Petagnaea gussonei
Petagnaea gussonei (Spreng.) Rauschert – gatunek rośliny należący do monotypowego rodzaju Petagnaea Caruel z rodziny selerowatych, występujący paleoendemicznie w Monti Nebrodi w północno-wschodniej Sycylii[5].
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Petagnaea | ||
| Gatunek |
Petagnaea gussonei | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Petagnaea gussonei (Spreng.) Rauschert Taxon 31: 563 (1982)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Vincenzo Petagna, neaopolitańskiego botanika[6].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Wieloletnia roślina zielna z mięsistym kłączem, osiągająca wysokość 15-45 cm[6].
- Liście
- Liście odziomkowe długie, ogonkowe. Liście łodygowe dłoniasto-sieczne, o listkach klinowatych, odwrotnie jajowatych, z ząbkowato siecznymi brzegami[6].
- Kwiaty
- Zebrane w dwuramienną wierzchotkę, charakteryzującą się karłowatym kwiatem szczytowym i dwoma bocznymi kwiatostanami na wydłużonych szypułach, złożonych z kilku baldachów. Każdy baldach składa się na ogół z trzech kwiatów męskich i jednego obupłciowego. Kwiat obupłciowy ma rurkę kielicha połączoną z zalążnią, która ma dziesięć żeber, z których pięć jest grubszych. Krawędź kielicha tworzy pięć białawych, wyprostowanych i lancetowatych ząbków, z których każdy ma wydatne żebro centralne, będące przedłużeniem żebra zalążni. Pięć pręcików jest mocno brodawkowatych i zakrzywionych do wewnątrz. Kielich kwiatu męskiego jest zielony, dzwonkowaty i zwieńczony długimi białawymi ząbkami. Pięć pręcików zbudowanych jest podobnie jak w kwiecie obupłciowym. Płatki korony obu kwiatów są sercowate, okryte działkami kielicha i tak długie jak one lub dwa razy dłuższe. W fazie kwitnienia nitki pręcików są wyprostowane, a pylniki wystają na zewnątrz. W przeciwieństwie do kwiatu obupłciowego, który wcześnie traci pręciki, pręciki kwiatów męskich dojrzewają później. Zalążnia składa się z warstwy epidermy tworzonej przez wydłużone i wypukłe komórki izodiametryczne, cienkiej kutykuli z anomocytycznymi aparatami szparkowymi, wielowarstwowej chlorenchymy i miękiszu spichrzowego. Po dojrzewaniu naskórek staje się wodoodporny, egzoderma ulega suberynizacji, a tkanki miękiszowe ulegają degeneracji i przekształcają się w sklerenchymę, tworząc kryształki szczawianu wapnia, które sprawiają, że owoce są twarde. Również rdzeń miękiszowy ulega degeneracji, powodując powstanie dużej jamy, w której rozwija się pojedyncze nasiono[6].
Biologia edytuj
- Siedlisko
- Gatunek zasiedla dolną krawędź pasa roślinności wilgociolubnej, graniczącego z zacienionymi, leśnymi potokami górskimi lub strumykami, które nie wysychają latem. Roślina preferuje miejsca, w których nurt jest spokojny, a podłoże nasiąknięte wodą[4].
- Rozwój
- Gatunek ten zwykle rozmnaża się bezpłciowo przez rozłogi, które wyrastają poziomo u nasady rośliny. Mechanizm ten pozwala roślinie skolonizować mokre brzegi strumieni. Produkcja nasion występuje sporadycznie, a zdolność kiełkowania jest bardzo niska[4]. Kwitnienie następuje w końcu maja i na początku czerwca[6].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
- Gatunek z monotypowego rodzaju Petagnaea w obrębie plemienia Saniculeae w podrodzinie Apioideae, w rodzinie selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae[7].
Zagrożenie i ochrona edytuj
Gatunek ujęty w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych IUCN ze statusem zagrożony wyginięciem[4].
Znanych jest jedynie kilka subpopulacji tej rośliny, występujących na obszarze ok. 400 km². Głównym zidentyfikowanym zagrożeniem jest ograniczenie dostępności wody w siedliskach z uwagi na zwiększone zużycie przez człowieka. Dlatego pomimo tego, że rośnie na obszarach chronionych, w przypadku dalszego ograniczenia dostępności wody gatunek ten wyginie[4].
Gatunek ten jest wymieniony (pod synonimem Petagnia saniculifolia) w Załączniku I Konwencji berneńskiej oraz w Załączniku II Dyrektywy siedliskowej. Znane populacje znajdują się głównie na obszarach chronionych, w tym w Regionalnym Parku Przyrody Nebrodi, rezerwacie przyrody Riserva Naturale Integrale Vallone Calagna sopra Tortorici oraz na obszarach Natura 2000 ITA030002, ITA030001 i ITA030038). Nasiona tej rośliny są przechowywane w banku Departamentu Nauk Botanicznych w Palermo. Gatunek jest uprawiany w ogrodach botanicznych w Palermo, Katanii i Mesynie na Sycylii oraz w ogrodach angielskich Pałacu Królewskiego w Casercie na północ od Neapolu[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-07] (ang.).
- ↑ a b Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-07-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Petagnaea gussonei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Gianguzzi L.. Osservazioni sulla conservazione in situ di Petagnaea gussonei (Spreng.) Rauschert, paleoendemita esclusivo dei Monti Nebrodi (Sicilia nord-orientale). „Informatore Botanico Italiano”. 34 (1), s. 63-69, 2002.
- ↑ a b c d e f Cristina Avena: Petagnaea (specie varie) aspetti botanici, chimici e farmacologici. [dostęp 2021-07-30].
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-07-30]. (ang.).