Psylot
Psylot (Psilotum Sw.) – rodzaj roślin z rodziny psylotowatych (Psilotaceae). Opisano kilka gatunków, ale odrębność uzasadniającą rangę gatunkową mają prawdopodobnie tylko dwa taksony. Rośliny te rosną w strefie tropikalnej i w strefie ciepłej klimatu umiarkowanego sięgając na półkuli północnej po południowo-wschodnie krańce Stanów Zjednoczonych, południowo-zachodnie Europy, Japonię, Półwysep Koreański[4] i Hawaje[5]. Rozwijają się w różnych siedliskach, zarówno jako rośliny naziemne i epifity[6]. Brak ich jednak na obszarach suchych[4]. Są obligatoryjnie zależne od mykoryzy[7]. Swym oryginalnym pokrojem przypominają dewońskie ryniofity[8].
 Psilotum nudum – pędy z zarodniami | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Klasa | |||
| Podklasa | |||
| Rząd |
psylotowce | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
psylot | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Psilotum O. Swartz J. Bot. (Schrader) 1800(2): 8, 109. Oct-Dec 1801[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
P. triquetrum O. Swartz = P. nudum (L.) Palisot de Beauvois[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
W Japonii gatunek P. nudum uważany był za roślinę świętą, przez co był i jest też popularnie uprawiany[9], w tym także jako roślina doniczkowa[8]. Wyhodowano ponad 100 odmian uprawnych tego gatunku[6][9]. Mieszkańcy wysp Oceanii pozyskiwali i wykorzystywali zarodniki tego psylota jako puder chroniący przed otarciami[9].
Morfologia i anatomia edytuj
.jpg)
- Gametofity (przedrośla)
- Bezzieleniowe, podziemne, bardzo podobne do kłączy sporofitu[8] – są walcowate i pokryte na całej powierzchni chwytnikami. Żyją w symbiozie z grzybami. Składają się z tkanki miękiszowej z koncentryczną wiązką przewodzącą[5], mającą charakter protosteli (występuje tylko w większych przedroślach)[8].
- Na całej powierzchni gametofitu powstają rodnie i plemnie. Te pierwsze składają się z zagłębionej w tkance miękiszowej części brzusznej i wysuniętej na zewnątrz szyjki. Część brzuszna składa się z komórki jajowej i kanałowo-brzusznej. Szyjka ma długość 4–6 komórek i zawiera w środku dwie komórki kanałowe. Kuliste plemnie mają ściankę tworzoną z jednej warstwy komórek i wypełnione są przez komórki plemnikotwórcze, cechujące się dużymi jądrami komórkowymi. Powstają z nich plemniki, które pokryte są licznymi rzęskami i spiralnie skręcone[5].
- Sporofity
- Pod ziemią rozwija się w postaci silnie i nieregularnie rozgałęzionego kłącza[4] pozbawionego korzeni, ale pokrytego na całej jego powierzchni licznymi chwytnikami[8]. Kłącze rośnie dzięki trójdzielnej komórce wierzchołkowej[5], przy czym co pewien czas w sposób nieregularny powstają potomne komórki merystymatyczne tworzące odgałęzienia[7].
- Z kłącza wyrastają rózgowate pędy nadziemne osiągające do 30 cm[8], rzadko do 1 m wysokości[4]. Pędy te rozgałęziają się widlasto[8] i pokryte są łuskowatymi, drobnymi mikrofilami (z pojedynczą żyłką przewodzącą) lub enacjami – drobnymi wypustkami pozbawionymi wiązki przewodzącej[4]. Kulistawe zarodnie mają grube ściany z dwóch warstw komórek[7] i zrastają się po trzy w synangia na końcach bardzo krótkich trzoneczków wyrastających w kątach liści[8][4]. Do synangiów dochodzi pojedyncza wiązka przewodząca[5]. Zarodniki są jednakowe, nerkowate, powstają w liczbie ponad tysiąca w poszczególnych zarodniach[7]. W budowie wewnętrznej zarówno kłączy, jak i pędów nadziemnych występuje walec osiowy typu aktynosteli. Podobnie jak kłącza, pędy rosną dzięki pojedynczej, trójdzielnej komórce wierzchołkowej[5].
Rozwój i rozmnażanie edytuj
Po zapłodnieniu komórki jajowej, w wyniku pierwszego jej podziału powstaje komórka dolna i górna. Z tej pierwszej rozwija się stopa zarodka zagłębiona w tkankach gametofitu – jej wydłużone komórki pobierają z niego substancje odżywcze. Z górnej komórki rozwija się początkowo kulistawy i niezróżnicowany zarodek, pozostający pod osłoną tkanek gametofitu. Zarodek rosnąc i wydłużając się w końcu rozrywa te tkanki, po czym dzieli się dychotomicznie na podziemne kłącze i pęd nadziemny[5].
Poza rozmnażaniem płciowym i wytwarzaniem jednakowych zarodników[8] rośliny te mogą rozmnażać się wegetatywnie za pomocą okrągłych rozmnóżek. Ich komórki położone są w kilku równoległych warstwach. Po oddzieleniu się od roślin macierzystych mogą z nich wyrastać nowe osobniki[5].
Systematyka edytuj
Jeden z dwóch rodzajów z rodziny psylotowatych (Psilotaceae) z rzędu psylotowców (Psilotales)[10][2]. Obejmuje dwa gatunki[11][7].
- Wykaz gatunków[11]
- Psilotum complanatum Sw.
- Psilotum nudum (L.) P. Beauv.
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b c Psilotum. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-09-26].
- ↑ a b c d e f The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. K.U.Kramer, P.S. Green (red.). Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 23–25. ISBN 0-387-51794-4.
- ↑ a b c d e f g h Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 716–719. ISBN 83-01-04394-6.
- ↑ a b Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 358–359. ISBN 978-0-88192-819-8.
- ↑ a b c d e Tom A. Ranker, Christopher H. Haufler: Biology and Evolution of Ferns and Lycophytes. Cambridge, Nwe York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, Sao Paulo, Delhi: Cambridge University Press, 2008, s. 95, 209, 423. ISBN 978-0521-69689-0.
- ↑ a b c d e f g h i Słownik botaniczny. Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 727. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Kew Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 26. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-09-27] (ang.).
- ↑ a b Psilotum. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-09-26].