Pomniki przyrody w gminie Zabierzów

Pomniki przyrody w gminie Zabierzów – lista pomników przyrody znajdujących się w granicach gminy Zabierzów.

Na terenie gminy Zabierzów znajduje się 69 pomników przyrody:
3 źródła – w Bolechowicach, Brzoskwinii, Kobylanach;
1 skała – w Balicach;
65 drzew różnych gatunków – dąb szypułkowy (21 szt.), lipa drobnolistna (13 szt.) oraz buk pospolity (7 szt.), lipa szerokolistna (4 szt.), klon pospolity (3 szt.), platan klonolistny (2 szt.), jesion wyniosły (2 szt.), modrzew europejski (2 szt.), tulipanowiec amerykański (2 szt.), cyprysik groszkowy (1 szt.), wiąz szypułkowy (1 szt.), platan wschodni (1 szt.), grab zwyczajny (1 szt.), dereń jadalny (1 szt.), kasztanowiec zwyczajny (1 szt.), iglicznia trójcierniowa (1 szt.), klon jawor (1 szt.) i choina kanadyjska (1 szt.).

Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Zabierzów (stan na 2022 rok)

L.p.	Nazwa / gatunek	Lokalizacja / Numer INSPIRE w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody	Obwód pnia (cm)	Wysokość (m)	Ilustracja
1	Lipa drobnolistna	Bolechowice teren kościoła Św. Piotra i Pawła PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.696	434	31
2	Lipa drobnolistna	Bolechowice teren kościoła Św. Piotra i Pawła PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.697	262,5 i 261	27
3	Źródło	Bolechowice, przy ścieżce w kierunku Bramy Bolechowickiej PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.699
4	Lipa drobnolistna	Bolechowice w parku powyżej dworu, teren prywatny	354	27,5
5	Cyprysik groszkowy	Bolechowice nad stawem, teren prywatny PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.704	180,5	23
6	Wiąz szypułkowy	Niegoszowice przy drodze do pałacu, teren prywatny PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.705	470	35
7	Lipa drobnolistna	Niegoszowice teren prywatny	363,5	16,5
8	Tulipanowiec amerykański	Niegoszowice na poł. od dworu, teren prywatny	385	37,5
9	Dąb szypułkowy	Niegoszowice na poł. od dworu, teren prywatny PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.708	397	30
10	Lipa szerokolistna	Rudawa teren kościoła pw. Wszystkich Świętych	397	30
11	Lipa szerokolistna	Rudawa teren kościoła PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.711	312	18,6
12	Platan wschodni	Rząska teren zabudowań Zgromadzenia Sióstr Albertynek PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.715	377	26,2
13	Klon pospolity	Więckowice teren Domu Pomocy Społecznej PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.716	427	26,2
14	Lipa szerokolistna	Więckowice teren Domu Pomocy Społecznej PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.717	357 i 383	30,3
15	Dereń jadalny	Więckowice teren Domu Pomocy Społecznej	254	6
16	Dąb szypułkowy	Zabierzów, teren prywatny PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.720	409	20,7
17	Lipa drobnolistna	Burów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.721	365	19,3
18	Lipa drobnolistna	Burów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.722	305	29,6
19	Lipa drobnolistna	Burów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.723	466	21
20	Dąb szypułkowy	Pisary w parku, teren prywatny	360	20,3
21	Dąb szypułkowy	Pisary	443	29,7
22	Dąb szypułkowy	Pisary	401,5	26,5
23	Dąb szypułkowy	Pisary	473	28,2
24	Dąb szypułkowy	Pisary drzewo stanowi złom	523	4,8
25	Dąb szypułkowy	Pisary	421	26,8
26	Dąb szypułkowy	Pisary	458	33
27	Dąb szypułkowy	Pisary drzewo stanowi wykrót		6,2
28	Dąb szypułkowy	Aleksandrowice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	479	22,8
29	Dąb szypułkowy	Aleksandrowice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.737	551	27,5
30	Dąb szypułkowy	Aleksandrowice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	483	27,6
31	Klon pospolity	Aleksandrowice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.739	375	27,4
32	Skałka „Nad Jackiem”	Balice Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.740
33	Źródło	Brzoskwinia w pobliżu ujęcia wody dla wsi PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.741
34	Dąb szypułkowy	Aleksandrowice Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.743	515,5	28,5
35	Kasztanowiec zwyczajny	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	374	22,7
36	Klon pospolity	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.745	472	30
37	Iglicznia trójcierniowa	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.748	394	22,3
38	Tulipanowiec amerykański	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	269	28,6
39	Klon jawor	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.751	306	24,7
40	Platan klonolistny	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	503	29,8
41	Platan klonolistny	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	451	31,2
42	Lipa szerokolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	489	31,6
43	Jesion wyniosły	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.761	348	30,8
44	Lipa drobnolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	416	20,3
45	Choina kanadyjska	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.759	233	26,1
46	Lipa drobnolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	409	26,1
47	Jesion wyniosły	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	373	29,6
48	Dąb szypułkowy	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	370	32,5
49	Modrzew europejski	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.764	256	26,6
50	Modrzew europejski	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.763	288	30
51	Dąb szypułkowy	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	326	36,6
52	Dąb szypułkowy	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	274	31
53	Dąb szypułkowy	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	306	32,1
54	Dąb szypułkowy	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.768	293	21,5
55	Dąb szypułkowy Fastigiata	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	402	25,7
56	Lipa drobnolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.771	367	32,5
57	Lipa drobnolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.772	517	36,1
58	Lipa drobnolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy	359	26,3
59	Grab zwyczajny	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut BadawczyPL.ZIPOP.1393.PP.1206162.774	301	13,8
60	Lipa drobnolistna	Balice teren Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.775		23,3
61	Dąb szypułkowy	Rząska teren prywatny PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.720	391	26,3
62	Kobylany „Źródło św. Antoniego”	na lewym brzegu Kobylanki u wylotu Doliny Kobylańskiej PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3129
63	Buk pospolity	Kleszczów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3091	325	33,6
64	Buk pospolity	Kleszczów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3092	320	35
65	Buk pospolity	Kleszczów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3093	336	37
66	Buk pospolity	Kleszczów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3094	340	39
67	Buk pospolity	Kleszczów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3095	324	29,5
68	Buk pospolity	Kleszczów Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Zabierzów PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3096	325	36,8
69	Buk pospolity	Nielepice Nadleśnictwo Krzeszowice leśnictwo Kopce PL.ZIPOP.1393.PP.1206162.3100	336	33,5

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce (Dz.U. z 2004 r. nr 268, poz. 2665)

Poprzedni wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Pomnikami przyrody są pojedyncze drzewa, krzewy lub ich grupy, a także inne twory przyrody nieożywionej jak: źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie, które wyróżniają się okazałymi rozmiarami, mają szczególne wartości krajobrazowe, naukowe, kulturowe lub historyczne. Decyzję w sprawie wpisania na listę pomników przyrody jak i wykreślenia z niej podejmuje Rada Gminy w drodze uchwały. Celem ustanowienia pomników przyrody jest ich ochrona. W stosunku do pomników przyrody, które są oznakowane tabliczkami prowadzony jest monitoring ich stanu zdrowotnego i wykonywane są wszelkie zabiegi niezbędne do zachowania dobrego ich stanu. Jednocześnie obiektów tych dotyczą zakazy ich uszkadzania, przekształcania, umieszczania tablic reklamowych itp.
W 2021 roku wymieniono tablice na pomnikach przyrody i dokonano pomiarów obwodów i wysokości. Pierwsze wpisy na listę pomników przyrody miały miejsce w 1947 roku, później kolejno w 1964, 1967, 1968, 1969, 1971, 1997, 2002, 2004, 2020 roku.

Najwięcej pomników przyrody (27 szt.) występuje w parku przy pałacu w Balicach, w którym ma swoją siedzibę Instytutu Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy. Przeważają tu dęby szypułkowe (7 szt.) i lipy drobnolistne (5 szt.). Pomnikowe drzewa mają także miejscowości: Bolechowice (4), Niegoszowice (4), Rudawa (2), Rząska (2), Więckowice (3), Burów (3), Pisary (8), Aleksandrowice (5), Kleszczów (6), Nielepice (1), Zabierzów (1). Wiele drzew pomnikowych występuje na terenach osób prywatnych: w Bolechowicach, Niegoszowicach, Pisarach i Rząsce. Kolejną grupę pomników stanowią obiekty na terenie Nadleśnictwa Krzeszowice w leśnictwie Zabierzów w obrębach: Burów (3 lipy drobnolistne), Balice (Skała „Nad Jackiem”), Kleszczów (6 buków pospolitych), oraz w leśnictwie Kopce, w obrębie Nielepice (1 buk pospolity).

Drzewa żyjące o największych obwodach w pierśnicy to lipy drobnolistne (517 i 518 cm) rosnące na terenie parku w Balicach, dęby szypułkowe (551 i 515,5 cm) w Aleksandrowicach oraz platan klonolistny 503 cm w Balicach. Najwyższe drzewa mają ponad 30 m wysokości. Są to: wiąz szypułkowy w Niegoszowicach – 35 m, tulipanowiec amerykański w Niegoszowicach – 37,5 m, dąb szypułkowy w Pisarach – 33 m, dąb szypułkowy w Balicach – 36,6 m, lipa drobnolistna w Balicach – 36,1 m, buki w Kleszczowie – 39 m, 37 m, 36,8 m. W Pisarach pomnikiem przyrody jest dalej dąb szypułkowy, mimo, że drzewo stanowi złom, a także dąb szypułkowy, który stanowi wykrót.