Niedepolaryzujące środki zwiotczające

Niedepolaryzujące środki zwiotczające, kuraryny, miorelaksanty niedepolaryzujące (dawniej: leki pachykurarowe) – leki zwiotczające o niepolaryzacyjnym mechanizmie działania, naturalne lub półsyntetyczne substancje blokujące skurcz mięśni szkieletowych, najstarsze znane substancje zwiotczające mięśnie.

Naturalne kuraryny – alkaloidy otrzymywane z kurary – były przez ludy pierwotne stosowane jako trucizna. Obecnie są używane w chirurgii do paraliżowania mięśni podczas operacji oraz, pomocniczo, w łagodzeniu objawów tężca i zatruć strychniną. Z naturalnych kuraryn jako leki zwiotczające są stosowane głównie tubokuraryna i toksyferyna. W użyciu są również syntetyczne pochodne kuraryn: trikuran, alkuronium, pankuronium.

Mechanizm działania

Kuraryny działają na poziomie płytki motorycznej. Blokują dostęp acetylocholiny wydzielanej przez pobudzony nerw, do receptora w mięśniu, poprzez łączenie się z nim. W normalnych warunkach wydzielona acetylocholina dostaje się do mięśniowych receptorów i, łącząc się z nimi, wywołuje skurcz mięśnia. W obecności kuraryn połączenie to jest zablokowane, a zatem mięsień nie reaguje na impulsy przekazywane drogą nerwową.

Kuraryny są zatem kompetycyjnymi antagonistami acetylocholiny.

Mechanizm działania kuraryn (inhibicja kompetycyjna) wskazuje na możliwość zniesienia ich działania. Jeśli w płytce motorycznej pojawi się więcej acetylocholiny, może ona stopniowo wypierać kurarynę z połączenia z receptorem i tym samym łączyć się z nim, wywołując skurcz blokowanego wcześniej mięśnia. W celu zwiększenia ilości acetylocholiny stosuje się substancje blokujące jej biologiczny rozkład, czyli inhibitory acetylocholinoesterazy, na przykład neostygminę. Substancje te są odtrutkami stosowanymi w zatruciach kurarą.

Podział

Aminosteroidy (budowa steroidowa)

• Pankuronium
• Rokuronium
• Wekuronium

Pochodne beznyloizochinoliny:

• Atrakurium
• Cisatrakurium

Właściwości farmakologiczne

Kuraryny podane dożylnie szybko wywołują zwiotczenie mięśni. W pierwszej kolejności blokowane są mięśnie zewnętrzne oka i mięśnie gardła, następnie kolejne grupy mięśni, a na końcu mięśnie międzyżebrowe i przepona – unieruchomienie tych ostatnich powoduje śmierć przez uduszenie, przy zachowaniu pełnej świadomości. W celach leczniczych używa się ich wyłącznie pod ciągłą kontrolą lekarską.

Leki z tej grupy praktycznie nie są wchłaniane z przewodu pokarmowego – połknięcie kurary jest więc bezpieczne.

W celu zwiotczenia mięśni leki te mogą być stosowane w dawkach powtarzanych lub we wlewie ciągłym, co umożliwia ich zastosowanie w długich zabiegach chirurgicznych. Czas i siła działania zależą od stanu ogólnego chorego, jego wydolności metabolicznej i zdolności do wydalania leków. Ich działanie będzie wydłużone przy niewydolności nerek. Leki z tej grupy odznaczają się dość długim działaniem – może to być, w zależności od leku, od 25 do 50 minut. U ludzi starszych czas działania jest zwykle dłuższy. Noworodki mogą być na te leki szczególnie wrażliwe, a starsze dzieci mogą wykazywać oporność na ich działanie.

Działania niepożądane

Alkaloidy kurary hamują działanie acetylocholiny również w innych miejscach, na przykład zwojach nerwowych układu autonomicznego. Może to prowadzić do działań niepożądanych, w tym obniżenia ciśnienia tętniczego i skurczu oskrzeli (przez zablokowanie regulacji układu wegetatywnego).

Powodują pojawienie się histaminy we krwi (histaminemia), co może prowadzić do wystąpienia pokrzywki, ślinotoku, zwiększonego wydzielania kwasu żołądkowego, a nawet zapaści.

Odtrutki

Działanie tych środków można odwrócić przez zastosowanie leków z grupy inhibitorów czynności cholinoesterazy, będącej enzymem rozkładającym acetylocholinę do nieaktywnych: choliny i kwasu octowego. Zahamowanie tego enzymu podwyższa stężenie acetylocholiny w płytce motorycznej, co skutkuje wyparciem miorelaksantu z receptora przez acetylocholinę i przywróceniem normalnego funkcjonowania mięśni. Najczęściej stosuje się neostygminę, fizostygminę i galantaminę. Ze względu na bradykardię występującą po podaniu neostygminy należy jej podanie poprzedzić podaniem atropiny.

Interakcje

Anestetyki ogólne (eter, halotan, enfluran, izofluran) i miejscowe (lidokaina, bupiwakaina) oraz niektóre antybiotyki (gentamycyna, streptomycyna, aminoglikozydy, amikacyna, linkomycyna, tetracykliny) wzmacniają działanie niedepolaryzujących leków zwiotczających. Odwrotnie działają kortykosteroidy.

Leki będące niedepolaryzującymi środkami zwiotczającymi

• kurara – obecnie niestosowana
• chlorek alkuronium – Alloferin, producent: ICN Polfa Rzeszów
• cisatrakurium – Nimbex, producent: GSK
• bromek pankuronium – Pavulon, Pancuronium, producent: Organon (Pavulon), Jelfa (Pancuronium)
• bromek wekuronium – Norcuron, producent: Organon
• benzosulfonian atrakurium – Tracrium, producent: GSK
• chlorek miwakurium – Mivacron, producent: GSK
• bromek rokuronium – Esmeron, producent: Organon
• bromek pipekuronium – Arduan, producent: Gedeon Richter
• tubokuraryna – Tubarin, producent: GlaxoWellcome

Zobacz też

• depolaryzujące środki zwiotczające

Bibliografia

• Marianna Zając, Ewaryst Pawełczyk, Anna Jelińska: Chemia leków dla studentów farmacji i farmaceutów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe AM w Poznaniu, 2006. ISBN 83-60187-39-8.
• Andrzej Danysz, Zdzisław Kleinrok (redaktorzy): Podstawy farmakologii. Wrocław: Volumed, 1996. ISBN 83-85564-26-8.
• Michał Stankiewicz-Rudnicki "Blokada nerwowo-mięśniowa u osób w podeszłym wieku" Anestezjologia Intensywna Terapia 2016, tom 48, nr 4, 270–274

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.