocnik - st. strażnik Zenon Hajlion - od 5.05.1938 r.[29]
  • zastępca - p.chor. Słowik - do 1.09.1939 r.[27]
  • szef kancelarii - Aleksander Milcarski - do 1.09.1939 r.[27]

Struktura organizacyjna

edytuj
data IV 1928[9] I 1930[30] 1932[18]
komenda Dzietrzkowice Dzietrzkowice Dzietrzkowice
placówki I linii Chróścin Chróścin Chróścin
Gola Gola Gola
Wójcin Wójcin Wójcin
Krupka Krupka Krupka
Toplin Toplin Toplin
Bezula
placówki II linii Bolesławiec Bolesławiec Bolesławiec
Dzietrzkowice Dzietrzkowice Dzietrzkowice
Skomlin Skomlin Skomlin
  1. Przybył z komisariatu Silna.

Przypisy

edytuj

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj