Wikipedia

Płazów

wieś w województwie podkarpackim

Płazów – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Narol[4][5]. Leży na pograniczu Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Równiny Biłgorajskiej, u podnóża krawędzi Roztocza Wschodniego. Przez wieś przepływa potok Lubówka, dopływ rzeczki Wirowa, uchodzącej do Tanwi. Płazów uzyskał lokację miejską w 1614 roku, zdegradowany około 1815 roku[6], należał do starostwa niegrodowego lubaczowskiego na początku XVIII wieku[7].

Płazów
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z 1822 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

lubaczowski

Gmina

Narol

Liczba ludności (2021)

408[2]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-614[3]

Tablice rejestracyjne

RLU

SIMC

0607021[4]

Położenie na mapie gminy Narol
Mapa konturowa gminy Narol, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Płazów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Płazów”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Płazów”
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego
Mapa konturowa powiatu lubaczowskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Płazów”
Ziemia50°18′45″N 23°14′34″E/50,312500 23,242778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Cerkiew pw. Zaśnięcia Matki Bożej

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi Płazów[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0607038 Łozy przysiółek

Historia

edytuj

Płazów był niegdyś miastem założonym na prawie magdeburskim w 1614 na mocy przywileju króla Zygmunta III Wazy. Założycielem miasta był Jan Płaza z Mstyczowa, starosta lubaczowski i niepołomicki. Miasto miało też drugą nazwę: Lubella, pochodzącą od nazwą rzeczki, nad którą leży. Nie osiągnęło nigdy dużego znaczenia, było jednak prężnym lokalnym ośrodkiem rzemiosła i wymiany towarowej. Jeszcze w 1785 r. władze austriacki zaliczały Płazów do miasteczek, wkrótce jednak (w nieznanym bliżej roku) utracił prawa miejskie.

W XIX wieku działał w Płazowie drzeworytnik Mateusz Kostrzycki, tradycję drzeworytniczą kontynuował jego syn Maciej. Produkowano głównie święte obrazki, które sprzedawane były na jarmarkach, odpustach i targach. Do obecnych czasów zachowało się 13 matryc z drzeworytami płazowskimi, wyeksponowane są w Muzeum Etnograficznym w Krakowie i stanowią jednolity największy i najcenniejszy tego typu zbiór w Polsce.[8]

W 1921 roku w Płazowie było 173 domy. W 1934 roku została utworzona zbiorowa gmina Płazów, w której skład weszły dotychczasowe gminy jednostkowe: Płazów, Ruda Różaniecka, Huta Różaniecka, Żuków, Freifeld i Gorajec.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie lubaczowskim województwa lwowskiego. W latach 1944–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 13 Polaków[9].

Od 22 sierpnia 1940 roku funkcjonował w Płazowie obóz pracy przymusowej dla Żydów, przebywało w nim około 1250 osób, głównie z Warszawy i okolic. Umiejscowiony był w centrum, około 100 metrów na północ od kościoła. Przetrzymywani w nim Żydzi zajmowali się głównie kopaniem rowu i sypania wału granicznego w okolicy Łówczy. Część tego wału do dziś można znaleźć w lasach między Łówczą a Płazowem. We wrześniu 1940 roku wybuchła w obozie epidemia czerwonki. Niemcy wtedy zabili część chorych i zakopani zostali w tworzonym wale granicznym. Na przełomie października i listopada 1940 roku obóz został likwidowany[10].

W 1954 roku gmina została podzielona na gromady, a w 1973 roku wieś włączono do gminy Narol.

Kościół

edytuj
Osobny artykuł: Parafia św. Michała Archanioła w Płazowie.

Powstanie parafii w Płazowie pw. św. Archanioła Michała jest związane z założeniem miasta na mocy przywileju króla Zygmunta III Wazy w 1614 roku. Założyciel miasta Płazowa Jan Płaza z Mstyczowa, wielkorządca zamku krakowskiego oraz starosta lubaczowski i niepołomicki, zbudował drewnianą kaplicę dla o.o. Dominikanów, którzy zaraz z powodu braku uposażenia ją opuścili. W 1615 roku na prośbę miejscowej ludności bp Jerzy Zamoyski z Diecezji Chełmskiej zlecił opiekę nad kościołem ks. Sebastianowi Kozubskiemu (proboszczowi z Narola), a po jego śmierci, następnym proboszczem został ks. Błażej Zieliński.

Instalacji kanonicznej parafii dokonał ks. Jan Sosin wikariusz generalny biskupa Chełmskiego 12 czerwca 1630 roku. Ok. 1639 roku starosta lubaczowski Jerzy Ossoliński ufundował drewniany kościół pw. Świętej Trójcy i św. Michała Archanioła. W 1639 roku król Władysław IV Waza dokonał uposażenia parafii, do której należały: Płazów, Krupiec, Gorajec, Brusno i Żuków. W 1717 roku kościół spłonął i zaraz z fundacji starosty lubaczowskiego Adama Mikołaja Sieniawskiego, zbudowano następny drewniany kościół. Następnie do parafii przyłączono wsie: Hutę Bruśnieńską, Lubliniec, Rudę Rożaniecką, Rudkę Bruśnieńską i Hutę Borową.

W 1818 roku parafianie przy wsparciu barona Hermana Brunickiego i Zarządu Dóbr Kameralnych w Lubaczowie rozpoczęli budowę murowanego kościoła, który został poświęcony 6 stycznia 1822 roku, a konsekrowany w 1843 roku. W 1849 roku do parafii przyłączono Łówczę. W 1912 roku powstała placówka filialna parafii Płazów w Nowym Bruśnie, w 1945 roku w Hucie Różanieckiej, w 1966 roku w Rudzie Różanieckiej[11].

Edukacja

edytuj

Początki szkolnictwa parafialnego w Płazowie są datowane na początek XIX wieku, gdy na jakiś czas przed 1830 rokiem powstała ruska szkoła parafialna (Schola parochialis)[12].

W 1864 roku jest wzmiankowana szkoła parafialna ruska, której nauczycielem był Michał Krussu. W latach 1867–1873 była szkoła trywialna. W latach 1873–1874 szkoła ponownie była parafialna, a w latach 1874-1879 była filialna. Od 1879 roku szkoła stała się jednoklasowa; szkoły wiejskie były męskie, a od 1890 roku stały się mieszane (koedukacyjne). Od 1897 roku szkoła posiadała nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Jan Krasucki (1897-1898), Michał Horoszko (1898-1900), Władysław Zatlowski (1900-1901), Klementyna Budzyńska (1903-1904), Maria Barówna (1905-1907), Natalia Koralewicz (1907-1909), Weronika Koralewicz (1909-1914).

Kierownicy Szkoły w Płazowie.
1863–1864. Michał Krussu[13].
1864–1865. Michał Krupa[14].
1865–1872. Grzegorz Kopyściak.
1872–1874. Dymitr Łepak[15].
1874–1875. Jan Chomin[16].
1875–1876. ks. Aleksander Maciejewicz[17].
1876–1877. ks. Jan Niziołek[18].
1877–1879. Jerzy Kapuściak[19].
1879–1882. Karol Polakiewicz.
1882–1889. Teodor Kondrat[20].
1889–1891. Piotr Fitowski[21].
1891–1894. Teodor Kondrat.
1894–1895. Stanisław Maszlanka[22].
1895–1902. Józef Kokurewicz[23].
1902–1906. Eustachy Budzynowski[24].
1906–1907. Zofia Barówna[25].
1907–1914(?). Józef Koralewicz[26].

Zabytki

edytuj
  • Układ miasteczka z placem dawnego rynku i siecią wąskich uliczek, bez historycznej zabudowy;
  • Murowany rzymskokatolicki kościół parafii św. Michała Archanioła, zbudowany w latach 1818-1821 r. na miejscu poprzednich, drewnianych obiektów (pierwszy z 1614 r., drugi z pocz. XVIII w.), konsekrowany w 1843 r. Przed kościołem stoją dwie parawanowe dzwonnice i pomnik z 1928 r. upamiętniający 10 rocznicę odzyskania niepodległości, odnowiony w 1991 r.;
  • Murowana cerkiew pw. Zaśnięcia Matki Bożej z 1936 zbudowana na miejscu drewnianej z 1728, nieużywana;
  • Murowany budynek dawnej karczmy z przełomu XVIII i XIX wieku.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102380
  2. ↑ Wieś Płazów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-22], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 931 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
  7. ↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 34.
  8. ↑ Grzegorz Ciećka, "Drzeworyt płazowski dziedzictwem narodowym Polski", Z Roztocza na Grzędę Sokalską. Szkice historyczne i literackie, s. 84-101., 2 maja 2021.
  9. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 496, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  10. ↑ J. Grechuta, Obozy pracy dla Żydów w południowo-wschodniej części dystryktu lubelskiego w 1940r, 2007.
  11. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  12. ↑ "Schematismus Universi Venerabilis Cleri Dioeceseos Graeco Catholicae Premisliensis pro Anno Domini MDCCCXXX" strona 76
  13. ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1864 (str. 344) [dostęp 2019-08-22]
  14. ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien fűr das Jahr 1865 (str. 352) [dostęp 2019-08-22]
  15. ↑ "Szematyzm...na rok 1873" strona 388
  16. ↑ "Szematyzm...na rok 1875" strona 415
  17. ↑ "Szematyzm...na rok 1876" strona 424
  18. ↑ "Szematyzm...na rok 1877" strona 409
  19. ↑ "Szematyzm...na rok 1878" strona 393
  20. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodsomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1883 (str. 399) [dostęp 2019-08-21]
  21. ↑ "Szematyzm...na rok 1890" strona 427
  22. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1895 (str. 427) [dostęp 2019-08-21]
  23. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1896 (str. 427) [dostęp 2019-08-21]
  24. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1903 (str. 548) [dostęp 2019-08-22]
  25. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1907 (str. 571) [dostęp 2019-08-22]
  26. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1908 (str. 571) [dostęp 2019-08-21]

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Płazów&oldid=74714061”