Wikipedia

Piechcin

wieś w województwie kujawsko-pomorskim
Zobacz też: Piechcin (osada).

Piechcin (niem. Hansdorf bei Pakosch) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie żnińskim, w gminie Barcin, na północno-wschodnim skraju Pojezierza Gnieźnieńskiego, 44 km od Bydgoszczy, 16 km od Inowrocławia, 9 km od Barcina i 4 km od Pakości (droga wojewódzka nr 251), w obrębie regionu historyczno-etnograficznego zwanego Pałukami. Wieś jest siedzibą sołectwa Piechcin, w którego skład wchodzi również Aleksandrowo. Przez Piechcin przebiega trasa linii kolejowej (Inowrocław-Pakość-Barcin-Żnin), była na niej stacja, a obecnie bocznica Piechcin.

Piechcin
wieś
Ilustracja
Pałac w Piechcinie
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

żniński

Gmina

Barcin

Liczba ludności (2021)

2752[2]

Strefa numeracyjna

52

Kod pocztowy

88-192[3]

Tablice rejestracyjne

CZN

SIMC

0079409

Położenie na mapie gminy Barcin
Mapa konturowa gminy Barcin, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Piechcin”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Piechcin”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Piechcin”
Położenie na mapie powiatu żnińskiego
Mapa konturowa powiatu żnińskiego, blisko prawej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Piechcin”
Ziemia52°49′16″N 18°02′21″E/52,821111 18,039167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Ulica na osiedlu cementowni Kujawy w Piechcinie
Jezioro Turkusowe powstałe w dawnym kamieniołomie wapienia

Dynamiczny rozwój Piechcina jest związany z występowaniem pokładów wapienia i margli jurajskich, których eksploatację rozpoczęto w 1860 roku oraz przemysłem cementowo-wapienniczym. Charakterystyczną cechą miejscowości jest podział na nowe osiedle mieszkaniowe i osiedle po byłym PGR. Osiedla przedzielone są drogą wojewódzką nr 251. Na terenie wsi znajdują się domy jednorodzinne i wielorodzinne. W nowej części dominują bloki administrowane przez Spółdzielnię Mieszkaniową „Kujawy”.

Historia

edytuj

W dawnych dokumentach na określenie Piechcina spotykana jest nazwa Piekczino (1298), Peccyno (1362), Piekczino (1580) i wreszcie Piekocino[4]. W latach 1815–1848 Piechcin został wcielony do Wielkiego Księstwa Poznańskiego, a w latach 1848-1918 do Prowincji Poznańskiej. Nosił wówczas niemiecką nazwę Hansdorf bei Pakosch, podobnie jak w latach 1939-1945. Piechcin został zajęty przez Armię Czerwoną 21 stycznia 1945 roku, kończąc okres okupacji niemieckiej. Od 1950 roku istniał w Piechcinie Ośrodek Pracy Więźniów, który w rzeczywistości był obozem pracy przymusowej. Pracował w nim m.in. historyk Stanisław Gawlik. Obóz został zlikwidowany w czerwcu 1956 roku.

W okresie międzywojennym miejscowość administracyjnie należała do powiatu szubińskiego (województwo poznańskie)[5], a w latach 1975–1998 do województwa bydgoskiego.

Piechcin kilkakrotnie odwiedzali Prymasi Polski: Józef Glemp, Józef Kowalczyk, Wojciech Polak.

W pobliskich kamieniołomach kręcone były poszczególne sceny seriali: Twarzą w twarz[6] i "Misja: Afganistan"[6][7] oraz filmu Disco polo (film)[6][8].

W latach 1954–1971 wieś była siedzibą gromady Piechcin, po jej zniesieniu w gromadzie Barcin, a po reformie gminie Barcin.

Kalendarium

edytuj
  • 1298 – Piechcin jest własnością Bartosza Przezdrzewica[9].
  • 1362 – właścicielem Piechcina jest Hektor z Pakości z rodu Leszczyców[9][10].
  • 1410 – król Władysław Jagiełło podążał przez Piechcin do Inowrocławia[9].
  • 1579 – Piechcin należał do Jędrzeja Rudnickiego[10].
  • 1793 – właścicielem Piechcina był Józef Łochowski[10].
  • 1860 - właściciel ziemski w Bielawach Wilhelm Roloff podczas kopania studni na głębokości 10 m natrafił na kamień wapienny i rozpoczął jego wydobycie[10][11].
  • 1896 - utworzono kamieniołom w centrum Piechcina.
  • 16.02.1922 – urodził się Henryk Hałas – późniejszy poseł na Sejm PRL[12].
  • 1923 – powstała Regionalna Orkiestra Dęta "Kujawy" w Piechcinie[9].
  • 1924 – założono Ochotniczą Straż Pożarną w Piechcinie[9][10].
  • 1925 – w Piechcinie powstały gimnastyczno-sportowe drużyny Sokoła[9][10].
  • 1952 – powstał Klub Sportowy "Zagłębie" Piechcin[9][10].
  • 1960 – w parku 100-lecia wybudowano muszlę koncertową. Spłonęła w 2002 roku[13][14].
  • 1 września 1960 – pierwszy dzień nauki w Zasadniczej Szkole Podstawowej w Piechcinie[15].
  • 1968 – powstały Ogródki Działkowe "Kalina" w Piechcinie[16].
  • 28 marca 1978-1984 – przeorem klasztoru na Jasnej Górze w Częstochowie był związany z Piechcinem o. Konstancjusz Kunz[17].
  • 31 stycznia 1980 – zmarł Henryk Hałas, jedyny jak dotychczas poseł na Sejm z Piechcina[12].
  • 1 września 1981 – parafia w Piechcinie zostaje erygowana poprzez ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego[18].
  • 1990 – reaktywacja Piechcińskiego Bractwa Kurkowego.
  • 27 maja 1991 – prymas Polski Kard. Józef Glemp konsekrował świątynię w Piechcinie.
  • 12 marca 1999 – założono gimnazjum w Piechcinie.
  • 26 maja 1999 – szczep Harcerski w Piechcinie otrzymuje imię Zdzisławy Bytnarowej.
  • 2001 – powstała hala Sportowa w Piechcinie.
  • 7 marca 2003 – powstał Zespół Publicznych Szkół nr 1 w Piechcinie.
  • 2003 – powstał Klub Seniora "Białe Zagłębie".
  • 1 grudnia 2006 – piechcinianin Michał Pęziak zostaje wybrany na burmistrza Miasta i Gminy Barcin.
  • 2006 – powstaje cmentarz parafialny w Piechcinie.
  • 26 listopada 2009 – oddanie do użytku kompleksu boisk sportowych "Moje Boisko – Orlik 2012".
  • 8 listopada 2010 – uroczyste otwarcie nowego budynku Biblioteki Publicznej.
  • 22 października 2011 – Wprowadzenie relikwii św. Jana Pawła II do kościoła w Piechcinie.

Zabytki

edytuj

Według rejestru zabytków NID[19] na listę zabytków wpisany jest zespół pałacowy z 3 ćw. XIX w., nr rej.: 184/A z 15.06.1985: pałac, park i magazyn zbożowy.

Przemysł

edytuj
Osobny artykuł: Cementownia Kujawy.
 
Piechcin, kamieniołomy Bielawy i Wapienno, i cementownia Kujawy, sfotografowane przez amerykańskiego satelitę wywiadowczego Corona 98 (KH-4A 1023) w dniu 23 sierpnia 1965 roku
 
Wieża wymiennika cementowni Kujawy

Znajdują się tu złoża skał wapiennych, eksploatowane metodą odkrywkową. Pozostały wyrobiska o głębokości do 150 m. Najstarszy kamieniołom pochodzi z 1860 roku, kiedy to podczas wiercenia studni we wsi Bielawy, natrafiono na złoże kamienia wapiennego pochodzenia jurajskiego. Skały wapienne są tu bardzo czyste i stanowią surowiec do produkcji wapna i cementu[20].

Pierwsza fabryka została założona przez Ryszarda Holtza i działała pod firmą Hansdorfer Kalwerke, Firma Holtz i Spółka. W 1882 roku Zakłady w Bielawach przejęły Gogolińsko-Górażdżańskie Zakłady Wapiennicze[21].

Już w roku 1909 funkcjonował drugi kamieniołom wykorzystujący w pracy wyciągi elektryczne zasilane z fabrycznej elektrowni. Używano także młotów pneumatycznych zasilanych ze sprężarek z napędem elektrycznym. Przemysłowe wydobycie wapienia na większą skalę zaczęło się w latach międzywojennych, kiedy właścicielem zakładów była spółka akcyjna Gogolińsko-Górażdżewska. W tym okresie w Piechcinie pracowała elektrownia o mocy 1,125 MW, która zasilała osiedle robotnicze i zakłady. W zakładzie pracowała kolejka wąskotorowa z rozległą siecią torów. Pięć pieców kręgowych typu Hoffmana do wypału wapna dawało w roku 1911 produkcję w wysokości 160 tys. ton. W czasie pierwszej wojny światowej Zakłady Wapiennicze przekształciły się w nowoczesny zakład przemysłowy w następstwie potrzeb wojennych i rozbudowy przemysłu w Niemczech. W roku 1918 nastąpił odpływ siły roboczej do Niemiec, a kamieniołom piechciński zalały wody gruntowe. W roku 1922 powstała polska spółka akcyjna pod nazwą Fabryka Wapna i Cementu Piechcin, Towarzystwo Akcyjne pod Pakością, która przyczyniła się do ustabilizowania produkcji. Spółka istniała do wybuchu II wojny światowej. W latach drugiej wojny światowej zmuszano Polaków do pracy w kamieniołomach w systemie dwuzmianowym 12 godzin na dobę bez dni wolnych[9].

Po wojnie, początkowo pod władzą robotników, Zakłady działały pod nazwą Pomorskie Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Piechcinie i Wapiennie. W wyniku podziału Pomorskich Zakładów Przemysłu Wapienniczego – Przedsiębiorstwa Państwowego wyodrębnionego w Bydgoszczy w 1951 roku powołano odrębne Pomorskie Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Piechcinie, obejmujące zakłady w Piechcinie oraz i kamieniołom w Bielawach. Prowadziły one wydobycie kamienia wapiennego, produkcję i przerób wapna. W 1957 roku Zakład Produkcyjny w Wapiennie przekształcono w samodzielną jednostkę organizacyjną pod nazwą Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Wapienno”. W 1957 roku wyodrębniono jako samodzielną jednostkę kamieniołomy w Bielawach, tworząc Zakłady Przemysłu Wapienniczego „Bielawy” w budowie. W 1960 roku nastąpiło ponowne połączenie zakładów w Piechcinie i Wapiennie pod nazwą Zakłady Przemysłu Wapienniczego Piechcin – Wapienno w Bielawach, a następnie w 1963 roku Zakładu w Bielawach. Dały one początek organizacji Kujawskim Zakładom Przemysłu Wapienniczego. W 1964 roku przyłączono do nich Zakłady w Czarnychgłowach, zamknięte w 1968 roku. Ostatecznie w 1969 roku zakład przekształcono w Kombinat Cementowo-Wapienniczy "Kujawy" w Bielawach[22].

Edukacja

edytuj

Kultura

edytuj
  • Biblioteka publiczna
  • Świetlica wiejska
  • Regionalna orkiestra dęta "Kujawy"
  • Harcerski zespół wokalny "Iskierki"

Kościoły

edytuj

Sport i rekreacja

edytuj
  • Klub Sportowy Zagłębie Piechcin – dawniej grający w III lidze, a obecnie w klasie A.
  • Uczniowski Klub Sportowy
  • Piechcińskie Bractwo Kurkowe
  • „Centrum Nurkowe Piechcin”

Ludzie związani z Piechcinem

edytuj

Turystyka

edytuj

Miejscowość jest znana ze swych walorów podwodnych: w zalanym wapiennym kamieniołomie można nurkować. Jest to jeden z nielicznych kamieniołomów, który jest udostępniony do nurkowania w Polsce. Na dnie wyrobiska znajdują się m.in. maszyny zakładowe, samochody i jacht pełnomorski.

W maju 2013 roku nad piechcińskim kamieniołomem nagrywano sceny do programu telewizyjnego „Nie ma jak Polska” emitowanego w TVP 1, którego gospodarzami byli: Anna Karna i Maciej Orłoś.

Krzyże, figury, miejsca pamięci

edytuj
  • Figura Matki Bożej na skrzyżowaniu ulic: Zaleska-Barcińska-11 Listopada
  • Krzyż przydrożny przy ul. Radłowskiej (koło stadionu)
  • Pomnik KUJAWY – pracownikom przy ul. 11 listopada (naprzeciwko Ośrodka Zdrowia)
  • Pomnik z godłem Polski przy ul. Radłowskiej (obok Siedziby Spółdzielni)
  • Figura Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ul. 11 Listopada / Okrężnej

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 99974
  2. ↑ Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 (format .xls). stat.gov.pl. [dostęp 2022-03-27]. (pol.).
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 931 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Mikołaj Rudnicki (red.), Slavia Occidentalis. Tom 11, 1932.
  5. ↑ Antoni Arkuszewski i inni, Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny. Część 6, Warszawa 2002, s. 28, ISBN 83-7181-224-8.
  6. ↑ a b c Stanisław Gazda, Szczypta Chorwacji na Pałukach, czyli… tam gdzie nurkują w głębinach [ZDJĘCIA] | Metropolia Bydgoska [online], metropoliabydgoska.pl, 7 sierpnia 2018 [dostęp 2021-07-07] (pol.).
  7. ↑ Dominik Fijałkowski, Piechcin. Pamiętacie serial "Misja Afganistan". Odcinki kręcono w kamieniołomach w gminie Barcin [zdjęcia] [online], Gazeta Pomorska, 31 lipca 2020 [dostęp 2021-07-07] (pol.).
  8. ↑ Iwona Woźniak, W naszym regionie nakręcą film pt. "Disco Polo" [online], Gazeta Pomorska, 10 czerwca 2014 [dostęp 2021-07-07] (pol.).
  9. ↑ a b c d e f g h Aleksander Kabaciński, Plan odnowy miejscowości Piechcin na lata 2010 – 2017, 2012.
  10. ↑ a b c d e f g Ada Wierska, Piechcin. Miasteczko czy wieś? [online], Gazeta Pomorska, 30 sierpnia 2007 [dostęp 2021-07-07] (pol.).
  11. ↑ J. Drążek, Krajobrazy pałuckich wapieni. 150 lat białego górnictwa., Barcin: Stowarzyszenie Ekologiczne w Barcinie, 2010, ISBN 978-83-922290-5-3.
  12. ↑ a b Profil na stronie Biblioteki Sejmowej [online], bs.sejm.gov.pl [dostęp 2021-07-07].
  13. ↑ Popołudnie w ogniu [online], Gazeta Pomorska, 22 kwietnia 2002 [dostęp 2021-07-07] (pol.).
  14. ↑ Gminny Program Rewitalizacji Miasta i Gminy Barcin na lata 2016 - 2023, Grant Thornton, maj 2016.
  15. ↑ Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Piechcinie [online], sppiechcin.pl [dostęp 2021-07-07].
  16. ↑ 40-lecie ogrodu "Kalina" [online], rodkalina.pl [dostęp 2021-07-07].
  17. ↑ Biuro Prasowe Jasnej Góry - Studia Claromontana [online], web.archive.org, 23 czerwca 2016 [dostęp 2021-07-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-23].
  18. ↑ PIECHCIN par. pw. MB Częstochowskiej i św. Barbary • Archidiecezja Gnieźnieńska [online], archidiecezja.pl [dostęp 2021-07-07].
  19. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 119 [dostęp 2016-02-22].
  20. ↑ Historia rozwoju przemysłu wapienniczego i cementowego w Białym Zagłębiu na Kujawach [online], Poland, 5 maja 2020 [dostęp 2020-06-24] (pol.).
  21. ↑ Trzuskawica. [dostęp 2017-06-03].
  22. ↑ NDAP [online], baza.archiwa.gov.pl [dostęp 2017-04-15] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piechcin&oldid=74776811”