Nikołaj Zielinski

Nikołaj Zielinski
Николай Дмитриевич Зелинский
	; Zielinski, 1923
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia?/6 lutego 1861 ; Tyraspol (Imperium Rosyjskie)
Data i miejsce śmierci	31 lipca 1953 ; Moskwa
Miejsce spoczynku	Cmentarz Nowodziewiczy
Zawód, zajęcie	chemik-organik
Narodowość	Rosjanin
Tytuł naukowy	profesor; akademik AN ZSRR
Alma Mater	Uniwersytet Noworosyjski w Odessie
Uczelnia	Uniwersytet Moskiewski
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nikołaj Dmitrijewicz Zielinski (ros. Николай Дмитриевич Зелинский), ur. 25 stycznia^?/6 lutego 1861 w Tyraspolu, zm. 31 lipca 1953 w Moskwie – rosyjski i radziecki chemik organiczny, jeden z twórców katalizy organicznej i petrochemii, członek Akademii Nauk ZSRR.

Życiorys

W wieku 10 lat rozpoczął naukę w szkole powiatowej w Tyraspolu i po dwuletnim okresie przygotowawczym wstąpił do Odeskiego Gimnazjum im. Richelieu. Po jego ukończeniu w 1880 roku rozpoczął studia w Noworosyjskim Uniwersytecie w Odessie na wydziale matematyczno-fizycznym. Po jego ukończeniu (w 1884) obronił pracę magisterską (w 1889) i doktorską (1891). W latach 1893–1953 był profesorem Uniwersytetu Moskiewskiego (z wyjątkiem lat 1911–1917, kiedy to wraz z grupą wykładowców opuścił uniwersytet w proteście przeciw polityce ministra oświaty narodowej Lwa Kasso). W 1935 aktywnie uczestniczył w organizacji instytutu chemii organicznej Akademii Nauk ZSRR, w którym następnie kierował szeregiem laboratoriów. Od 1953 roku instytut ten nosi jego imię. Autor ponad 40 prac z dziedziny chemii organicznej, związanych głównie z krakingiem ropy naftowej.

Jego badania nad adsorpcją, doprowadziły w 1915 roku do skonstruowania maski przeciwgazowej z pochłaniaczem węglowym. Zielinski nie opatentował swojego wynalazku. W 1916 maska ta została zaakceptowana przez państwa Ententy jako stały element uzbrojenia armii. Obecnie jest to najbardziej popularny typ maski przeciwgazowej na świecie.

Był jednym z organizatorów Ogólnozwiązkowego Towarzystwa Chemicznego im. D. Mendelejewa i jego (od 1941) honorowym członkiem.

Jego uczniami byli wybitni chemicy radzieccy: Alieksiej Bałandin, Leonid Wereszczagin, Siergiej Namiotkin, Aleksander Niesimiejanow, Iosif Mamiedaliew, Borys Michaiłow, Witalij Longinow, Lew Czugajew, i in.

Pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.

Pamięć

Ma ulice swojego imienia w Moskwie i innych miastach Rosji. W rodzinnym domu Zielinskiego w Tyrasopolu, obecnie na terenie Mołdawii, istnieje poświęcone mu muzeum. W mieście tym znajduje się również jego pomnik. W 1961 roku, w 100. rocznicę urodzin Zielinskiego, poczta ZSRR wydała okolicznościowy znaczek.

Pomnik Zielinskiego w rodzinnym Tyraspolu
Nagrobek Zielinskiego na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie
Znaczek okolicznościowy poczty ZSRR wydany w 100-letnią rocznicę urodzin Zielinskiego

Publikacje

Publikacje naukowe Zielinskiego zostały wydane w zbiorach: Izbarannyje trudy, t. 1-2, Moskwa – Leningrad, 1941 i Sobranie trudow, t. 1-4, Moskwa 1954–1960.

Nagrody i odznaczenia

Bohater Pracy Socjalistycznej (1945)
Nagroda Leninowska (1936)
Nagroda Stalinowska (1942, 1946, 1948)
Order Lenina (czterokrotnie)

Bibliografia

Zielinski Nikołaj Dmitriewicz. [w:] Bolszaja Sowietskja Encikołopedija [on-line]. [dostęp 2012-06-21]. (ros.).