Krystyna Budnicka
Krystyna Budnicka (ur. jako Hena Kuczer[1] 8 maja 1932 w Warszawie[2]) – polska działaczka społeczna pochodzenia żydowskiego, członkini Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu, honorowa obywatelka miasta stołecznego Warszawy
 Krystyna Budnicka (2019) | |
| Data i miejsce urodzenia |
8 maja 1932 |
|---|---|
| Alma Mater | |
Od prawej z przodu: Joanna Sobolewska-Pyz i Krystyna Budnicka, stoją Małgorzata Indraszyk, Janina Zgrzembska, Elżbieta Ficowska i Julian Pyz (2005)
Życiorys
edytujUrodziła się w Warszawie, w religijnej rodzinie żydowskiej[2]. Jej ojciec prowadził warsztat stolarski[2]. Była najmłodszym, ósmym dzieckiem Józefa Lejzora i Cyrli Kuczerów[3]. Do wybuchu wojny ukończyła pierwszą klasę szkoły powszechnej przy ul. Barokowej 7[2].
W 1940 kamienica przy placu Muranowskim (pod adresem ul. Muranowska 10), w której mieszkali Kuczerowie, znalazła się w granicach getta warszawskiego[4][5]. Po wyłączeniu z getta północnej pierzei placu w marcu 1942 zamieszkała wraz z rodziną przy ul. Miłej[2]. W czasie wielkiej akcji deportacyjnej latem 1942 do obozu zagłady w Treblince zostało wywiezionych dwóch jej braci wraz z rodzinami[2].
W czasie powstania w getcie i kilka miesięcy po jego upadku ukrywała się wraz z rodzicami i innymi krewnymi w bunkrze wybudowanym pod kierownictwem jej brata Rafała w podziemiach narożnej kamienicy pod podwójnym adresem ul. Zamenhofa 56 i ul. Muranowska 44[6]. W bunkrze był dostęp do wody pitnej i elektryczności[6]. Znajdowało się tam także radio[5]. Jej najstarsi bracia byli członkami Żydowskiej Organizacji Bojowej i wzięli udział w walkach[2]. W czasie powstania kamienica, pod którą znajdował się bunkier, została podpalona[7]. Jego mieszkańcy (ok. 40 osób) znaleźli wtedy schronienie w kanałach, z którym bunkier był połączony[7]. Po 16 maja 1943 roku w bunkrze pozostało kilkanaście osób[7].
Bunkier został wykryty przez przeszukujących ruiny getta Polaków[8] we wrześniu 1943[9]. Zamordowali oni wtedy jej braci, Chaima i Izaaka[6]. Po wykryciu kryjówki wraz z pozostałymi przy życiu jego mieszkańcami kanałami ewakuowała się na stronę aryjską[9], gdzie znalazła schronienie dzięki pomocy Rady Pomocy Żydom „Żegota”[1] (w kanałach zostali jej rodzice i siostra)[2]. Ukrywała się przy ul. Mokotowskiej 1[2]. Tam zmarł na sepsę jej brat Jehuda[3], a w lutym 1944[10] straciła brata Rafała, wydanego Niemcom przez syna dozorcy, który opiekował się zbiegami z getta[2].
Do wybuchu powstania warszawskiego wraz ze swoją bratową Anną zmieniała miejsce ukrycia. Wybuch powstania zastał je przy ul. Dobrej pod opieką państwa Budnickich (ich nazwisko przyjęła po wojnie)[2]. Po upadku Powiśla 6 września 1944 została wyprowadzona do obozu przejściowego w kościele św. Stanisława na Woli, a stamtąd do Dulagu 121 Pruszków[2]. W drodze do Pruszkowa na prośbę Budnickiego, który spodziewał się wywiezienia na roboty do III Rzeszy, jako Krystyna Budnicka dołączyła do grupy sierot z jednego z sierocińców prowadzonego przez siostry szarytki[2][3]. W Pruszkowie szarytki razem z dziećmi zostały przez Niemców wypuszczone, i w kolejnych miesiącach przebywały w różnych miejscowościach w pobliżu Warszawy[3].
Po powrocie do Warszawy (1946) podjęła naukę w Gimnazjum Sióstr Nazaretanek, a następnie ukończyła studia pedagogiczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i stołecznym Instytucie Pedagogiki Specjalnej[11]. Znalazła pracę w Otwocku jako wychowawczyni w sanatorium dla dzieci chorych na gruźlicę kostno-stawową[3]. Później pracowała w Warszawie jako nauczycielka[6]. Przez wiele lat po wojnie nie mówiła nikomu o swoich przeżyciach podczas okupacji[12]. Podjęła również decyzję o konwersji na chrześcijaństwo[12]. W 1991 została jednak członkinią nowo powstałego Stowarzyszenia Dzieci Holokaustu i napisała dla niego relację[6].
Z całej wielkiej rodziny wojnę przeżyła tylko ona i bratowa[2].
1 marca 2018 Rada Warszawy podjęła uchwałę o nadaniu jej tytułu honorowej obywatelki miasta stołecznego Warszawy. Tytuł wręczono w trakcie uroczystej sesji Rady m.st. Warszawy z okazji 75. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim na Zamku Królewskim[1][13][14].
Życie prywatne
edytujMiała sześciu starszych braci (Izaaka, Borucha, Szaję, Chaima, Rafała i Jehudę) i starszą siostrę Perlę[3].
Upamiętnienie
edytujW marcu 2023 roku skwerowi zlokalizowanemu pomiędzy ulicami Mordechaja Anielewicza i Karmelicką w Warszawie nadano nazwę skwer Rodziny Kuczerów[15].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Ocaleni z Holokaustu zostali honorowymi obywatelami Warszawy. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Krystyna Budnicka. [w:] Archiwum Historii Mówionej [on-line]. 1944.pl. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ a b c d e f Wojciech Tymowski. Nie opłakałem swojej rodziny, bo ja nie miałam łez. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 14 kwietnia 2023.
- ↑ Jarosław Zieliński, Jerzy S. Majewski: Spacerownik po żydowskiej Warszawie. Warszawa: Agora SA i Muzeum Historii Żydów Polskich, 2014, s. 358. ISBN 978-83-268-1283-5.
- ↑ a b Wojciech Tymowski. Nie opłakałem swojej rodziny, bo ja nie miałam łez. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 14 kwietnia 2023.
- ↑ a b c d e Hena, czyli łaska. „Tygodnik Powszechny (wydanie specjalne „Żydowska Polska Walcząca”)”, s. 8, 29 marca 2023.
- ↑ a b c Barbara Engelking. Gruzowcy [w:] Opór i zagłada 1943. „Pomocnik Historyczny Polityki”. 2/2023, s. 42, 2023.
- ↑ Hena, czyli łaska. „Tygodnik Powszechny (wydanie specjalne „Żydowska Polska Walcząca”)”, s. 8, 29 marca 2023.
- ↑ a b Krystyna Budnicka. dzieciholocaustu.org.pl. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ Hena, czyli łaska. „Tygodnik Powszechny (wydanie specjalne „Żydowska Polska Walcząca”)”, s. 12, 29 marca 2023.
- ↑ Uroczysta sesja Rady miasta stołecznego Warszawy 19 kwietnia 2018 r.. [w:] Rada m.st. Warszawy [on-line]. s. 4. [dostęp 2019-11-18].
- ↑ a b Hena, czyli łaska. „Tygodnik Powszechny (wydanie specjalne „Żydowska Polska Walcząca”)”, s. 13, 29 marca 2023.
- ↑ Uchwała nr LXII/1663/2018 z 01-03-2018 w sprawie nadania Honorowego Obywatelstwa Miasta Stołecznego Warszawy. Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy, 2018-03-01. [dostęp 2018-03-20].
- ↑ Ocaleni z Holokaustu. Warszawa ma nowych honorowych obywateli. tvnwarszawa.tvn24.pl. [dostęp 2018-04-19].
- ↑ Uchwała nr LXXIX/2585/2023 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 9 marca 2023 r. w sprawie nadania nazwy obiektowi miejskiemu w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 3662 [on-line]. 24 marca 2023. [dostęp 2023-07-03].