Pałac w Czumowie
Pałac w Czumowie – eklektyczny pałac znajdujący się we wsi Czumów w powiecie hrubieszowskim, na skarpie nad Bugiem.
 nr rej. A/602 z 23 maja 1972
| |
.JPG) Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Inwestor |
Pohoreccy |
| Kondygnacje |
2 |
| Ukończenie budowy |
koniec XIX w. |
| Ważniejsze przebudowy |
1939 |
| Kolejni właściciele |
Piątkowscy, Kurdwanowscy, Rastawieccy[1], gmina |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów  | |
 50°46′30,9″N 23°58′01,0″E/50,775250 23,966944
| |
Historia
edytujWieś stanowiła folwark szlachecki w 1400, kiedy to wymieniana jest w dokumencie Władysława Jagiełły zobowiązującego okoliczne dwory do płacenia danin na dzień św. Marcina. Świadczy to o dużej wadze posiadłości. Położenie dworu wiąże się być może z historyczną przeprawą przez Bug, którą przebył król Bolesław Chrobry w drodze na Kijów[2].
Obecny pałac, w zakolu Bugu, wznieśli w końcu XIX wieku dwaj nieznani architekci włoscy[3] dla rodziny Pohoreckich (Zdzisław Pohorecki nabył wieś w 1891[1]), zamieszkałej tutaj do wybuchu I wojny światowej. W czasie działań tej wojny w pałacu zlokalizowano austriacki szpital polowy. Obiekt uległ wówczas zniszczeniu i częściowo spaleniu. W latach 20. XX wieku pałac z folwarkiem wydzierżawiła rodzina Piątkowskich (Józef i Maria z de Schmieden-Kowalskich). Do założenia należało około 600 hektarów ziemi, w tym bardzo urodzajnych czarnoziemów i lessów. Uprawiano tu głównie buraki cukrowe i pszenicę. Po zniszczeniach z okresu I wojny światowej wyremontowano część zachodnią i wschodnią pałacu, a na część centralną nie wystarczyło środków[2].
W pierwszej połowie września 1939 obiekt stanowił schronienie dla uciekinierów z Poznańskiego, a potem z Warszawy. Właściciele musieli uchodzić za Bug. Dwór zajęła niemiecka straż graniczna na swoją placówkę, dokonując prowizorycznego remontu i dewastując większość elementów ozdobnych, a także wycinając starodrzew zasłaniający widok na Bug. Zamieniono pokrycie dachu z gontów na blachę, pobielono pomieszczenia, a także wymieniono okna powiekowe na lukarny. Właścicielom pozostawiono do zamieszkania kaplicę i jeden pokój. Ogrody przypałacowe otoczono zasiekami z drutu kolczastego[2].
W 1944 pałac został przejęty przez Wojsko Polskie. Utworzono tu jednostkę Wojsk Ochrony Pogranicza, która funkcjonowała do lat 50. XX wieku. Po opuszczeniu obiektu przez żołnierzy, przejęła go gmina na szkołę podstawową (w części wschodniej) i mieszkania dla pracowników PGR (w części zachodniej). Poszczególne rodziny opuszczały pałac w miarę pogarszania się jego stanu technicznego. W 1988 obiekt nie był już zamieszkały[2]. Obecnie stanowi własność prywatną i został wyremontowany[3]
.JPG)
Architektura
edytujDwór w stylu eklektycznym z cechami klasycystycznymi[1] jest dwukondygnacyjny. Od frontu umieszczono portyk o czterech filarach wspierający balkon z balustradą[3]. Na wysokim parterze zaprojektowano dziesięć komnat oraz oktagonalną kaplicę przylegającą do największej sali w narożu północno-wschodnim. Od zachodu ulokowano wieżę z klatką schodową, która również pełniła funkcje mieszkalne (m.in. sypialnia i łazienka). Sutereny wsparte były na ozdobnych żeliwnych kolumnach[2].
Oryginalne, stylowe meble zostały spalone 17 września 1939 przez Sowietów na stosie przed pałacem (któraś z sowieckich jednostek zapuściła się za Bug). Pałac w latach międzywojennych nie posiadał elektryczności i oświetlany był lampami naftowymi. Dysponował nawet specjalnym pomieszczeniem do przechowywania i czyszczenia takich lamp[2].
Otoczenie
edytujPałac był otoczony parkiem, z którego nie zachowało się prawie nic. Wycięto m.in. lipy na nadbużańskiej skarpie, aleję kasztanowców i orzechów prowadzące na gazon, a także dwie aleje topolowe związane z folwarkiem[2].
Zobacz też
edytuj- cerkiew Przemienienia Pańskiego w Czumowie, inny zabytek wsi
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Katalog polskich zamków, pałaców i dworów, Mariusz Dolhan, Czumów
- ↑ a b c d e f g Teresa Żurawska, Czumów - beztroskie lata, w: Spotkania z Zabytkami, nr 6/1991, s.27-30, ISSN 0137-222X
- ↑ a b c Pałac w Czumowie. Starostwo Hrubieszów. [dostęp 2023-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-20)].