Kropidło wodne
Kropidło wodne (Oenanthe aquatica (L.) Poir.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Występuje w Europie i Azji. W Polsce gatunek pospolity. Rośnie w płytkich wodach. Wykorzystywany był jako roślina lecznicza w ziołolecznictwie ludowym. Roślina jest trująca dla ssaków[3], zwłaszcza dla koni, bydła i owiec. Zwana bywa też gałuchą wodną[4].
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | astrowe | |
| Rząd | selerowce | |
| Rodzina | selerowate | |
| Rodzaj | kropidło | |
| Gatunek | kropidło wodne | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Oenanthe aquatica (L.) Poir. Encycl. 4: 530 1798[2] | ||
| Synonimy | ||
| ||
Rozmieszczenie geograficzneEdytuj
Gatunek występuje na rozległych obszarach Europy – północna granica zasięgu biegnie przez Wyspy Brytyjskie, południową Norwegię, Szwecję i Finlandię oraz Rosję na wschód od Zatoki Fińskiej; granica południowa biegnie przez Półwysep Iberyjski, południowe Włochy i Bałkany po Morze Czarne. Na wschodzie sięga za Ural po środkową Azję. Rozproszone stanowiska ma w rejonie Morza Kaspijskiego i w Azji Mniejszej[5].
W Polsce gatunek rozpowszechniony z wyjątkiem obszarów górskich[6].
MorfologiaEdytuj
- Łodyga
- Osiąga od 30 do 200 cm wysokości, jest bruzdkowana i dęta (wewnątrz pusta). W górze zwykle silnie rozgałęziona, w dole zgrubiała i tu osiąga do 8 cm średnicy. Poniżej przechodzi w krótkie i grube kłącze. Cienkie korzenie wyrastają z kłącza i dolnej części łodygi, z niej też wychodzą rozłogi[6].
- Liście
- Trójkątne w zarysie i wielokrotnie pierzaste (2, 3 do 5 razy). Odcinki liści podwodnych podzielone są na łatki nitkowate, równowąskie, a nadwodnych są jajowato lancetowate i wcinane. Im niżej położone liście tym dłuższe mają ogonki, u nasady z pochwą błoniasto obrzeżoną i z uszkami[6].
- Kwiaty
- Zebrane w baldaszki, których 6–15 tworzy baldach złożony. Pokrywy są kilku listkowe lub ich brak. Pokrywki są szydłowate lub lancetowate i jest ich 5 do 10. Ząbki kielicha mają do 1 mm długości, są szydłowate i odstające. Płatki korony są białe, wycięte, na brzegu baldaszka nieco większe niż w jego środku. Zachowujące się na owocu szyjki słupka są rozchylone i osadzone na tępo stożkowatym krążku miodnikowym[6].
- Owoc
- Obłe, jajowate rozłupnie o długości do 5 mm i szerokości 1,5 mm, na przekroju koliste. Rozpadają się na dwie półkoliste rozłupki o szerokich i gąbczastych żebrach[6].
Biologia i ekologiaEdytuj
Rośnie zarówno jako roślina jednoroczna i dwuletnia. Występuje w płytkich – do kilkudziesięciu cm głębokości wodach stojących, zwykle eutroficznych, na podłożu mineralno-organicznym[7]. Gatunek ten spotkać można w zbiornikach astatycznych, w stawach, rowach, starorzeczach, w płytkich partiach jezior[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia[6]. Gatunek charakterystyczny dla związku zespołów Phragmition i zespołu – szuwaru kropidła wodnego i rzepichy ziemnowodnej Oenantho-Rorippetum[8]. Nierzadko rośnie w płatach jednogatunkowych[7].
- Właściwości toksyczne
W roślinie zawarta jest silnie trująca enantotoksyna oraz olejek eteryczny (do 2,5%), którego głównym składnikiem (do 80%) jest również trujący terpen – felandren[4]. Zarówno substancja toksyczna, jak i objawy zatrucia są podobne jak w przypadku nieco podobnego i zasiedlającego podobne siedliska szaleju jadowitego. Zwierzęta, które spożyją ziele kropidła dostają silnych skurczy mięśniówki jelit, drgawek, biegunki i w ciągu jednej do kilku godzin może nastąpić ich śmierć. Dawki toksyczne w g na kg masy ciała wynoszą od 1 do 2 w przypadku koni, bydła, owiec i świń[4].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b Oenanthe aquatica (L.) Poir.. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ Taxon: Oenanthe aquatica (L.) Lam.. W: U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b c Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 274-275. ISBN 83-09-00660-8.
- ↑ Oenanthe aquatica. W: Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2017-08-28].
- ↑ a b c d e f W. Szafer, B. Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 82.
- ↑ a b c Kłosowski S., Kłosowski G.: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 142-143. ISBN 83-7073248-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
