Paleocen
epoka paleogenu
| System | Oddział | Piętro | Wiek (mln lat) | |
|---|---|---|---|---|
| Neogen | Miocen | Akwitan | młodsze | |
| Paleogen | Oligocen | Szat | 23,03–27,82 | |
| Rupel | 27,82–33,9 | |||
| Eocen | Priabon | 33,9–37,71 | ||
| Barton | 37,71–41,2 | |||
| Lutet | 41,2–47,8 | |||
| Iprez | 47,8–56,0 | |||
| Paleocen | Tanet | 56,0–59,2 | ||
| Zeland | 59,2–61,6 | |||
| Dan | 61,6–66,0 | |||
| Kreda | Górna | Mastrycht | starsze | |
| Podział według IUGS, luty 2022 | ||||
Paleocen (ang. Paleocene)
- w sensie geochronologicznym: najstarsza epoka paleogenu, trwająca około 10 milionów lat (od 66,0 do 56,0 mln lat temu). Paleocen jest młodszy od późnej kredy a starszy od eocenu. Dzieli się na trzy wieki: dan, zeland i tanet.
- w sensie chronostratygraficznym: najniższy oddział paleogenu, wyższy od górnej kredy a niższy od eocenu. Dzieli się na trzy piętra: dan, zeland i tanet.
Nazwa pochodzi z połączenia słów gr. παλαιός (palaios – stary) i καινός (kainos – nowy).
Ogólna charakterystyka
edytujNa granicy kredy i paleocenu miało miejsce wymieranie kredowe[1]. Paleocen jest okresem odradzania się (radiacji) wielu grup organizmów żywych po tym wymieraniu[2]. Pod koniec paleocenu miało natomiast miejsce paleoceńsko-eoceńskie maksimum termiczne[3].
Fauna
edytuj- rozpoczyna się ewolucja koniowatych (Hyracotherium)
- wyewoluowały pierwsze sowy (Ogygoptynx)[4].
Paleocen w Polsce
edytujOsady paleocenu występują w Polsce w dwóch obszarach: na Niżu Polskim i w Karpatach.
Na Niżu współczesny zasięg paleocenu wynosi ok. 54,5 tys. km². Granice tego zasięgu mają charakter erozyjny.
W obrębie utworów niżowego paleocenu wyróżniono następujące formacje:
Przypisy
edytuj- ↑ Peter Schulte i inni, The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous-Paleogene Boundary, „Science”, 327 (5970), 2010, s. 1214–1218, DOI: 10.1126/science.1177265, ISSN 0036-8075 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- ↑ Matt Friedman, Explosive morphological diversification of spiny-finned teleost fishes in the aftermath of the end-Cretaceous extinction, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 277 (1688), 2010, s. 1675–1683, DOI: 10.1098/rspb.2009.2177, ISSN 0962-8452, PMID: 20133356, PMCID: PMC2871855 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- ↑ J.P. Kennett, L.D. Stott, Abrupt deep-sea warming, palaeoceanographic changes and benthic extinctions at the end of the Palaeocene, „Nature”, 353 (6341), 1991, s. 225–229, DOI: 10.1038/353225a0, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
- ↑ Alan H. Cheetham i inni, Phoca Wymani and Other Tertiary Seals (Mammalia, Phocidae) Described from the Eastern Seaboard of North America: 1975-1977, Smithsonian Institution Press, 1969 [dostęp 2025-02-28] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Budowa geologiczna Polski, t. I Stratygrafia, cz. 3a Kenozoik, paleogen, neogen, red. Tadeusz Marek Peryt, Marcin Piwocki, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2004, ISBN 83-7372-736-1
Zobacz też
edytuj
Linki zewnętrzne
edytuj- Mapa paleogeograficzna dla 60 mln lat temu w Kazmin V. G. i Natapov L. M.: The paleogeographic atlas of northern Eurasia. Institute of Tectonics of the Lithospheric Plates, Russian Academy of Natural Sciences, 1998. [dostęp 2018-11-29]. Legenda