Leo von Klenze
Franz Karl Leopold von Klenze (ur. 29 lutego 1784 w Schladen, zm. 27 stycznia 1864 w Monachium) – niemiecki architekt, uczeń Friedricha Gilly’ego w Berlinie, Charlesa Perciera i P.F. Fontaine’a w Paryżu, nadworny architekt króla Westfalii Hieronima Bonapartego w Kassel oraz króla bawarskiego Ludwika I. W większości realizacji reprezentował nawrót do klasycznego stylu greckiego, tworzył również w stylu arkadowym.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
29 lutego 1784 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 stycznia 1864 |
| Zawód, zajęcie |
architekt |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujW 1800 Klenze udał się do Berlina, by studiować prawo, jednak pozostając pod wrażeniem wykładów i osobowości Friedricha Gilly’ego podjął studia architektoniczne[1] w berlińskiej Akademii Budowlanej (niem. Berliner Bauakademie)[2]. W 1803 Klenze wyjechał do Paryża, gdzie kształcił się m.in. u Jeana-Nicolasa-Louisa Duranda, Charlesa Perciera i P.F. Fontaine’a[1]. Następnie przebywał na dworze w Kassel (1804–1813)[3], gdzie pracował dla króla Westfalii Hieronima Bonapartego[1].
Od 1815 pracował w Monachium dla królów bawarskich Maksymiliana I, a następnie jego syna Ludwika I, który zaprosił Klenzego do Monachium[4]. W 1816 został architektem nadwornym (niem. Hofbauintendant)[1]. W latach 1823–1824 Klenze odbył podróż studyjną na Sycylię[3]. W 1834 król wysłał Klenzego z misją dyplomatyczną do Aten do swojego syna – Ottona, który w wyniku ustaleń konferencji londyńskiej zasiadł w 1832 na tronie nowo powstałego królestwa Grecji[5]. Klenze jechał, by wzmocnić pozycję młodego króla w obliczu intryg wewnętrznych zagrażających monarchii[6]. Oficjalnym celem wizyty były usługi doradcze w sprawie planowania i budowy nowych Aten: sporządzenie planu miasta, zaprojektowanie budynków władz i urzędów państwowych oraz rozwiązanie kwestii Akropolu[6]. W tym kontekście Klenze zawiózł wówczas projekt rezydencji królewskiej w Atenach[7] przygotowany przez Karla Friedricha Schinkla[8]. Sam również sporządził projekt ateńskiego pałacu na prośbę Ludwika, który jednak jeszcze przed wyjazdem Klenzego wycofał zlecenie[7]. Ostatecznie rezydencję zbudował według własnego projektu Friedrich von Gärtner[9]. Klenze wykorzystał swoją podroż, by wesprzeć wysiłki greckich historyków sztuki walki z szabrownictwem antycznych dzieł sztuki[1] – zainicjował m.in. prace konserwatorskie na ateńskim Partenonie[10]. Postulował również objęcie ochroną wszystkich bardziej znaczących zabytków kultury antycznej[11].
W 1839 car Rosji Mikołaj I zaangażował Klenzego do budowy Ermitażu w Petersburgu[1].
W 1862 został honorowym obywatelem miasta Monachium[12].
Został pochowany na Starym Cmentarzu Południowym w Monachium.
Odznaczenia
edytujOdznaczony został bawarskim Orderem Maksymiliana (1853)[13] oraz pruskim orderem Pour le Mérite (1861)[14].
Działalność
edytujPreferując klasyczny styl grecki Klenze propagował „Greek Revival”[15]:
Istniała i istnieje tylko jedna architektura, i będzie istnieć tylko jedna architektura, mianowicie ta, która uformowała swoją doskonałość w okresie tworzenia cywilizacji greckiej[16][1].
Klenze był przekonany, że można dalej rozwijać architekturę antyczną, poprzez nowe zestawianie jej form podstawowych – w tym celu dokonał dokładnych pomiarów świątyń we Włoszech i Grecji[1]. Pragnął rozwinąć nowy styl architektoniczny na bazie klasycznego, tak jak miało to miejsce w przypadku stylu renesansowego[1]. W Niemczech uznawany jest za kreatora nurtu neorenesansowego[1]. Większość jego projektów została zrealizowana w Monachium – podczas 48-letniej służby na dworze bawarskim, Klenze wzniósł 17 budowli[1].
Obok architektury, Klenze zajmował się również malarstwem i rysunkiem, a także projektowaniem detali dekoracyjnych dla wnętrz swoich budowli, m.in. stworzył sztukaterie sufitowe w gmachach gliptoteki i pinakoteki[1]. Ponadto prowadził badania archeologiczne, a także w zakresie historii architektury i sztuki[1]. Wiele z prac teoretycznych Klenzego nie zostało nigdy opublikowanych[4]. Prowadził ożywioną korespondencję z filozofem Friedrichem Wilhelmem Josephem von Schellingem, Wilhelmem von Humboldtem i królem Ludwikiem I, któremu doradzał przy budowie kanałów i linii kolejowych[1].
Wybrane publikacje
edytuj- Leo von Klenze: Die Walhalla in artistischer und technischer Beziehung. München: 1843.
- Leo von Klenze, Ludwig Schorn: Description de la Glyptothleque de Sa Majeste Louis I Roi de Bavilere. Cotta, 1835. (fr.).
- Leo von Klenze: Sammlung architektonischer Entwürfe. 1831–50.
- Leo von Klenze: Aphoristische Bemerkungen gesammelt auf seiner Reise nach Griechenland. G. Reimer, 1838. (niem.).
- Leo von Klenze: Anweisung zur Architektur des christlichen Cultus. 1828.
- Leo von Klenze: Über das Hinwegführen plastischer Kunstwerke aus dem jetzigen Griechenland. München: 1821.
- Leo von Klenze: Der Tempel des olympischen Jupiter von Agrigent. 1821.
- Leo von Klenze: Versuch einer Wiederherstellung des toskanischen Tempels nach seinen historischen und technischen Analogien. 1821.
Wybrane dzieła
edytujNa terenie Monachium
edytuj- 1846–1862 – Propyleje[15]
- 1843–1853 – Ruhmeshalle[17]
- 1836–1837 – monopteros w Englischer Garten[18]
- 1835–1838 – przebudowa pałacu Törring-Jettenbach dla potrzeb poczty głównej[12]
- 1829–1844 – Kościół św. Ludwika
- 1826–1835 – budowa rezydencji królewskiej[12]
- 1826–1837 – kościół Wszystkich Świętych (niem. Allerheiligen-Hofkirche)[19]
- 1826–1828 – sala koncertowa Odeon (zniszczona podczas bombardowań w 1944–1945)[20]
- 1825–1826 – pałac księcia Ludwiga Ferdinanda przy Wittelsbacherplatz 4[12]
- 1823–1825 – odbudowa teatru narodowego[12]
- 1822 (projekt); 1826–1830 (realizacja) – Stara Pinakoteka[21]
- 1820–1822 – stajnie dworskiej szkoły jazdy konnej (niem. Marstall)[12]
- 1817–1821 – pałac Leuchtenberg przy Odeonsplatz 4[22]
- 1816–1831 – gliptoteka monachijska[23]
- 1816–1829 – Ludwigstrasse[12]
- 1815–1862 – Königsplatz[12]
Poza Monachium
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Oswald Hederer: Klenze, Leo von. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 12. 1979, s. 45–47. (niem.).
- ↑ Harry Francis: Modern architectural theory: a historical survey, 1673-1968. Cambridge University Press, 2005, s. 103. ISBN 0-521-79306-8. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ a b Silvestra Bietoletti: Neoclassicism & Romanticism. Sterling Publishing Company, Inc., 2009, s. 136. ISBN 1-4027-5923-1. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ a b Harry Francis: Modern architectural theory: a historical survey, 1673-1968. Cambridge University Press, 2005, s. 104. ISBN 0-521-79306-8. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ David Watkin: A history of Western architecture. Laurence King Publishing, 1995, s. 505. ISBN 1-85669-459-3. [dostęp 2009-11-19]. (ang.).
- ↑ a b Jukka Jokilehto: A history of architectural conservation. Butterworth-Heinemann, 2002, s. 89. ISBN 0-7506-5511-9. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ a b Karl Friedrich Schinkel, Susan M. Peik: Karl Friedrich Schinkel: aspects of his work. Edition Axel Menges, 2001, s. 102. ISBN 3-930698-81-1. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ Karl Friedrich Schinkel, Susan M. Peik: Karl Friedrich Schinkel: aspects of his work. Edition Axel Menges, 2001, s. 100. ISBN 3-930698-81-1. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ Oswald Hederer: Gärtner, Johann Friedrich Ritter v.. W: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 6. Berlin: Duncker & Humblot, 1964, s. 21. (niem.).
- ↑ Jenifer Neils: The Parthenon: from antiquity to the present. Cambridge University Press, 2005, s. 226. ISBN 0-521-82093-6. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ Jukka Jokilehto: A history of architectural conservation. Butterworth-Heinemann, 2002, s. 90. ISBN 0-7506-5511-9. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Landeshauptstadt München: Leo-von-Klenze-Pfad Ein Rundgang durch die Münchner Innenstadt. Juli 2009. [dostęp 2010-08-16]. (niem.).
- ↑ „Zeitschrift für Bayerische Landesgeschichte”. Band 47 (Heft 1), s. 398, 1984. München.
- ↑ Franz Karl Leo von Klenze. orden-pourlemerite.de. [dostęp 2023-03-05]. (niem.).
- ↑ a b c Barry Bergdoll: European architecture, 1750-1890. Oxford University Press, 2000, s. 150. ISBN 0-19-284222-6. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ Wolne tłum. z jęz. niem.: Es gab und gibt nur eine Baukunst und wird nur eine Baukunst geben, nämlich diejenige, welche in der griechischen Geschichts- und Bildungsepoche ihre Vollendung erhielt.
- ↑ Bayerische Verwaltung der staatlichen Schlösser, Gärten und Seen: Ruhmeshalle und Bavaria. [dostęp 2010-08-16]. (niem.).
- ↑ Patrick Taylor: The Oxford companion to the garden. Oxford University Press, 2006, s. 150. ISBN 0-19-866255-6. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ Bayerische Verwaltung der staatlichen Schlösser, Gärten und Seen: Allerheiligen-Hofkirche. [dostęp 2010-08-16]. (niem.).
- ↑ Gavriel David Rosenfeld: Munich and memory: architecture, monuments, and the legacy of the Third Reich. University of California Press, 2000, s. 189. ISBN 0-520-21910-4. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ David Watkin: A history of Western architecture. Laurence King Publishing, 2005, s. 484. ISBN 1-85669-459-3. [dostęp 2009-11-19]. (ang.).
- ↑ Bayerisches Staatsministerium der Finanzen: Palais Leuchtenberg. [dostęp 2010-08-15]. (niem.).
- ↑ Raimund Wünsche: Glyptothek, Munich: masterpieces of Greek and Roman sculpture. C.H.Beck, 2007, s. 8. ISBN 3-406-56508-5. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
- ↑ Hans A. Pohlsander: National monuments and nationalism in 19th century Germany. Peter Lang, 2008, s. 141–142. ISBN 3-03911-352-6. [dostęp 2010-08-16]. (ang.).
- ↑ Walhalla-Verwaltung: Die Walhalla. [dostęp 2010-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-02)]. (niem.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Klenze, Leo von. www.zeno.org. [dostęp 2010-08-16]. (niem.).