Kasztanowiec
Kasztanowiec (Aesculus L.) – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z południowo-wschodniej Europy, Ameryki Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki są introdukowane przez człowieka. Gatunkiem typowym jest kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum L.)[3].
| ||
 Kasztanowiec zwyczajny | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | różopodobne | |
| Rząd | mydleńcowce | |
| Rodzina | mydleńcowate | |
| Rodzaj | kasztanowiec | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Aesculus L. Sp. Pl. 344. 1 Mai 1753 | ||
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Dorastają nawet do 40 m wysokości.
- Pąki
- Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju, kleiste lub suche.
- Liście
- Ustawione naprzeciwlegle, dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.
- Kwiaty
- Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym, żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.
- Owoce
- Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum), popularnie nazywane „kasztanami”.
Biologia i ekologiaEdytuj
- Cechy fitochemiczne
- Kasztanowce to rośliny trujące. Owoce zawierają związki z grupy saponin, powodujące hemolizę czerwonych krwinek. W tkankach kasztanowców występuje też eskulina – glikozyd kumarynowy wykazujący właściwości fluorescencyjne[4].
SystematykaEdytuj
Esculus L., Hippocastanum Mill., Pawia O. Kuntze Nowsze systemy klasyfikacyjne roślin okrytonasiennych nie wyróżniają rodziny kasztanowcowatych Hippocastanaceae (APG I, APG II, APweb, system Reveala z 2007[5]). Rodzaj kasztanowiec jest włączany do podrodziny Hippocastanoideae Burnett wchodzącej w skład rodziny mydleńcowatych Sapindaceae[2][6]. Wyodrębnienie kasztanowców w odrębną rodzinę zmieniłoby mydleńcowate w takson parafiletyczny[7].
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rutanae Takht., rząd mydleńcowce (Sapindales Dumort.), rodzina kasztanowcowate (Hippocastanaceae DC.), plemię Aesculeae Baill., rodzaj kasztanowiec (Aesculus L.)[8]
- Gatunki uprawiane i dziczejące we florze Polski[9]
- kasztanowiec czerwony (Aesculus carnea Hayne) – gatunek uprawiany
- kasztanowiec drobnokwiatowy (Aesculus parviflora Walt.) – gatunek uprawiany
- kasztanowiec francuski (Aesculus x plantierensis André) – gatunek uprawiany
- kasztanowiec gładki (Aesculus glabra Willd.) – gatunek uprawiany
- kasztanowiec japoński (Aesculus turbinata Blume) – gatunek uprawiany
- kasztanowiec krwisty (Aesculus pavia L.) – gatunek uprawiany
- kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum L.) – antropofit zadomowiony
- kasztanowiec żółty (Aesculus flava Sol. ex Hope) – antropofit zadomowiony
- Pozostałe gatunki
- kasztanowiec indyjski (A. indica (Wall. ex Camb.) Hook.)
- kasztanowiec plamisty (A. neglecta Lindl.)
- Aesculus arguta Buckl. (syn. A. glabra var. arguta)
- Aesculus austrina Small (syn. A. pavia var. pavia)
- Aesculus californica (Spach) Nutt.
- Aesculus discolor Pursh
- Aesculus dupontii Sarg. (syn. A. ×worlitzensis)
- Aesculus georgiana Sarg. (syn. A. sylvatica Bartr.)
- Aesculus splendens Sarg. (syn. A. pavia var. pavia)
- Aesculus ×bushii Schneid. (syn. A. ×mississippiensis Sarg.)
- Aesculus ×glaucescens Sarg.
- Aesculus ×harbisonii Sarg. (syn. A. ×mutabilis (Spach) Scheele)
- Aesculus ×hybrida DC.
- Aesculus ×marylandica Booth ex Kirchn.
- Aesculus ×worlitzensis Koehne
ZastosowanieEdytuj
- Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.
- Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie ludowej i homeopatii.
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ Marek Ples, Kasztanowiec. Zwyczajny, ale niezwykły, „Biologia w Szkole”, Forum Media Polska Sp. z o.o., 2017, s. 56–61.
- ↑ Reveal J. L: Classification of extant Vascular Plant Families – An expanded family scheme (ang.). 2007. [dostęp 2010-02-02].
- ↑ Family: Sapindaceae Juss., nom. cons. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN), United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. [dostęp 2010-02-02].
- ↑ Harrington, Mark G.; Karen J. Edwards, Sheila A. Johnson, Mark W. Chase & Paul A. Gadek. Phylogenetic inference in Sapindaceae sensu lato using plastid matK and rbcL DNA sequences. „Systematic Botany”. 30 (2), s. 366–382, 2005. DOI: 10.1600/0363644054223549.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Aesculus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-19].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.