Wikipedia

Różnówka

Ten artykuł dotyczy osiedla w Biłgoraju. Zobacz też: Rożnowka oraz Rożnówka.

Różnówka – jedno z 12 osiedli (jednostek pomocniczych gminy)[3] oraz część miasta Biłgoraja[4].

Różnówka
Osiedle Biłgoraja
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

biłgorajski

Miasto

Biłgoraj

W granicach Biłgoraja

1 kwietnia 1927[1]

SIMC

0987762

Powierzchnia

3,09[2] km²

Tablice rejestracyjne

LBL

Położenie na mapie Biłgoraja
Mapa konturowa Biłgoraja, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Różnówka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Różnówka”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Różnówka”
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego
Mapa konturowa powiatu biłgorajskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Różnówka”
Ziemia50°32′05″N 22°42′06″E/50,534600 22,701700

Dane ogólne

edytuj

Różnówka znajduje się w zachodniej części Biłgoraja. Sąsiaduje z osiedlem Bagienna (od strony północno-wschodniej), osiedlem im. Stefana Batorego (od strony wschodniej) i Puszczą Solską (od strony południowej). Po stronie zachodniej Różnówka sięga granicy miasta.

Północną granicę obszaru osiedla wyznacza ulica Stefana Batorego; natomiast wschodnią aleja Jana Pawła II, znajdująca się w ciągu drogi wojewódzkiej nr 835[5]. Od centrum miasta oraz od większej części jego terenów zabudowanych Różnówka jest oddzielona płynącą południkowo rzeką Białą Ładą[6].

Biorąc pod uwagę sposób użytkowania terenu, na obszarze Różnówki należy wyróżnić[6]:

Głównymi osiami urbanistycznymi Różnówki są trzy arterie[6], mające status dróg powiatowych i noszące miano ulic Włosiankarskiej, Zielonej, Polnej[9].

W granicach Różnówki znajduje się szereg obiektów usługowych, w tym handlowych; ponadto zlokalizowane są tu instytucje administracyjne i samorządowe. Wśród nich można wymienić placówkę terenową Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego[10], komendę powiatową policji[11], urząd pocztowy[12] oraz jednostki oświatowe – Szkołę Podstawową Nr 4[13] i Zespół Szkół Leśnych.

Osobny artykuł: Zespół Szkół Leśnych w Biłgoraju.

Wokół obiektów szkolnych istnieją place sportowe – m.in. boiska – służące ogółowi mieszkańców najbliższej okolicy[6]. W kwartale pomiędzy ulicami Zieloną, Parkową, Janusza Korczaka i Marii Zapolskiej znajduje się zespół obiektów Wioski Dziecięcej SOS – osiedla mieszkalnego, zbudowanego dla rodzin zastępczych[14].

Przy ulicy Janusza Korczaka zlokalizowany jest kościół katolicki[15], siedziba parafii pw. Chrystusa Króla.

Osobny artykuł: Kościół Chrystusa Króla w Biłgoraju.

Organem uchwałodawczym osiedla jako jednostki pomocniczej gminy miejskiej Biłgoraj jest Rada Osiedla. Organ wykonawczy to Zarząd Osiedla[16].

Informacje historyczne

edytuj

Różnówka do XIX w.

edytuj
 
Biłgoraj na austriackiej mapie topograficznej z XIX w. Różnówka leży po południowo-zachodniej stronie miasta, łączą ją z nim dwie drogi (dzisiejsze ul. Zielona i ul. Czerwonego Krzyża). Podpisana jest jako H.H., czyli Herrenhaus (niem. pałac, dwór).

Do XVIII w. obszar dzisiejszego osiedla był terenem położonym poza miastem, po jego południowo-zachodniej stronie, po przeciwnej stronie Białej Łady. W połowie XVIII w., po osuszeniu podmokłych terenów nad tą rzeką, powstał tutaj folwark[17].

Rozwój Różnówki nastąpił w pierwszej połowie XIX w. Ówczesny właściciel Biłgoraja, były szambelan królewski Stanisław Kostka Nowakowski, wzniósł tutaj swój pałac. Gmach otoczono romantycznym parkiem, w którym znajdowała się sieć rzecznych kanałów i oczek wodnych. W tej rezydencji Nowakowski organizował spotkania wzorowane na obiadach czwartkowych króla Stanisława, na które zapraszał wybitnych Polaków. Pałac otaczały kamienne pomniki, upamiętniające m.in. Jana Henryka Dąbrowskiego, Ignacego Krasickiego i Cypriana Godebskiego[18].

W 1827 w Różnówce znajdowało się 14 domów, zamieszkanych przez 86 osób[19].

W XIX w. w tutejszym folwarku działał browar, którego roczny obrót wynosił ok. 2 tysiące rubli[19]. Powstał tutaj też młyn wodny na Białej Ładzie. Do folwarku przynależne były ponadto stawy rybne, położone po przeciwległej (tzn. wschodniej) stronie miasta[20]. Dziś, znane jako tzw. stawy Ćwikły, znajdują się one w granicach osiedla Piaski, przy ulicy noszącej nazwę Różnówka Stawy.

Różnówka w XX i XXI w.

edytuj

W latach I wojny światowej (1914–1918) nieużytkowany i zaniedbany pałac Nowakowskiego ostatecznie popadł w ruinę i został rozebrany; pozostał po nim park (obecnie Park im. Stanisława Nowakowskiego) wraz z niewielkimi elementami architektonicznymi[18].

W 1919 teren Różnówki włączono w granice administracyjne Biłgoraja; stała się ona południowo-zachodnim osiedlem miasta[20]. Na mapach z tego okresu Różnówka widniała jako osiedle położone na uboczu, połączone z miastem dwiema drogami – dzisiejszymi ulicami Zieloną i Czerwonego Krzyża[21]. Był to wówczas obszar zamieszkiwany głównie przez przedstawicieli najuboższych warstw społecznych[20].

W okresie międzywojennym (1918–1939) wciąż istniejący folwark był własnością Skarbu Państwa, oddawaną przezeń w dzierżawę; natomiast młyn wodny znajdował się w rękach biłgorajskich Żydów, którzy w tym czasie znacznie go unowocześnili[20]. Zabudowa, która znajdowała się wokół tego młyna, nosiła nazwę osiedla Podemłyny (lub Podemłynie)[19]. W dniach 26 i 27 lipca 1944 roku ziemię folwarczną rozparcelował między chłopów oddział partyzancki AL dowodzony przez Wacława Rózgę[22].

W latach 60. XX w. rozpoczął się proces szybkiej urbanizacji obszaru Różnówki. Powstał tutaj wtedy m.in. Zespół Szkół Leśnych oraz tyczono kolejne ulice. Obecnie istniejąca zabudowa mieszkalna najwcześniej powstała w kwartale ulicznym, ograniczonym przez ulice Polną, Janusza Korczaka, Parkową, Zieloną[potrzebny przypis]. W 1982 zbudowano kościół pw. Chrystusa Króla[23]. W 1984 oddano do użytku obiekty Wioski Dziecięcej SOS; była to pierwsza tego typu instytucja w Polsce[14].

Do lat 60. XX w. Biała Łada wokół młyna była szeroko rozlana i tworzyła znaczny akwen. W 1987 zabytkowe drewniane zabudowania młyńskie wraz z mostem i jazami zostały zniszczone przez pożar. Wydarzenie przekreśliło to plany władz miasta, które w młynie chciały utworzyć muzeum[19].

Do lat 80. XX w. Różnówkę z centrum miasta wciąż łączyły dzisiejsze ulice Zielona i Czerwonego Krzyża. W latach 80. XX w. wybudowano jedne z głównych obecnie arterii komunikacyjnych Biłgoraja, tzn. aleję Jana Pawła II i ulicę gen. Władysława Sikorskiego. Ich powstanie przeorganizowało układ komunikacyjny tej części miasta i wpłynęło na rozwój urbanistyczny Różnówki[potrzebny przypis].

Osiedle Różnówka jako jednostkę podziału administracyjnego w obecnym kształcie formalnie powołano do życia Uchwałą Rady Miasta w Biłgoraju z dnia 25 sierpnia 2004 r[5].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Dz.U. z 1927 r. nr 35, poz. 312
  2. ↑ Pomiar w Geoportalu, 2018-12-12.
  3. ↑ § 29 uchwały nr XIII/122/2019 Rady Miasta Biłgoraj z dnia 30 października 2019 r. w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Biłgoraja [online], 2019-10-30 [dostęp 2022-08-12].
  4. ↑ Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2022-08-13]. (pol.).
  5. ↑ a b Rady Osiedli – Biłgoraj [online], bilgoraj.pl [dostęp 2018-12-12] (pol.).
  6. ↑ a b c d Podgląd w Geoportalu, 2018-12-16.
  7. ↑ a b c Pomiar w Geoportalu, 2018-12-16.
  8. ↑ Urząd Miasta Biłgoraj – Biuletyn Informacji Publicznej – Studium, Plany miejscowe [dostęp 2018-12-16].
  9. ↑ Zarząd Dróg Powiatowych w Biłgoraju – Biuletyn Informacji Publicznej – Mapa dróg powiatowych.
  10. ↑ https://www.krus.gov.pl/krus/struktura/oript/oript-tabela-z-danymi/pt-w-bilgoraju/ [dostęp 2018-10-15].
  11. ↑ KPP Biłgoraj [dostęp 2018-10-15].
  12. ↑ Wyszukiwarka placówek Poczty Polskiej [dostęp 2018-10-15].
  13. ↑ Kontakt [online], Szkoła podstawowa numer 4 w Biłgoraju [dostęp 2018-12-16].
  14. ↑ a b Wioska Dziecięca SOS – Urząd Miasta w Biłgoraju
  15. ↑ Informacje [online], Parafia Chrystusa Króla w Biłgoraju [dostęp 2018-12-16] (pol.).
  16. ↑ Uchwała Rady Miasta w Biłgoraju z dnia 25 sierpnia 2004 r.
  17. ↑ Układ przestrzenny miasta, [w:] Jerzy Markiewicz, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Wydawnictwo Lubelskie, 1985.
  18. ↑ a b Informacje o pałacu i parku w serwisie Biłgoraj – strona miasta. bilgoraj.lbl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. [dostęp 2018-12-19]
  19. ↑ a b c d Biłgoraj – Miejsca [online], bilgoraj.lbl.pl [dostęp 2018-12-19].
  20. ↑ a b c d Po odzyskaniu niepodległości [w:] Jerzy Markiewicz, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Wydawnictwo Lubelskie, 1985.
  21. ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, pas 46, słup 35. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1938.
  22. ↑ Słabek 1972 ↓, s. 63.
  23. ↑ Historia Parafii [online], Parafia Chrystusa Króla w Biłgoraju [dostęp 2018-12-20] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Henryk Słabek: Dzieje polskiej reformy rolnej 1944-48. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Różnówka&oldid=74963775”