Motylik fioletowouchy
Motylik fioletowouchy[3] (Uraeginthus granatinus) – gatunek małego ptaka z rodziny astryldowatych (Estrildidae). Występuje w południowej części Afryki. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Uraeginthus granatinus[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
_(17000645472)_(cropped).jpg) Zdjęcie wykonane w rezerwacie zwierzyny łownej Pilanesberg – samiec | |||
.jpg) Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
motylik fioletowouchy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia edytuj
Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 12. wydaniu Systema Naturae (1766). Nowemu gatunkowi nadał nazwę Fringilla granatina. Zapisał miejsce odłowienia holotypu jako Brazylię[4], co jest błędem – ten pochodził z Angoli. Obecnie gatunek klasyfikowany jest w rodzajach Granatina (HBW[5][6]) lub Uraeginthus[3] (IOC[6]). Gatunek uznawany jest przez IOC za monotypowy[6], opisano jednak dwa nieuznawane podgatunki[5].
Morfologia edytuj
Długość ciała wynosi około 14 cm; masa ciała 9,5–13,9 g[5]. Ponad połowa długości ciała przypada na ogon. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. Samce mają kobaltowoniebieskie czoło i fioletowe boki głowy, niektóre dodatkowo również czarny kantarek. Podbródek i gardło czarne. Ciemię, grzbiet i skrzydła porastają pióra o głębokiej, czerwonobrązowej barwie. Pierś i brzuch kasztanowe, jednak na brzuchu kolor ten jest ciemniejszy, niekiedy niemal czarny. Sterówki ciemnoszare, czarno okalane. Nasada ogona jasna, kobaltowoniebieska. U samicy większość upierzenia jasnobrązowa z czerwonym odcieniem. Wyróżnia ją jasnoniebieski kolor czoła, boków głowy i nasady ogona. Broda i gardło jasnoszare. Dziób czerwony, tęczówki rubinowe, oko zaś okala czerwona obrączka oczna. Nogi łupkowe[7]. Ze względu na ich wyjątkowe upierzenie trudno pomylić te ptaki z jakimikolwiek innymi; w słabym świetle może przypominać astrylda czarnolicego (Estrilda erythronotos)[8].
Zasięg występowania edytuj
Motyliki fioletowouche występują na obszarze od południowej Angoli, południowo-zachodniej Zambii i Zimbabwe na południe po Namibię, Botswanę, północną Południową Afrykę (na południe po północną Prowincję Przylądkową Północną, Wolne Państwo i Mpumalanga) oraz południowy Mozambik[5]. BirdLife International szacuje zasięg występowania na 3,03 mln km²[9].
Ekologia i zachowanie edytuj
Środowiskiem życia motylików fioletowouchych są rozległe stepy z rzadko rozmieszczonymi gajami akacji i ciernistymi krzewami[7], skupiska drzew mopane (Colophospermum mopane), miombo, karru. W latach 70. XX wieku oszacowano zagęszczenie na pewnej sawannie Acacia–Dichrostachys w centralnym Transwalu na 1 parę/49 ha, pod koniec lat 80. XX wieku w Nylsvley na 1 parę/17 ha w weldzie i 1 parę/50 ha w lesie szerokolistnym[8]. Pożywienie tych ptaków stanowią nasiona traw i roślin zielnych – portulaki pospolitej (Portulaca olearacea) oraz Alternanthera pungens – owoce małych drzew, nektar z kwiatów aloesu[5][10] oraz owady[10]. Występowanie tych ptaków wskazuje na to, że nie są one uzależnione od powierzchniowych źródeł wody, co wyróżnia je na tle innych astryldów. Są to ptaki skryte[8], żyją w parach lub małych grupach[7].
Lęgi edytuj
Lęgi odbywają się po porze deszczowej[7]. W Botswanie lęgi odnotowywano od grudnia do czerwca (głównie luty–kwiecień)[5], w Nigerii przez większość roku (z wyjątkiem kwietnia i okresu wrzesień–listopad)[11], w RPA odnotowywano zniesienia we wszystkich miesiącach roku poza grudniem[8]. Są to ptaki monogamiczne, łączące się w pary na całe życie. W budowie gniazda uczestniczą obydwa ptaki z pary. Przypomina owalną strukturę o grubych ścianach, których budulec stanowią głównie łodygi traw. Wnętrze wyściełane jest kwiatostanami traw i pierzem. Zniesienie liczy 2–7 jaj, inkubacja trwa 12–13 dni. Wysiadują obydwa ptaki z pary. Młode są w pełni usamodzielnione po 16–18 dniach życia[10]. Osobniki młodociane mają jednolitą, żółtawobrązową barwę, później wyłaniają się pojedyncze niebieskie pióra. W wieku 4 miesięcy uzyskują upierzenie dorosłe[7].
Status edytuj
IUCN uznaje motylika fioletowouchego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). BirdLife International uznaje trend populacji za stabilny[9]. W hodowli jest to gatunek bardzo rzadko spotykany[7].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Uraeginthus granatinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Uraeginthus granatinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Estrildidae Bonaparte, 1850 - astryldowate - Waxbills (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-01].
- ↑ Karol Linneusz: Systema Naturae. 1766, s. 319.
- ↑ a b c d e f Payne, R.: Violet-eared Waxbill (Granatina granatina). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2019-12-12].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Manfred Uglorz: Atlas ptaków ozdobnych. Warszawa: SBM, 2017, s. 78–79. ISBN 978-83-8059-321-3.
- ↑ a b c d Violeteared Waxbill. W: P. Barnard & M. Herremans: Southern Africa Bird Atlas. Southern Africa Bird Atlas Project (SABAP1), 1997, s. 610–611.
- ↑ a b Violet-eared Waxbill Granatina granatina. BirdLife International. [dostęp 2020-12-01].
- ↑ a b c Granatina granatina (Violet-eared waxbill). Biodiversity Explorer. [dostęp 2019-12-12].
- ↑ Brown CJ, Bridgeford PA, Braine SG, Paxton M, Versfeld W. Breeding data on the birds of Namibia. „Ornithological Observations”. 6, s. 92–196, 2015.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).