Mewa żółtonoga

Mewa żółtonoga
	Larus fuscus
	Linnaeus, 1758
	; L. f. graellsii w szacie godowej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Rodzina	mewowate
Podrodzina	mewy
Rodzaj	Larus
Gatunek	mewa żółtonoga
Synonimy
	Larus cinereus T. Forster, 1817; Larus affinis Reinhardt, 1853; Larus affinis taimyrensis Buturlin, 1911; Larus Graellsii A.E. Brehm, 1857; Larus fuscus britannicus Lowe, 1912;
	Larus cinereus T. Forster, 1817; Larus affinis Reinhardt, 1853; Larus affinis taimyrensis Buturlin, 1911; Larus Graellsii A.E. Brehm, 1857; Larus fuscus britannicus Lowe, 1912;
Podgatunki
	L. f. graellsii A.E. Brehm, 1857; L. f. intermedius Schiøler, 1922; L. f. fuscus Linnaeus, 1758; L. f. heuglini Bree, 1876; L. f. barabensis H.C. Johansen, 1960;
	L. f. graellsii A.E. Brehm, 1857; L. f. intermedius Schiøler, 1922; L. f. fuscus Linnaeus, 1758; L. f. heuglini Bree, 1876; L. f. barabensis H.C. Johansen, 1960;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; obszary lęgowe zimowiska występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mewa żółtonoga (Larus fuscus) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae). Przeważnie wędrowny, w sezonie lęgowym zamieszkuje Eurazję, zimuje także w Afryce i Ameryce Północnej. W Polsce skrajnie nielicznie lęgowy na północy.

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki^[4]:

mewa brytyjska^[5] (L. f. graellsii) – Grenlandia, Islandia, Wyspy Owcze i zachodnia Europa^[4]; zimują od południowo-zachodniej Europy po zachodnią Afrykę, coraz częściej także na atlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej^[6]
L. f. intermedius – Holandia, Niemcy, Dania, południowo-zachodnia Szwecja i zachodnia Norwegia^[4], izolowana populacja występuje w północno-wschodniej Hiszpanii w delcie Ebro; zimują głównie w zachodniej Europie i zachodniej Afryce^[6]
mewa żółtonoga^[5] (L. f. fuscus) – północna Norwegia, Szwecja i Finlandia po Morze Białe^[4]; zimują głównie w Afryce i południowo-zachodniej Azji^[6]
mewa syberyjska^[5] (L. f. heuglini) – północna Rosja od Półwyspu Kolskiego po północno-centralną Syberię^[4]; zimują głównie od Bliskiego Wschodu na południe po wschodnią Afrykę i na wschód po Indie, wschodnie Chiny i Koreę Południową^[6]
mewa stepowa^[5] (L. f. barabensis) – stepy centralnej Azji; zimują głównie w południowo-zachodniej Azji^[6]

Niegdyś mewy: żółtonoga i srebrzysta (L. argentatus) uznawane były za jeden gatunek, jednak w większości obszarów współwystępowania tych mew nie krzyżują się one ze sobą. Systematyka mewy żółtonogiej jest niejasna^[6].

W Polsce najczęściej obserwowane są ptaki podgatunku nominatywnego. Wyjątkowo podejmują próby rozrodu w północnej Polsce. Kilkukrotnie obserwowano pary na przymorskich jeziorach Gardno i Łebsko, ale do 2015 odnotowano tylko dwa potwierdzone lęgi: w latach 1987–89 na jeziorze Gardno i w 1991 pod Świnoujściem^[7]. W maju i czerwcu 2020 gniazdującą parę mew żółtonogich zaobserwowano na warszawskim Mokotowie (możliwe, że lęg miał tam też miejsce dwa lata wcześniej), a w czerwcu 2021 na Zbiorniku Mietkowskim nieopodal Wrocławia^[8]. Podgatunek L. f. intermedius do 2019 stwierdzono 4 razy^[9]. W 2015 po raz pierwszy na terenie Polski zaobserwowano osobnika z podgatunku L. f. heuglini^[10], do 2021 odnotowano w sumie 8 stwierdzeń^[11].

Morfologia

Wygląd

Wyraźnie zaznaczony jedynie dymorfizm wiekowy. W okresie godowym ciało białe, grzbiet i skrzydła (u występującej w Polsce L. f. fuscus) czarne, na końcówkach białe plamy. Nogi i dziób żółty. Na żuchwie czerwona plama. Szata spoczynkowa niewiele się różni, głównie ciemnobrązowymi plamami na głowie i karku. Mewa brytyjska ma grzbiet i skrzydła szare, jedynie końce skrzydeł ciemniejsze. Podgatunek L. f. intermedius jest pod tym względem polimorficzny. Osobniki młodociane brązowo-białe, jaśniejsze od spodu z czarnym dziobem i brązowymi nogami. Na brzuchu ciemne plamy, a na skrzydłach i grzbiecie brunatne pióra są biało obrzeżone na końcu. Po dwóch latach z każdym pierzeniem szata staje się coraz jaśniejsza. Łapy osobników młodych i prawie dorosłych są cieliste. Szatę ostateczną osiągają w 4. roku życia.

Podobna do mewy siodłatej, choć od niej znacznie mniejsza. Ma też węższe i znacznie bardziej spiczaste skrzydła, które wystają jej za ogon, kiedy stoi, oraz mniejszy dziób.

L. f. graellsii w locie nad wybrzeżem Skomer (Walia)

Wymiary średnie

długość ciała: ok. 50–60 cm
rozpiętość skrzydeł: ok. 120–140 cm

Masa ciała

ok. 500–1200 g

Ekologia i zachowanie

Jaja z kolekcji muzealnej

Dorosły z młodym

Biotop

Gniazduje na brzegach mórz, wielkich jezior lub w deltach. Zimuje głównie na morzu, ale także w lagunach, ujściach rzek, portach, dużych jeziorach i rzekach^[3]. Na przelotach również spotykana w głębi lądu, kiedy to trzyma się głównie rzek. Jesienne przeloty zaczynają się od sierpnia i trwają do października.

Głos

Odzywa się miauczącym „kyau” lub głębokim „ga ga ga”.

Lęgi

Na lęgowiska wraca w kwietniu. Podobnie jak inne mewy tworzy mniejsze lub większe kolonie. Gniazdo na ziemi, klifie, budynku i w innych miejscach. Zbudowane jest z traw, mchu, glonów i porostów. Lęgnie się często w koloniach mieszanych z mewą srebrzystą.

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu–czerwcu 2–3 jaja o różnym zabarwieniu: zielonkawym, brązowawym, szarawym lub żółtawym. Jaja wysiadywane są przez okres 24–28 dni przez obydwoje rodziców. Jednak młode wychowuje sama samica przez około 4–5 tygodnie. Pisklęta zdobywają zdolność do lotu w wieku 30–40 dni. Młode mogą koczować po okolicy i opuszczać teren gniazdowania. Dojrzewają jednak w 3. roku życia.

Pożywienie

Wszystkożerna, jednak przeważają drobne kręgowce wodne i lądowe oraz ich resztki. Może też wydziobywać jaja i wyjadać ich zawartość oraz porywać pisklęta innych ptaków. Sama potrafi jednak łowić małe ssaki.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje mewę żółtonogą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015, zawiera się w przedziale 940 000 – 2 070 000 osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[3].

W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Larus fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Lepage: Lesser Black-backed Gull Larus fuscus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Larus fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, skimmers, skuas, auks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Larinae Rafinesque, 1815 - mewy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-29].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Burger, J., Gochfeld, M., Kirwan, G.M., Christie, D.A., de Juana, E. & Garcia, E.F.J.: Lesser Black-backed Gull (Larus fuscus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-12)].
↑ Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 170. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ Dane archiwalne 2021 – Orzeczenia pozytywne wydane w roku 2021 [online], Komisja Faunistyczna [dostęp 2023-01-20] .
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 32. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2015. „Ornis Polonica”. 57, s. 117–147, 2016.
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Larus fuscus (Mewa żółtonoga). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 171–174. ISBN 83-86564-43-1.

[itis-1] Larus fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] D. Lepage: Lesser Black-backed Gull Larus fuscus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).

[iucn-3] Larus fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ioc-4] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, skimmers, skuas, auks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-29]. (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Larinae Rafinesque, 1815 - mewy (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-29].

[hbwa-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Burger, J., Gochfeld, M., Kirwan, G.M., Christie, D.A., de Juana, E. & Garcia, E.F.J.: Lesser Black-backed Gull (Larus fuscus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-12)].

[ptlist-7] Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 170. ISBN 978-83-7845-983-5.

[8] Dane archiwalne 2021 – Orzeczenia pozytywne wydane w roku 2021 [online], Komisja Faunistyczna [dostęp 2023-01-20] .

[kf2019-9] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 36. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2019. „Ornis Polonica”. 61, s. 117–142, 2020.

[kf2015-10] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 32. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2015. „Ornis Polonica”. 57, s. 117–147, 2016.

[kf2021-11] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.

[12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]