Merak (gwiazda)

gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy

Merak (Beta Ursae Majoris, β UMa) – gwiazda w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Wchodzi w skład asteryzmu Wielkiego Wozu. Jest oddalona o około 97 lat świetlnych od Słońca.

Merak
β Ursae Majoris
Ilustracja
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

11h 01m 50,491s[1]

Deklinacja

+56° 22′ 56,83″[1]

Paralaksa (π)

0,0338 ± 0,0011[1]

Odległość

96,5 ± 3,2 ly
29,6 ± 1,0 pc

Wielkość obserwowana

2,37m[1]

Ruch własny (RA)

74,16 ± 1,45 mas/rok[1]

Ruch własny (DEC)

27,68 ± 1,54 mas/rok[1]

Prędkość radialna

−13,10 ± 0,10 km/s[1]

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

podolbrzym lub gwiazda ciągu głównego (karzeł)

Typ widmowy

A1V[2], A1IVps[1], A1IVspSr[3] lub A1IV[4]

Masa

2,513[4] M

Promień

3,0210 ± 0,038[4] R

Metaliczność [Fe/H]

−0,03[4]

Wielkość absolutna

0,40m[3]

Jasność

~60 L[2]

Wiek

0,5 mld lat[4]

Temperatura

9193 ± 56 K[4]

Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół

Centrum Galaktyki

Półoś wielka

9145[3] pc

Mimośród

0,2237[3]

Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 48 Ursae Majoris
2MASS: J11015046+5622566
Bonner Durchmusterung: BD+57°1302
Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 416
Boss General Catalogue: GC 15145
Katalog Gliesego: GJ 9343
Katalog Henry’ego Drapera: HD 95418
Katalog Hipparcosa: HIP 53910
Katalog jasnych gwiazd: HR 4295
SAO Star Catalog: SAO 27876
Mirak

Tradycyjna nazwa gwiazdy, Merak, wywodzi się od arabskiego ‏المراق‎ al-maraqq, co oznacza „bok” Niedźwiedzicy; jest to też źródło nazwy gwiazdy Mizar[5][6]. Chińczycy nazywali tę gwiazdę chiń. 天璇; pinyin Tiānxuán, co oznacza „niebiański obracający się jadeit”[5]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Merak dla określenia tej gwiazdy[7].

Charakterystyka obserwacyjna

edytuj

Wraz z sąsiednią gwiazdą Dubhe (Alfa Ursae Majoris), Merak pomaga znaleźć na niebie słabszą Gwiazdę Polarną, czemu para ta zawdzięcza nazwę „wskaźników”[6]. W tym celu wystarczy pięciokrotnie przedłużyć ku północy linię łączącą Merak z Dubhe[8]. Dla obserwatorów na szerokościach geograficznych powyżej 41° N (w tym w większej części Europy) gwiazdy Wielkiego Wozu nigdy nie zachodzą[6]

Podobnie jak cztery inne gwiazdy Wielkiego Wozu, Merak należy do luźnej gromady otwartej, znanej jako Gromada Wielkiej Niedźwiedzicy, która zajmuje niewielki obszar w przestrzeni, jednak z ziemskiej perspektywy rozrzucona jest po znacznej części nieba[9].

Charakterystyka fizyczna

edytuj

Merak to pojedyncza gwiazda typu widmowego A1. Część źródeł klasyfikuje ją jako gwiazdę ciągu głównego[2], inne – jako podolbrzyma[1][3][4]. Temperatura gwiazdy szacowana jest na ok. 9200 K[4], Merak świeci 58 razy jaśniej niż Słońce[4]. Jej promień jest ok. trzykrotnie większy od promienia Słońca, a masa jest 2,5 raza większa od słonecznej[4]. Otoczona jest ponadto przez gazowy dysk, podobny do odkrytych wokół Fomalhauta i Wegi[2]. Nie zaobserwowano tam dotychczas żadnych planet, ale jest bardzo prawdopodobne, że istnieją, bądź są właśnie w trakcie formowania[2].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i Merak (gwiazda) w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d e Jim Kaler: MERAK (Beta Ursae Majoris). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2018-08-10]. (ang.).
  3. a b c d e Anderson E., Francis C.: HIP 53910. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-08-10]. (ang.).
  4. a b c d e f g h i j Tabetha S. Boyajian et al.. Stellar diameters and temperatures. III. Main-sequence A, F, G, and K stars: additional high-precision measurements and empirical relations.. „The Astrophysical Journal”. 771 (1), s. 40, 2013-07-01. DOI: 10.1088/0004-637X/771/1/40. (ang.). 
  5. a b Ursa Major, the great bear. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
  6. a b c Ursa Major, the Greater Bear. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 438. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
  7. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-08-08].
  8. Bruce McClure: Polaris is the North Star. EarthSky, 2013-05-27. [dostęp 2014-05-19]. (ang.).
  9. Glenn LeDrew: The Ursa Major Moving Cluster. [w:] AstroNotes [on-line]. Ottawa Centre, RASC, marzec 1998. [dostęp 2014-05-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ang.).