Kropidło wodne

Kropidło wodne
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	kropidło
Gatunek	kropidło wodne
	Nazwa systematyczna
	Oenanthe aquatica (L.) Poir.; Encycl. 4: 530 1798
Synonimy
	Ligusticum phellandrium Crantz; Oenanthe phellandrium Lam.; Phellandrium aquaticum L.;
	Ligusticum phellandrium Crantz; Oenanthe phellandrium Lam.; Phellandrium aquaticum L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kropidło wodne (Oenanthe aquatica (L.) Poir.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Występuje w Europie i Azji. W Polsce gatunek pospolity. Rośnie w płytkich wodach. Wykorzystywany był jako roślina lecznicza w ziołolecznictwie ludowym. Roślina jest trująca dla ssaków^[5], zwłaszcza dla koni, bydła i owiec. Zwana bywa też gałuchą wodną^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek występuje na rozległych obszarach Europy – północna granica zasięgu biegnie przez Wyspy Brytyjskie, południową Norwegię, Szwecję i Finlandię oraz Rosję na wschód od Zatoki Fińskiej; granica południowa biegnie przez Półwysep Iberyjski, południowe Włochy i Bałkany po Morze Czarne. Na wschodzie sięga za Ural po środkową Azję. Rozproszone stanowiska ma w rejonie Morza Kaspijskiego i w Azji Mniejszej^[7].

W Polsce gatunek rozpowszechniony z wyjątkiem obszarów górskich^[8].

Pokrój

Gruba nasada łodygi

Kwiaty

Owoce

Morfologia

Łodyga: Osiąga od 30 do 200 cm wysokości, jest bruzdkowana i dęta (wewnątrz pusta). W górze zwykle silnie rozgałęziona, w dole zgrubiała i tu osiąga do 8 cm średnicy. Poniżej przechodzi w krótkie i grube kłącze. Cienkie korzenie wyrastają z kłącza i dolnej części łodygi, z niej też wychodzą rozłogi^[8].
Liście: Trójkątne w zarysie i wielokrotnie pierzaste (2, 3 do 5 razy). Odcinki liści podwodnych podzielone są na łatki nitkowate, równowąskie, a nadwodnych są jajowato lancetowate i wcinane. Im niżej położone liście tym dłuższe mają ogonki, u nasady z pochwą błoniasto obrzeżoną i z uszkami^[8].
Kwiaty: Zebrane w baldaszki, których 6–15 tworzy baldach złożony. Pokrywy są kilku listkowe lub ich brak. Pokrywki są szydłowate lub lancetowate i jest ich 5 do 10. Ząbki kielicha mają do 1 mm długości, są szydłowate i odstające. Płatki korony są białe, wycięte, na brzegu baldaszka nieco większe niż w jego środku. Zachowujące się na owocu szyjki słupka są rozchylone i osadzone na tępo stożkowatym krążku miodnikowym^[8].
Owoc: Obłe, jajowate rozłupnie o długości do 5 mm i szerokości 1,5 mm, na przekroju koliste. Rozpadają się na dwie półkoliste rozłupki o szerokich i gąbczastych żebrach^[8].

Biologia i ekologia

Rośnie zarówno jako roślina jednoroczna i dwuletnia. Występuje w płytkich – do kilkudziesięciu cm głębokości wodach stojących, zwykle eutroficznych, na podłożu mineralno-organicznym^[9]. Gatunek ten spotkać można w zbiornikach astatycznych, w stawach, rowach, starorzeczach, w płytkich partiach jezior^[9]. Kwitnie od czerwca do sierpnia^[8]. Gatunek charakterystyczny dla związku zespołów Phragmition i zespołu – szuwaru kropidła wodnego i rzepichy ziemnowodnej Oenantho-Rorippetum^[10]. Nierzadko rośnie w płatach jednogatunkowych^[9].

Właściwości toksyczne

W roślinie zawarta jest silnie trująca enantotoksyna oraz olejek eteryczny (do 2,5%), którego głównym składnikiem (do 80%) jest również trujący terpen – felandren^[6]. Zarówno substancja toksyczna, jak i objawy zatrucia są podobne jak w przypadku nieco podobnego i zasiedlającego podobne siedliska szaleju jadowitego. Zwierzęta, które spożyją ziele kropidła dostają silnych skurczy mięśniówki jelit, drgawek, biegunki i w ciągu jednej do kilku godzin może nastąpić ich śmierć. Dawki toksyczne w g na kg masy ciała wynoszą od 1 do 2 w przypadku koni, bydła, owiec i świń^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-28] (ang.).
↑ ^a ^b Oenanthe aquatica (L.) Poir.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-28].
↑ Oenanthe aquatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Taxon: Oenanthe aquatica (L.) Lam.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-08-28].
↑ ^a ^b ^c Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 274-275. ISBN 83-09-00660-8.
↑ Oenanthe aquatica. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2017-08-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f W. Szafer, B. Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 82.
↑ ^a ^b ^c Kłosowski S., Kłosowski G.: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 142-143. ISBN 83-7073248-8.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-28] (ang.).

[tpl-3] Oenanthe aquatica (L.) Poir.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-28].

[iucn-4] Oenanthe aquatica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Taxon: Oenanthe aquatica (L.) Lam.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-08-28].

[mowszowicz-6] Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 274-275. ISBN 83-09-00660-8.

[floran-7] Oenanthe aquatica. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2017-08-28].

[szafer-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f W. Szafer, B. Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 82.

[klosowscy-9] Kłosowski S., Kłosowski G.: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001, s. 142-143. ISBN 83-7073248-8.

[10] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]