Wikipedia

Szeptyćkyj

miasto w Ukrainie w obwodzie lwowskim
(Przekierowano z Krystynopol)

Szeptyćkyj (ukr. Шептицький), do 1951 oraz jako egzonim wariantowy Krystynopol[2] (ukr. Кристинополь), 1951–2024 Czerwonogród (ukr. Червоноград) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, stolica rejonu szeptyckiego, 9 km na południe od miasta Sokal, 15 km na wschód od granicy z Polską, u ujścia Sołokii do Bugu.

Szeptyćkyj
Шептицький
Ilustracja
Cerkiew św. Włodzimierza
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Rejon

czerwonogrodzki

Zarządzający

Andrij Iwanowycz Zaliwśkyj↗

Powierzchnia

23 km²

Populacja (2019)
• liczba ludności


66 504[1]

Nr kierunkowy

+380-3249

Kod pocztowy

80100-80190

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Szeptyćkyj”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Szeptyćkyj”
Ziemia50°23′N 24°14′E/50,383333 24,233333
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

W granicach miasta znajduje się od 1951 dawne wsie Nowy Dwór i Klusów.

Nazwa

edytuj

Do 1951 miasto nosiło nazwę Krystynopol (ukr. Кристинопіль, Krystynopil[3]) na pamiątkę Krystyny z Lubomirskich Potockiej, żony założyciela miasta Feliksa Kazimierza Potockiego.

Nazwa Czerwonogród nadana w czasach ZSRR miała na celu nawiązanie do pobliskich Grodów Czerwieńskich, z którymi jednak miasto nie miało nic wspólnego[4]. Poza tym podobną nazwę nosił już gród Czerwonogród nad Dniestrem w obwodzie tarnopolskim.

Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę pojawiały się postulaty powrót do dawnej nazwy[5]

20 marca 2024 roku do Rady Najwyższej Ukrainy wystosowano wniosek o zmianę nazwy miasta na Szeptyćkyj (Шептицький)[6]. 19 września Rada Najwyższa Ukrainy postanowiła zmienić nazwę miasta na Szeptyćkyj, postanowienie weszło w życie 26 września 2024 roku.[7]

Historia

edytuj
Pałac, cerkiew
 
Pałac Potockich, 2010 r.
 
Pałac Potockich, 2010 r.
 
Pałac Potockich, 2008 r.
 
Cerkiew pw. św. Włodzimierza

W 1692 Feliks Kazimierz Potocki – hetman wielki koronny i wojewoda krakowski – założył na części ziem dzisiejszego Czerwonogrodu miasteczko, które nazwał dla uczczenia swojej żony Krystyny z Lubomirskich – Krystynopolem i uczynił z niego swoją główną siedzibę (poprzednią rezydencja hetmana znajdowała się w miasteczku Tartaków). W tym samym roku Potocki ufundował też drewniany kościół katolicki św. Ducha, który wkrótce spłonął, oraz pierwszy klasztor. Z końcem XVII w. powstał także pierwszy pałac.

Syn Feliksa, Józef Felicjan Potocki, w 1703 wzniósł nowy murowany kościół, który po II wojnie światowej i wysiedleniu z tutejszych terenów Polaków popadł w ruinę, a w 1988 został przekazany prawosławnym i przez nich wyremontowany, obecnie jest użytkowany jako cerkiew. Kolejny właściciel Krystynopola – syn Józefa, Franciszek Salezy Potocki – wzniósł w latach 1756–1762 na miejscu starego, nowy murowany pałac zwany zamkiem[8]. Za jego czasów w mieście znajdował się już klasztor bernardynów, swoją architekturą współgrający z miejscowym pałacem. Franciszek Salezy był także fundatorem cerkwi św. Jura i klasztoru Bazylianów.

W 1781 jego syn, Szczęsny Potocki, sprzedał Krystynopol i przynależne doń dobra, gdyż w 1772 roku znalazły się one w wyniku rozbioru Polski we władaniu austriackim, a sam przeniósł się z rodziną do Tulczyna na Podolu. Od tego czasu Krystynopol przechodził z rąk do rąk. Nabywcą po Potockich został Adam Poniński, marszałek sejmu z lat 1773–1775, a później Krystynopol stanowił własność m.in. Starzeńskich i Fuchsów. W XIX wieku miasto i okolice należały do rodziny Wiśniewskich, mających duże wpływy na dworze cesarskim. 29 grudnia 1876 Tadeusz Stanisław Wiśniewski herbu Prus I otrzymał tytuł hrabiowski, był też szambelanem C.K. W 1890 miasto liczyło 3565 mieszkańców, w tym 2722 Żydów. Miasto w rękach rodziny Wiśniewskich pozostawało do roku 1936[9].

Podczas I wojny światowej miasteczko zostało bardzo zniszczone, uszkodzono i zdewastowano także zamek Potockich, w którym żołnierze wyrwali drzwi, okna, kaflowe piece i schody.

W okresie międzywojennym Krystynopol znajdował się w granicach II Rzeczypospolitej, w powiecie sokalskim w województwie lwowskim. W 1921 r. liczył 2809 mieszkańców, w tym Polaków 1876 osób, Żydów 754 i Rusinów 209[10]. We wrześniu 1939 zajęty przez Sowietów, ale na mocy tajnego protokołu do Paktu Ribbentrop-Mołotow przekazany Niemcom. W listopadzie tegoż roku z rąk nacjonalistów ukraińskich zginął Jan Podhorecki, komendant powiatowy Policji Państwowej, a w 1943 r. Antoni Burczycki, naczelnik poczty. Do końca 1945 r. banderowcy zabili łącznie 54 Polaków[10]. Podczas okupacji niemal cała żydowska społeczność została zamordowana w obozie zagłady w Bełżcu. 19 lipca 1944 Krystynopol został zdobyty przez Armię Czerwoną i wkrótce potem przekazany pod władzę Polski[11], a w pierwszych latach powojennych był miejscowością przygraniczną w województwie lubelskim. W latach 1934–1951 siedziba gminy Krystynopol.

15 lutego 1951 został przekazany ZSRR, na mocy umowy międzypaństwowej. W zamian za część województwa lubelskiego z kilkoma miastami bogatymi w substancję zabytkową, Polska otrzymała 3 czerwca 1951 rejon ustrzycki. Prawdziwym powodem wymiany były znajdujące się w okolicy bogate złoża węgla kamiennego, dzięki eksploatacji których Krystynopol w latach późniejszych rozrósł się kilkakrotnie.

Osobny artykuł: Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951.

Pałac w Czerwonogrodzie w okresie ZSRR pełnił funkcję muzeum ateizmu i obecnie znajduje się w remoncie. Ponownie otwarty w 1990 kościół Ducha Świętego z 1692 został przekazany prawosławnym na cerkiew[8].

Z kolei wierni obrządku rzymskokatolickiego, pozbawieni swojej świątyni, najpierw korzystali z kaplicy w pobliskiej wsi, a następnie w 2003 r. nabyli działkę w mieście, rozpoczynając budowę nowego kościoła i zabudowań parafialnych[12].

W 1977 miasto liczyło 53 tys. mieszkańców[13].

W 1985 liczyło 67 tys. mieszkańców[14].

W 1989 liczyło 72 047 mieszkańców[15][16].

Według ukraińskiego spisu powszechnego[17] z 2001 wynika, że w mieście żyło 70 300 ludzi, w tym 4500 Rosjan (6,4%) i 100 (0,15%) Polaków.

W 2010 Rada Miejska Czerwonogrodu nadała honorowe obywatelstwo miasta Stepanowi Banderze, postanowienie weszło w życie 1 stycznia 2011 (z okazji rocznicy urodzin Bandery)[18].

W 2013 liczyło 68 000 mieszkańców[19].

W Czerwonogrodzie działa m.in. oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej[20].

W Krystynopolu urodzili się:

Z Krystynopolem jest związana akcja powieści Antoniego Malczewskiego Maria.

Zabytki

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49.
  2. ↑ Egzonim wariantowy wprowadzony na 68 posiedzeniu KSNG.
  3. ↑ Указ Президії ВР УРСР від 10.11.1951 «Про утворення Забузького району в складі Львівської області»
  4. ↑ Marek Sandomierski Grody Czerwieńskie, Zielonym na Prawo, 3/18.
  5. ↑ Spotkanie wspomnień, Gazeta Bieszczadzka, 19 czerwca 2016.
  6. ↑ ЧОМУ ЧЕРВОНОГРАД ПЕРЕЙМЕНОВУЮТЬ НА ШЕПТИЦЬКИЙ
  7. ↑ Про перейменування окремих населених пунктів та районів [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2024-09-25] (ukr.).
  8. ↑ a b Jarosław Komorowski. Tragedia Gertrudy Komorowskiej. „Spotkania z Zabytkami”. Nr 12/2007 (grudzień 2007). s. 16–18. 
  9. ↑ Jakub Selder, Od Gomolińskich do Rembielińskich, Ridero IT Publishing, 2021, s. 83, ISBN 978-83-8273-209-2.
  10. ↑ a b Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 1006-1008, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  11. ↑ ВОВ-60 – Сводки. victory.mil.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-10)]..
  12. ↑ CZERWONOGRAD (Krystynopol). Kościół p.w. Zesłania Ducha Świętego (2003 - 2014). Lwowski obw., Czerwonogradski r-n (miasta) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-02-19].
  13. ↑ Червоноград w: Большая Советская Энциклопедия под ред. А.М. Прохорова. 3-е изд. том 29. М., «Советская энциклопедия», 1978, стр. 65.
  14. ↑ Червоноград w: Советский энциклопедический словарь. редколл., гл. ред. А.М. Прохоров. 4-е изд. М., «Советская энциклопедия», 1986. стр. 1490.
  15. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
  16. ↑ Червоноград w: Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А.М. Прохоров. том 2. М., „Советская энциклопедия”, 1991. стр. 630.
  17. ↑ Dane co do kwestii liczebności Polaków na Ukrainie podane w ukraińskim spisie powszechnym z 2001, zdaniem osób zajmujących się statystykami i procesami demograficznymi, oraz według polskich konsulatów i stowarzyszeń na Ukrainie – są bardzo mocno zaniżone.
  18. ↑ Bandera został honorowym obywatelem kolejnego miasta.
  19. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
  20. ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szeptyćkyj&oldid=74971060”