Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL
Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL – muzeum historyczne powstające w Warszawie, gromadzące pamiątki związane z historią żołnierzy wyklętych, powojennego podziemia antykomunistycznego oraz organizacji niepodległościowych z czasów PRL.
.JPG) Wnętrze budynku przy ul. Rakowieckiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Rakowiecka 37 |
| Data założenia |
29 lutego 2016 |
| Zakres zbiorów |
pamiątki związane z podziemiem w PRL-u |
| Dyrektor |
Adrianna Garnik |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°12′26″N 21°00′40″E/52,207222 21,011111
| |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujDecyzją władz państwowych postanowiono zabudowania dotychczasowego aresztu śledczego na Mokotowie przekształcić na siedzibę muzeum upamiętniającego wszystkich obywateli, którzy spotkali się z represjami ze strony aparatu komunistycznego po II wojnie światowej. Akt utworzenia muzeum podpisał 29 lutego 2016, w przeddzień Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, minister Zbigniew Ziobro. Mimo iż przy ul Rakowieckiej funkcjonował jeszcze areszt śledczy, rozpoczęto zbiórkę pamiątek związanych z podziemiem. Zgromadzono m.in.: bibułę, dokumenty organizacyjne, druki ulotne, gazetki z różnego okresu działalności konspiracyjnej i ubrania więzienne. Do zbiorów włączono też używane przez SB: minimagnetofon, tarcze, hełmy i mundury. Przygotowaną ekspozycję zaprezentowano podczas Nocy Muzeów (14–15 maja). W tym samym roku powołano członków Rady Programowej Muzeum Żołnierzy Wyklętych. Zostali nimi: Jan Żaryn, Bogdan Chrzanowski, Filip Musiał, Piotr Niwiński, Krzysztof Szwagrzyk, Wojciech Frazik, Krzysztof Kaczmarski, Maciej Korkuć, Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Agnieszka Łuczak, Wojciech Muszyński, Sławomir Poleszak, Grzegorz Majchrzak i Grzegorz Wąsowski, zajmujący się w swych badaniach historią żołnierzy wyklętych. Z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości prace związane z przeniesieniem aresztu nadzorował sekretarz stanu Patryk Jaki[2].
W związku z istniejącymi w dokumentach przesłankami, iż na terenie aresztu zabijano i grzebano więźniów w latach 40. i 50. postanowiono, przeprowadzić badania archeologiczne. W areszcie zamordowano: rtm. Witolda Pileckiego, mjra Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila” oraz członków Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” z płk. Łukaszem Cieplińskim ps. Pług. Prace poszukiwawcze przeprowadził zespół dra Krzysztofa Szwagrzyka[2].
Z okazji oficjalnych obchodów Dnia Żołnierzy Wyklętych 1 marca 2016 powstające muzeum w gmachu byłego aresztu śledczego odwiedził prezydent Polski Andrzej Duda. Wraz z delegacją złożono kwiaty pod tablicą upamiętniającą torturowanych i zamęczonych więźniów politycznych w czasie terroru komunistycznego[3].
W październiku 2016 Centralny Zarząd Służby Więziennej ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej muzeum[4]. Rozstrzygnięto go pod koniec stycznia 2017[5]. Zwyciężył projekt grupy M.O.C. Architekci z Katowic[6].
W lutym 2017 Prezes IPN Jarosław Szarek, wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł i dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych Jacek Pawłowicz podpisali umowę o współpracy w zakresie edukacji oraz upamiętnienia pamięci o żołnierzach antykomunistycznego powstania w czasach PRL[7]. Podobną umowę muzeum zawarło również z Wojskowym Biurem Historycznym im. Kazimierza Sosnkowskiego w osobie jego dyrektora dra hab. Sławomira Cenckiewicza. Muzeum zwróciło się z prośba o udostępnienie: akt osobowych żołnierzy zamordowanych w areszcie na ul. Rakowieckiej, map, plakatów i ulotek propagandowych, dokumentacji ukazującej udział Ludowego Wojska Polskiego w pacyfikacji podziemia niepodległościowego[8].
Symboliczne otwarcie bramy aresztu i wyjazd ostatniej aresztowanej nastąpił 1 marca 2017 o godz. 10:00. W akcie uczestniczył sekretarz stanu Patryk Jaki wraz z córką Witolda Pileckiego Zofią Optułowicz[9].
W 2018 muzeum udostępniało zwiedzającym część wystawy tymczasowej, celę więzienną rotm. Witolda Pileckiego, tzw. mokry karcer, miejsce rozstrzelań ze śladami po postrzelinach. Prowadzono prace związane z przebudową aresztu, gdzie powstać ma podziemny kompleks z częścią edukacyjną, małe kino oraz sala teatralna[10]. W Pawilonie X IPN zaprezentowało wystawę pt. „Śladami zbrodni”, ukazującą fotografie żołnierzy wyklętych i przedmioty z wykopalisk na Łączce[11][12].
13 grudnia 2021 roku, podczas obchodów 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego odsłonięta została tablica upamiętniająca ofiary śmiertelne represji z lat 1981–1989[13].
17 marca 2022 roku weszła w życie uchwalona przez Sejm w dniu 27 stycznia 2022 roku ustawa zmieniająca ustawę o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, która przekazuje muzeum do dalszego prowadzenia Instytutowi Pamięci Narodowej[14].
W budynku muzeum mieści się również siedziba oraz Biblioteka Fundacji im. Janusza Kurtyki, współpracującymi z muzeum na mocy podpisanej w lutym 2017 umowy. Fundacja działa na rzecz promocji historii Polski[15].
Od 15 listopada 2023 roku obowiązki dyrektora Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL powierzone zostały Adriannie Garnik[16]. 6 sierpnia 2024 Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako organizator muzeum ogłosiło zamiar rozpisania konkursu na stanowisko jego dyrektora[17].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Otwarcie ekspozycji Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w 2023 r.. dzieje.pl, 2018-11-18. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ a b Powołano członków Rady Programowej Muzeum Żołnierzy Wyklętych. dzieje.pl, 2016-07-14. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Musi powstać prawdziwe mauzoleum Żołnierzy Wyklętych. www.prezydent.pl, 2016-03-01. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej Muzeum. www.sw.gov.pl. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ J. Pawłowicz: w Muzeum Żołnierzy Wyklętych pokażemy fenomen antykomunistycznego powstania. dzieje.pl, 2017-03-01. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Wyniki rozstrzygnięcia Konkursu na opracowanie koncepcji architektonicznej Muzeum Żołnierzy Wykletych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie. www.igbmazovia.pl, 2017-01-26. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ IPN i Muzeum Żołnierzy Wyklętych zawarły porozumienie o współpracy. dzieje.pl, 2017-02-24. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Dokumenty z Wojskowego Biura Historycznego trafią do Muzeum Żołnierzy Wyklętych. dzieje.pl, 2017-02-24. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Zwiedzanie Muzeum przy Rakowieckiej. www.polskieradio.pl, 2017-03-01. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Sylwia Arlak: Muzeum Żołnierzy Wyklętych. Byliśmy w miejscach niedostępnych dla turysty. warszawa.naszemiasto.pl, 2018-04-02. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Noc Muzeów w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL na Rakowieckiej. www.um.warszawa.pl, 2019-04-21. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ Prof. Szwagrzyk o ekspozycji „Dowody zbrodni”: to wystawa relikwii Żołnierzy Wyklętych. dzieje.pl, 2018-03-03. [dostęp 2019-10-30]. (pol.).
- ↑ 40 rocznica wprowadzenia stanu wojennego. Prezydent Duda nazwał Jaruzelskiego tchórzem i zdrajcą. wprost.pl, 2021-12-13. [dostęp 2021-12-13]. (pol.).
- ↑ Ustawa z dnia 27 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2022 r. poz. 375)
- ↑ Fundacja im. Janusza Kurtyki – Oficjalna strona fundacji poświęconej pamięci Janusza Kurtyki [online], 12 maja 2023 [dostęp 2023-05-23] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Informacja o zmianach na stanowiskach kierowniczych w Instytucie Pamięci Narodowej [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2024-02-07] (pol.).
- ↑ Informacja o zamiarze ogłoszenia konkursów na kandydata na stanowisko dyrektorów muzeów i innych państwowych instytucji kultury [online], bip.mkidn.gov.pl, 6 sierpnia 2024 [dostęp 2024-08-06].