Lizaczka
Lizaczka[2][3] (Soronia) – rodzaj chrząszczy z rodziny łyszczynkowatych i podrodziny Nitidulinae. Ma zasięg kosmopolityczny. Obejmuje ponad 40 opisanych gatunków. W zapisie kopalnym znany jest od oligocenu[4].
| Soronia[1] | |||
| Erichson, 1843 | |||
| Okres istnienia: oligocen–dziś | |||
_(29611589502).png) Soronia grisea | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
lizaczka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Nitidula punctatissima Illiger in Schneider, 1794 | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Morfologia edytuj
Chrząszcze o ciele w zarysie owalnym do prawie jajowatego[4][5]. Stopień wysklepienia wierzchu ciała jest lekki do umiarkowanego. Grzbietowa strona ciała ma bezładne punktowanie[4]. Na pokrywach występują niezbyt wyraźne i poprzerywane żeberka podłużne[4][5], porośnięte grubymi i hakowato wygiętymi ku tyłowi włoskami czarnymi i białymi[5]. Czułki mają człon pierwszy guzowato nabrzmiały[4][5], a trzy człony ostatnie uformowane w niezmodyfikowaną buławkę. Rowki do chowania czułków są wyraźnie widoczne, silnie wgłębione[4]. Przedpiersie ma wyrostek międzybiodrowy na wierzchołku spłaszczony, wyraźnie poszerzony i prosto ścięty[4][5]. Odnóża przedniej pary mają zewnętrzno-wierzchołkowe kąty goleni zaokrąglone i bardzo drobno powykrawane. Wzdłuż zewnętrznych krawędzi goleni pozostałych par biegnie obrzeżenie z cienkimi szczecinkami. Stopy mają wąskie człony o bardzo słabo wykształconych płatach, niezmodyfikowane pazurki oraz dobrze między nimi widoczne empodia[4].
Ekologia i występowanie edytuj
Owady saproksyliczne. Larwy rozwijają się w fermentującym soku wyciekającym ze zranionych drzew liściastych[6]. Postacie dorosłe spotyka się w szerszym spektrum siedlisk – oprócz wycieków soku także w grzybach nadrzewnych, pod wilgotną i murszejącą korą, w chodnikach larw trociniarkowatych, a czasem na fermentujących owocach oraz w pryzmach gnijących szczątków roślinnych, zwłaszcza buraków cukrowych i brukwi[7][4][5][6].
Zasięg rodzaju jest kosmopolityczny. Najliczniej reprezentowany jest w krainie australijskiej[4][5], gdzie znany jest nie tylko z Australii, ale też Nowej Zelandii i Nowej Kaledonii[4]. W krainie palearktycznej występuje 9 gatunków lizaczek, z czego dwa, S. grisea i S. punctatissima, stwierdzono w Polsce[5].
Taksonomia edytuj
Takson ten wprowadzony został w 1843 roku przez Wilhelma Ferdinanda Erichsona[8]. W 1943 roku Carl T. Parsons dokonał formalnego wyznaczenia Nitidula punctatissima gatunkiem typowym rodzaju[9]. W obrębie plemienia Nitidulini rodzaj ten tworzy zdefiniowany w 1988 roku przez Aleksandra Kirejczuka kompleks rodzajów, w którego skład wchodzą również Amphotis, Annachramus, Hisparonia, Lobiopa, Omosiphila, Macleayania, Ornosia, Pleoronia, Sebastianella, Stenoronia oraz Temnoracta[4].
Do rodzaju tego należy ponad 40 opisanych gatunków[4], w tym[10]:
- Soronia alluaudi Grouvelle, 1896
- Soronia borbonica Grouvelle, 1899
- Soronia braeti Grouvelle, 1894
- Soronia congoensis Lechanteur, 1959
- Soronia dorrigoi Kirejtshuk, 2004
- Soronia elongata Cameron, 1903
- Soronia fracta Reitter, 1884
- Soronia glabra Kirejtshuk, 2004
- Soronia grisea (Linnaeus, 1758)
- Soronia guttulata (LeConte, 1863)
- Soronia hystrix Sharp, 1876
- Soronia imperialis Grouvelle, 1903
- Soronia laevigata Kirejtshuk, 1984
- Soronia lewisi Reitter, 1884
- Soronia lichenaea Fauvel, 1866
- Soronia madagascarensis Kirejtshuk, 2004
- Soronia marmorata Erichson, 1843
- Soronia merkli Kirejtshuk, 2005
- Soronia micans Broun, 1893
- Soronia minima Grouvelle, 1903
- Soronia minuta Grouvelle, 1896
- Soronia morosa Broun, 1893
- Soronia oblonga C.Brisout de Barneville, 1863
- Soronia oculata Reitter, 1880
- Soronia optata Sharp, 1878
- Soronia peltoidea Kirejtshuk, 1990
- Soronia punctatissima (Illiger, 1794)
- Soronia rectangula Reitter, 1875
- Soronia shibatai Hisamatsu & Hisamatsu, 2008
- Soronia substriata Hamilton, 1893
- Soronia superba Reitter, 1873
- Soronia tessellata Péringuey, 1888
Przypisy edytuj
- ↑ Soronia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Dział I zoologiczny, oddział zwierząt bezkręgowych. IV. Chrząszcze czyli tęgoskrzydłe (Coleoptera). Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886.
- ↑ Jan Kinel, Roman Kuntze: Chrząszcze i motyle krajowe. Przewodnik do określania rodzin i rodzajów. Warszawa: Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich, 1931, s. 215.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m A.G. Kirejtshuk. Four new genera of the Soronia complex (Coleoptera: Nitidulidae) from Australia, New Zealand, Fiji and tropical America with notes on composition of the complex and description of new species from Southern Hemisphere. „Russian Entomological Journal”. 12 (3), s. 239-256, 2003.
- ↑ a b c d e f g h Marian Nunberg: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 65 Łyszczynkowate — Nitidulidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1976, s. 59.
- ↑ a b Chris Carlton, Richard A.B. Leschen. Descriptions of Soronia complex (Nitidulidae: Nitidulinae) larvae of New Zealand with comments of life history and taxonomy. „New Zealand Entomologist”. 30 (1), s. 41-51, 2007. DOI: 10.1080/00779962.2007.9722150.
- ↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (12), 1986.
- ↑ W.F. Erichson. Versuch einer systematischen Eintheilung der Nitidularien. „Zeitschrift fur die Entomologie”. 4, s. 225–361, 1843.
- ↑ Carl T. Parsons. A revision of Nearctic Nitidulidae (Coleoptera). „Bull. Mus. Comp. Zool.”. 92 (3), s. 119-278, 1943.
- ↑ Soronia. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2021-08-18].