Order Pogromcy Niedźwiedzia
Order Pogromcy Niedźwiedzia[1], Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia[2] (łot. Lāčplēša Kara Ordenis) – najwyższe łotewskie odznaczenie wojskowe, ustanowione 11 listopada 1919. Dewizą orderu było: PAR LATVIJU (Za Łotwę).
| ||
![]() Awers orderu II klasy | ||
![]() Awers gwiazdy orderu | ||
![]() Baretka | ||
Ustanowiono | 1919 | |
Wycofano | 1940 | |
Dewiza | PAR LATVIJU (ZA ŁOTWĘ) |

Historia orderuEdytuj
Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Lāčplēsisa) został ustanowiony z inicjatywy naczelnego wodza Armii Łotewskiej gen. Jānisa Balodisa po wyzwoleniu Rygi przez siły łotewskie od wojsk okupacyjnych rosyjskiego generała Bermondta-Awałowa, 11 listopada 1919[3]. Jest to jednak symboliczna data, ponieważ dopiero 18 września 1920, kiedy całe terytorium Łotwy zostało wyzwolone spod obcej okupacji, Sejm Łotewski wydał dekret o nadaniu Orderu Wojennego Pogromcy Niedźwiedzia osobom, które podczas wojny o niepodległość wykazały swoją lojalność wobec Państwa Łotewskiego poprzez wyjątkowe bohaterstwo w walce i narażały się w obronie wolności, honoru i chwały Łotwy.
Pierwsze ordery zostały nadane 11 listopada 1920 w Rydze przez prezydenta kraju Jānisa Čakste. Ostatnie nadanie miało miejsce w Lipawie, 11 listopada 1928. Ordery wręczał ówczesny prezydent Gustavs Zemgals.
Order mógł być przyznawany żołnierzom Armii Łotewskiej, Brygady Strzelców Łotewskich oraz obcokrajowcom, którzy razem z Łotyszami walczyli o wyzwolenie Łotwy, lub w jakikolwiek inny sposób wnieśli znaczący wkład w powstanie Państwa Łotewskiego i obronę jego niepodległości.
Order otrzymał swój statut, który dokładnie określał, kto mógł zostać nim odznaczony. Kandydatów do orderu zatwierdzała Kapituła Orderu Wojennego Pogromcy Niedźwiedzia, na czele której stał prezydent kraju. Co 5 lat prezydent Łotwy organizował uroczysty bankiet, na który zapraszani byli kawalerowie orderu wraz z rodzinami. Po okupacji Łotwy przez ZSRR w 1940 order został zniesiony. Order dzielił się na trzy klasy. Wyższą klasę można było otrzymać dopiero po uprzednim uzyskaniu klasy niższej. Zapis ten nie dotyczył obcokrajowców. Na Cmentarzu Braterskim w Rydze znajduje się kaplica Orderu Wojskowego Lāčplēsisa, na ścianach której widnieją wyryte nazwiska wszystkich jego kawalerów.
Opis odznakiEdytuj
Odznaką orderu jest biały emaliowany krzyż z bordowym obramowaniem w kształcie swastyki. Pośrodku krzyża znajduje się biały medalion w złotej ramie wyobrażający walkę epickiego bohatera łotewskiego Lāčplēsisa z niedźwiedziem. Scena ta jest przedstawiona w naturalnych kolorach. Rewers krzyża koloru złotego zawiera dewizę orderu PAR LATVIJU i datę ustanowienia orderu 11 NOVEMBRIS 1919 (11 listopada 1919)[3] umieszczoną w medalionie. Pomiędzy ramionami krzyża znajdują się dwa skrzyżowane miecze.
Odznaka I klasy miała wymiary 61 × 57,5 mm, II klasy – 48 × 46 mm, a III klasy – 41 × 39 mm[3]. Wstążka orderu była biała z trzema czerwonymi pasami równej szerokości. Szerokość wstęgi I klasy wynosiła 101 mm[3]. Wstążki II i III klasy były węższe. Order I klasy nosiło się przewieszony przez ramię z prawej na lewą stronę. Order II klasy zawieszany był na szyi, a order III klasy przypięty do lewej piersi. Do orderu I klasy była dodawana srebrna gwiazda orderowa o średnicy 68,5 mm, z wyobrażeniem orderu pośrodku w jego naturalnych barwach. Autorem projektu orderu był J. A. Liberts[4].
OdznaczeniEdytuj
Wybrane osoby odznaczone w okresie międzywojennymEdytuj
I klasa[5]
- Marszałek Polski Józef Piłsudski
- marszałek Ferdinand Foch
- Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz
- gen. Johan Laidoner
- Król Belgów Albert I
- Król Włoch Wiktor Emanuel III
- Benito Mussolini
- gen. Jānis Balodis
- marszałek John French
II klasa
- gen. broni Stanisław Szeptycki
- gen. dyw. Juliusz Rómmel
III klasa
- gen. broni Leon Berbecki
- gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki
- gen. dyw. Franciszek Kleeberg
- gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba
- gen. bryg. Stanisław Miller
- gen. bryg. Bolesław Popowicz
- Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz
- gen. bryg. Józef Olszyna-Wilczyński
- płk Tadeusz Trapszo
- mjr Zygmunt Szafranowski
PrzypisyEdytuj
- ↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 400.
- ↑ Stanisław Łoza, Stanislaw Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne: co wiedziec o nich należy. Główna Księgarnia Wojskowa, 1928, s. 54
- ↑ a b c d Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 92
- ↑ Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 10
- ↑ Kristīne Ducmane: Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, str. 12
BibliografiaEdytuj
- Kristīne Ducmane: Apbalvojumi Latvijas Republikā 1918-1940 -Decorations of the Republic of Latvia 1918-1940, Ryga 1993, ISBN 5-89960-040-3