Passow (Brandenburgia)

Passow
	Dzielnica Schwedt/Oder
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Brandenburgia
Powiat	Uckermark
Miasto	Schwedt/Oder
Powierzchnia	51,33 km²
Wysokość	15 m n.p.m.
Populacja (31.12.2008); • liczba ludności	; 1622
• gęstość	32 os./km²
Strefa numeracyjna	033331, 033336
Kod pocztowy	16306
Tablice rejestracyjne	UM
	Położenie na mapie powiatu;
	53°09′N 14°07′E/53,150000 14,116667
	Strona internetowa

Passow – część miasta Schwedt/Oder w Niemczech, w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Uckermark; dawniej gmina wchodząca w skład związku gmin Amt Oder-Welse.

Gmina Passow powstała 31 grudnia 1998 r. pod nazwą Welsebruch z dotychczas samodzielnych gmin: Briest, Jamikow i Passow. 24 marca 2003 r. dołączono gminę Schönow, a następnie 1 października 2004 r. zmieniono nazwę gminy na Passow. Od 19 kwietnia 2022 roku dawna gmina stanowi część Schwedt.

Geografia edytuj

Passow leży między miastami Schwedt/Oder i Prenzlau w powiecie Uckermark. Krajobraz jest nizinny, przeciętnie między 8 a 9 m n.p.m. w dolinach rzek Randow i Welse. Wzniesienia występują nawet do 69 m n.p.m.

Toponimia edytuj

Nazwa notowana w źródłach średniowiecznych jako Parsowe (1296), Porszow (1355), Parssow/Partzow (1366), Passov (1459) ma pochodzenie słowiańskie, od połabskiego *Paršov „gród Parša”^[1]. Na język polski tłumaczona jako Parsów^[2].

Historia edytuj

Pierwsza wzmianka pisemna o wsi pod nazwą Parsowe pochodzi z 1296 r. Należąca pierwotnie do Marchii Brandenburskiej osada przeszła w 1355 r. wraz z pobliską wsią Crussow i zamkiem Zichow we władanie pomorskie. Wczesnogotycki kościół zbudowany z kamienia polnego pochodzi z trzeciej ćwierci XIII w. W XVIII w. dobudowano do niego wieżę zachodnią, w 1822 r. uzupełnioną o nasadę. Do wyposażenia kościoła należą późnogotycki poliptyk z początku XVI w. oraz renesansowa ambona z początku XVII w.

W 1734 r. mieszkało w Passow 226 mieszkańców, w 1895 – 590, a w 1946 – 808 (w tym wielu przesiedleńców). W latach 1971–1981 liczba ludności wzrosła z 748 do 1243 w wyniku przyłączenia w 1974 r. miejscowości Wendemark.

Ustawą z 24 marca 2022 brandenburski Landtag zniósł urząd Oder-Welse, zaś gminę Passow włączył w granice miasta Schwedt/Oder (data wejścia aktu w życie:19 kwietnia tego samego roku)^[3].

Podział administracyjny edytuj

Struktura użytkowania gruntów (2004)
Rodzaj	Powierzchnia	% ca
Użytki rolne	4160 ha	78,3%
Lasy i grunty leśne	740 ha	13,9%
Drogi	160 ha	3,0%
Budynki	120 ha	2,3%
Wody	45 ha	0,9%
Pozostałe	88 ha	1,6%
Σ	5313	100

W skład gminy wchodzą następujące dzielnice:

Briest edytuj

Ta wieś owalnica wymieniona została po raz pierwszy w dokumentach klasztoru w Gramzow już w 1288 r. Nazwa pochodzi od słowiańskiego słowa brestu oznaczającego wiąz. Do 1472 r. w granicach Marchii Brandenburskiej, potem z uwagi na przygraniczne położenie wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk, należąc na zmianę do książąt brandenburskich i pomorskich.

Wojna trzydziestoletnia i siedmioletnia spowodowały wiele spustoszeń w tej części Marchii Wkrzańskiej. Również w Briest zniszczonych zostało wiele gospodarstw, ziemia leżała odłogiem, a domy zamieszkiwane były przez wojsko. Droga z Briest do dworca kolejowego w Passow wybrukowana została w 1899 r. Do 1920 r. ukończono elektryfikację wsi.

Po II wojnie światowej powstała konieczność przyjęcia licznych przesiedleńców z terenów przyłączonych do Polski. W 1961 r. zakończono kolektywizację rolnictwa. W 1964 r. wybudowano dom kultury z restauracją, salą, kuchnią i świetlicą dla dzieci. Rok później oddano do użytku pierwszych dwanaście państwowych budynków mieszkalnych. Do 1982 r. większość gospodarstw podłączona została do sieci wodociągowej.

Jamikow edytuj

Nazwa po raz pierwszy pojawia się w dokumencie wystawionym przez Barnima III w 1345 r., w którym nadaje on odcinek rzeki Welse od jej ujścia do Odry do młyna Januck. Do 1945 r. Jamikow leżał w pruskiej prowincji Pomorze. Kościół w Jamikow, wybudowany został w 1856 r., i kilka lat temu został odnowiony. Późnobarokowy dworek we wsi znajduje się na liście zabytków. Wybudowano go przypuszczalnie pod koniec XVIII w.

Passow edytuj

Schönow edytuj

Schönow w 2001 r. zdobył tytuł „najbardziej usportowionej wsi Brandenburgii”. Spośród ogólnej liczby 310 mieszkańców 258 należało wtedy do jednego z dwóch działających tu związków sportowych (sekcje: piłka nożna – osiem drużyn, tresura i skoki przez przeszkody, sport dla niepełnosprawnych, lekkoatletyka i łucznictwo).

Wendemark edytuj

Po raz pierwszy Wendemark wymieniony zostaje w dokumentach klasztoru w Gramzow z 1552 r. Nazwa, z niemieckiego Wendemarke, oznacza „punkt zwrotny” i odnosi się do ukształtowania krajobrazu. W miejscowości spotykają się bowiem szerokie doliny rzek Welse i Randow, zaznaczając odmienności ukształtowania terenu. Wieś przyłączono do Passow w 1974 r.

Zabytki edytuj

Według stanu na 31 grudnia 2007 r. na terenie gminy znajdowały się następujące obiekty wpisane do rejestru zabytków:

Briest

kościół (Hauptstraße 1)

Jamikow

dworek (Gutshof 1-2)
kościół (Dorfstraße 17)

Passow

dworzec kolejowy (Am Bahnhof 1)
budynek gumienny (Bahnhofstraße 19)
kościół (Schwedter Straße)

Schönow

kościół
zameczek z resztkami parku (Am Schlosspark 1)
gorzelnia (Am Schlosspark 15)
stare zabudowania dworskie – dom zarządcy (Am Schlosspark 19)

Wendemark

czworaki (Lindenallee 8)

Kultura edytuj

W Passow istnieje szkoła podstawowa.

Transport edytuj

W latach 1840–1843 wybudowano kolej z Berlina do Szczecina. Trasa biegła przez Passow, więc ulokowano tutaj stację kolejową. Dworzec kolejowy w Passow służył miejscem odpraw osobowych i pocztowych do Prenzlau, Pasewalku oraz w kierunku Pomorza i Rugii. Każdy pociąg odsługiwany był przez 75 wozów pocztowych, czekających tu na pocztę i pasażerów z Berlina w celu dalszego ich przetransportowania we wskazanych kierunkach. Właśnie w Passow planowano pierwotnie budowę odgałęzienia od linii kolejowej Berlin – Szczecin do Stralsundu. Jednak z powodu oporu miejscowych chłopów, sprzeciwiających się oddaniu ziemi na cele budowy, odgałęzienie w kierunku Stralsundu zlokalizowano w Angermünde. W ten sposób stacja kolejowa w Passow straciła swoje ponadlokalne znaczenie, a wielu miejscowych woźniców musiało pożegnać się z pracą.