Władysław Bończa-Uzdowski

polski wojskowy

Władysław Bończa-Uzdowski (ur. 23 sierpnia 1887 w Podborczu, w pow. chełmskim, zm. 21 marca[1] 1957 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, prezes PZPN.

Władysław Bończa-Uzdowski
Ilustracja
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

23 sierpnia 1887
Podborcze

Data i miejsce śmierci

21 marca 1957
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

28 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Order Wojenny Pogromcy Niedźwiedzia (Łotwa)
Na pogrzebie kpt. pil. Aleksandra Łagiewskiego 21 lipca 1936

Życiorys

edytuj

W latach 1910–1914 członek Organizacji Bojowej PPS, Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego.

W latach 1914–1917 w Legionach Polskich. Jako porucznik pełnił obowiązki komendanta: Batalionu Uzupełniającego Nr I (od 14 kwietnia 1915), 1 kompanii 4 pułku piechoty (od 10 maja do 31 lipca 1915) i I batalionu 4 pp (od 21 października do 13 grudnia 1915 roku)[2]. W 1917, po kryzysie przysięgowym, został internowany w Beniaminowie.

Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, dowódca 8 pułku piechoty Legionów. Od 1926 dowódca piechoty dywizyjnej 3 Dywizji Piechoty Legionów w Zamościu. 17 marca 1927 roku mianowany został dowódcą 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. Na tym stanowisku pozostawał do września 1939. W okresie od 15 stycznia 1928 do 20 lutego 1937 obowiązki dowódcy dywizji łączył z funkcją prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej.

1 stycznia 1928 roku Prezydent RP, Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 7. lokatą w korpusie generałów[3].

W wojnie obronnej 1939 dowodzona przez niego dywizja weszła w skład Armii „Łódź”. 7 września otrzymał od gen. bryg. Wiktora Thommée polecenie objęcia dowództwa również nad 2 Dywizją Piechoty Legionów. 8 września około godz. 17.00 przekazał dowodzenie swemu zastępcy, płk dypl. Stefanowi Broniowskiemu, a sam wraz z szefem sztabu, ppłk dypl. Albinem Habiną i oficerem operacyjnym, kpt. dypl. Janem Rześniowieckim wyjechał z miejsca postoju w poszukiwaniu gen. Juliusza Rómmla. Tym samym wyłamał się spod zwierzchności gen. Thommée, który z własnej inicjatywy przejął dowodzenie armią. Autor monografii Grupy Operacyjnej „Piotrków” stwierdza jednoznacznie, że „odjazd gen. Bończy-Uzdowskiego należy zakwalifikować jako ucieczkę z pola walki.” Generał poruszając się w kierunku Góry Kalwarii, w nocy z 8 na 9 września, w rejonie Mszczonowa wjechał na teren zajęty przez Wehrmacht. Po dwóch dniach marszu przeprawił się łódką przez Wisłę, a następnie zameldował się w Warszawie u gen. Rómmla. Z rozkazu dowódcy armii 13 września ponownie objął dowództwo 28 DP i wziął udział w obronie Modlina na odcinku „Pomiechówek”. Mieczysław Bielski podaje, że w Modlinie, gen. Thommée starał się odsunąć generała od dowodzenia dywizją. Mimo tego, w swoim rozkazie pożegnalnym do załogi Twierdzy Modlin złożył podziękowanie dowódcy 28 DP. Od 29 września w niewoli niemieckiej. Cały okres II wojny światowej spędził w Oflagu VIIA Murnau.

Po powrocie do kraju w 1946 ponownie został prezesem PZPN. W 1949 przeszedł na emeryturę.

Zmarł w Warszawie 21 marca 1957 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 30-4-15)[4].

Opinie

edytuj
  • Opinia sporządzona przez Juliusza Rómmla prawdopodobnie w marcu lub kwietniu 1945 w oflagu VII A Murnau – „Jednostka bez wartości. Nie posiada żadnych zalet dowódczych. W roku 1939 „odłączył się” od swojej 28 dywizji i znalazł się w Warszawie, skąd potem był przeze mnie odesłany do Modlina – gdzie jednak niczym nie dowodził. Do wojska nie nadaje się. Nie nadaje się.”
  • Zapis z 22 maja 1939 w prywatnych notatkach Stefana Roweckiego – „(...) dowodzi ponad 10 lat dywizją, z czego już pięć lat niczym się już nie zajmuje poza polowaniem, piciem i grą w karty. Podobno kiedyś był niezłym dowódcą liniowo-bojowym. Obecnie nerwus, przykry dla otoczenia, widać, że czas mu na emeryturę. Szkoda, żeby jakie miejsce w wojsku zabierał.”

Awanse

edytuj

Życie prywatne

edytuj

Mieszkał w Warszawie. Żonaty z Anastazją z domu Wierzchoś (zmarła w 1974). Miał córkę[5].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Piotr Stawecki jako datę śmierci podaje 27 marca
  2. Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 227 [1].
  3. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 1 z 2 stycznia 1928 roku, s. 1.
  4. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2020-06-21].
  5. Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943−1990, t. III, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010, ISBN 978-83-7611-801-7, OCLC 833638240., s. 179
  6. Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820
  7. M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 351 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  8. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  9. M.P. z 1926 r. nr 259, poz. 728 „za zasługi na polu organizacji armji i wyszkolenia żołnierza”.
  10. Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych nr 54 z 23.12.1926
  11. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  12. Vilius Kavaliauskas: Symbole wolności bałtyckiej 1918–1940. Warszawa: Muzeum Łazienki Królewskie, 2020, s. 41. ISBN 978-83-64178-88-7.

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Juliusz Rómmel, Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1958.
  • J. Wróblewski, Armia „Łódź” 1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
  • Marian Porwit, Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, t. II, Odwrót i kontrofensywa, Warszawa 1983, wyd. II, s. 288, 290–292, 310, 312–313, ISBN 83-07-00645-7.
  • Stefan Rowecki, Wspomnienia i notatki autobiograficzne (1906–1939), Wybór tekstów A. K. Kunert, J. Szyrmer, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1988, s. 102–103, ISBN 83-07-01547-2.
  • W. Strzałkowski, Życiorysy dowódców jednostek polskich w wojnie obronnej 1939 r., Bończa-Uzdowski Władysław (1887–1957) [w:] T. Jurga, Obrona Polski 1939, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1990, wyd. I, s. 752, ISBN 83-211-1096-7.
  • M. Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, s. 193–195, 341, ISBN 83-11-07836-X.
  • T. Kryska-Karski i S. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i pop., s. 77.
  • Juliusz Rómmel, Generała Juliusza Rómmla opinie o wyższych oficerach WP, Wstęp i oprac. Z. Czerwiński, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1 (143), Warszawa 1993, s. 228–240.
  • Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: „Bellona”, 1994, ISBN 83-11-08262-6, OCLC 830050159.