Pierścienica ziołomirka

gatunek owada

Pierścienica ziołomirka[1] (Holcostethus sphacelatus) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny tarczówkowatych. Zamieszkuje zachodnią i środkową część Palearktyki.

Pierścienica ziołomirka
Holcostethus sphacelatus
(Fabricius, 1794)
Ilustracja
Imago
Ilustracja
Larwa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Rodzina

tarczówkowate

Podrodzina

Pentatominae

Plemię

Carpocorini

Rodzaj

Holcostethus

Podrodzaj

Holcostethus s.str.

Gatunek

pierścienica ziołomirka

Synonimy
  • Cimex sphacelatus Fabricius, 1794
  • Peribalus sphacelatus (Fabricius, 1794)
  • Pentatoma annulata Mulsant & Rey, 1852
  • Peribalus sphacelatus var. suboblongus Rey, 1887
  • Peribalus sphacelatus var. roseus Cerutti, 1937

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1794 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Cimex sphacelatus. Jako miejsce typowe wskazano Niemcy[2]. W 1860 roku Franz Xaver Fieber umieścił go w rodzaju Holcostethus[3], a w 1909 roku George Willis Kirkaldy wyznaczył go gatunkiem typowym tegoż rodzaju[4].

Morfologia

edytuj

Pluskwiak o owalnym w zarysie ciele długości od 8 do 10 mm[5]. Wierzch ciała ma ubarwienie szarobrązowe, żółtobrązowe lub oliwkowobrązowe i jest gęsto pokryty dużymi, czarnymi punktami[5][6]. Spód ciała jest jasny z dość gęstym, czarnym punktowaniem[6], na odwłoku tworzącym podłużne pasma[5].

Głowa jest płaska[5], trapezowata, pozbawiona ostrego zwężenia za dużymi oczami, zaopatrzona w wolny nadustek o długości równej lub niewiele mniejszej niż długość policzków, które to mają szeroko zaokrąglone wierzchołki[6]. Pięcioczłonowe czułki mają człon drugi przyciemniony, a człony od trzeciego do piątego jasne u podstawy i z wyraźną czarną obrączką w części dalszej. Drugi człon czułków jest tak długi lub nieco dłuższy niż trzeci[5].

Przedplecze ma krawędzie boczne w przednich ⅔ proste, pogrubione, odgięte ku górze, białożółte do żółtych, niepunktowane[5][6]. Tarczka jest mniej więcej tak szeroka jak długa[6], przy nasadowej krawędzi z paskiem pozbawionym punktowania, a u wierzchołka z zaokrągloną, jasną, pozbawioną punktowania plamą. Półpokrywy mają dłuższe od tarczki przykrywki i brązowe zakrywki. Odnóża są gęsto owłosione i drobno, czarno punktowane[5].

Odwłok ma listewkę brzeżną białożółtą do żółtobrązowej z czarnymi plamami przy przednich i tylnych brzegach poszczególnych segmentów[5]. Samiec ma mały pygofor z szeroko zaokrąglonymi kątami wierzchołkowymi i płytko wykrojoną krawędzią wierzchołkową. Jego edeagus ma zesklerotyzowane wierzchołki pojedynczej pary wyrostków koniunktywy. Paramera jest spłaszczona i kształt litery „Γ”. Hipofyza paramery jest silnie zwężona w części środkowej i zaopatrzona w ząbek położony w oddaleniu od nasady. Genitalia samicy mają spermatekę o małym, kulistym zbiorniku z dość długimi wyrostkami zaopatrzonymi w przydatki. Dziewiąty segment odwłoka samicy ma laterotergit z rozszerzonym, niemal prostokątnym wierzchołkiem[6].

Ekologia i występowanie

edytuj

Owad ten zasiedla murawy kserotermiczne[5], zarośla, pobrzeża lasów i polany oraz zbiorowiska ziołorośli. Zarówno larwy jak i postacie dorosłefitofagami ssącymi soki roślin[1]. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się dziewanny, lawendę szypułkową i wrotycz pospolity[7]. Osobniki aktywne spotyka się od marca do października. Postacie dorosłe nowego pokolenia pojawiają się od połowy lipca i stanowią stadium zimujące[1][5].

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej podawany jest z Maroka i Algierii. W Azji notowany jest z anatolijskiej części Turcji i Iranu[8].

W Polsce jest gatunkiem spotykanym rzadko i głównie w południowej części kraju[1][5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)[9].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Holcostethus sphacelatus – Pierścienica ziołomirka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-07-25].
  2. J.C. Fabricius: Entomologia systematica emendata et aucta, secundum classes, ordines, genera, species adiectis synonimis, locis, observationibus, descriptionibus 4. Hafniae: Proft, 1794, s. 120.
  3. F.X. Fieber: Die europäischen Hemiptera. Halbflügler. (Rhynchota Heteroptera). Wien: Gerold's Sohn, 1860, s. 79.
  4. G.W. Kirkaldy: Catalogue of the Hemiptera (Heteroptera). Vol. I, Cimicidae. Berlin: Dames, 1909, s. 1-392.
  5. a b c d e f g h i j k Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 14: Tarczówkowate - Pentatomidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2000. ISBN 83-88518-05-4.
  6. a b c d e f E.N. Belousova. Revision of the shield-bug genera Holcostethus Fieber and Peribalus Mulsant et Rey (Heteroptera, Pentatomidae) of the Palaearctic Region. „Entomological Review”. 87 (6), s. 701–739, 2007. DOI: 10.1134/s0013873807060085. 
  7. David A. Rider: Fungi or Plant Host Records. List by Host Species. Department of Entomology, North Dakota State University. [dostęp 2022-07-25].
  8. Berend Aukema (red.): Holcostethus (Holcostethus) sphacelatus (Fabricius, 1794). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-07-25].
  9. Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.