Rdestnica pływająca

Rdestnica pływająca[5] (Potamogeton natans L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae).

Rdestnica pływająca
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

żabieńcowce

Rodzina

rdestnicowate

Rodzaj

rdestnica

Gatunek

rdestnica pływająca

Nazwa systematyczna
Potamogeton natans L.
Sp. pl. 1:126. 1753[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Gatunek szeroko rozprzestrzeniony w wodach na całej półkuli północnej. Na półkuli południowej dużo rzadszy, notowany tutaj we wschodniej Afryce, wschodniej Australii i na Nowej Zelandii. Występuje głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym i podzwrotnikowym. W Europie jest pospolity na całym obszarze, jego północna granica zasięgu biegnie przez 65° szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim i w Islandii[6]. Ku południowi Europy staje się jednak rzadszy[7]. W Polsce jest pospolity (+4 w 5-stopniowej skali częstości występowania)[8]. Brak go tylko w wyższych partiach gór[9]. Jest najbardziej pospolitym gatunkiem rdestnic w Polsce[7].

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan
 
Liście pływające
 
Blaszka liścia
Pokrój
Roślina wodna korzeniami przytwierdzona do dna. Pęd osiąga długość do 5 m, jego część jest podwodna, część pływająca[7].
Łodyga
Obła, z ciemnymi, okrągłymi plamkami u podstawy. Kłącze obłe, trwałe, pokryte liściakami. Zagłębia się w podłoże do 20 cm[7][9].
Liście
Pływające i zanurzone w wodzie. Liście podwodne (liściaki) są długie i wąskie, pływające natomiast znacznie krótsze i szersze. Najniższe z liści pływających są siedzące, całobrzegie, ciemnozielone, mają długość zwykle do 45, a czasami do 60 cm i szerokość do 3,5 cm. Najwyższe liście pływające są skórzaste i posiadają nerw główny oraz 8-12(16) równoległych do niego nerwów bocznych po każdej stronie. Mają długość do 10(14) cm, szerokość do 4,5(8) cm i zmienny kształt – w wodzie płynącej są podługowate, w wodzie stojącej szeroko jajowate. Nasada liści klinowata, zaokrąglona lub słabo sercowata, szczyt tępy lub zaostrzony. Mają barwę od różowo-brązowej u młodych liści do żółto zielonej lub brunatno oliwkowej u starszych. Posiadają dwie fałdy, brzeg blaszki jest równy. Ogonki liściowe o długości do 15(30) cm. Ich górna część jest wiotka, dzięki czemu poddają się falowaniu wody. Miejsce łączenia się ogonka liściowego z łodygą jest giętkie i odbarwione. Przylistki są sztywne, otwarte, o długości 4–17 cm i tępym szczycie. W stanie świeżym są bladobrunatne, po wysuszeniu stają się brunatno-zielone[9].
Kwiaty
Zebrane w wystające ponad powierzchnię wody walcowate kłosy o długości do 6 cm. Kłosy wyrastają na szypułach o długości do 9(12,5) cm. Kwiaty obupłciowe z 4 słupkami[9].
Owoc
Spłaszczone, o wąsko jajowatym kształcie orzechy. Mają długość do 4,8 mm, szerokość do 3,5 mm, posiadają tępe skrzydełko i krótki dzióbek (rostrum) na brzusznej części[9].

Biologia i ekologia

edytuj
 
Licznie rosnąca rdestnica pływająca w zbiorniku
Rozwój
Bylina, hydrofit. Ma kwiaty przedsłupne, zapylane przez wiatr. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiatostan powstaje pod wodą, ale podczas kwitnienia wyrasta tuż nad powierzchnię wody. Odbywa się to dzięki powiększaniu się w tym czasie przestworów międzykomórkowych w jego szypule. Po zapyleniu szypuła zakrzywia się i owocostan pogrąża się w wodzie. Tutaj odbywa się dojrzewanie owoców. Po odpadnięciu od owocostanu owoce mogą przez długi czas (nawet ponad miesiąc) pływać i są wówczas roznoszone przez prądy wodne (hydrochoria). Jest to możliwe dzięki temu, że posiadają duże, wypełnione powietrzem przestwory międzykomórkowe. Owoce mogą być zjadane przez ryby i ptaki wodne, ich nasiona przechodzą wówczas niestrawione przez ich układ pokarmowy. W ten sposób zwierzęta te rozprzestrzeniają nasiona (endozoochoria). Mogą się rozprzestrzeniać także po przyczepieniu się do odnóży lub piór ptaków (egzozoochoria). Roślina może się rozmnażać także wegetatywnie przez fragmentację pędów i kłączy oraz pączki przetrwalnikowe wytwarzane w kątach liści. Po odpadnięciu od rośliny pączki te zimują w mule dennym. Zimują również kłącza i pędy leżące na dnie[7].
Siedlisko
Gatunek o dużej tolerancji ekologicznej (eurybiont). Występuje w różnorodnych siedliskach wodnych: w jeziorach, stawach, starorzeczach, sadzawkach, rozlewiskach, dołach potorfowych, na łachach i w wolno płynących rzekach. Zazwyczaj występuje w wodach eutroficznych, ale pojawia się także w wodach mezo- i oligotroficznych. Zasiedla zarówno wody stojące, jak i wolno płynące, jak również zbiorniki wodne o różnym podłożu: gliniastym, mulistym lub organicznym. Unika tylko wód o dnie piaszczystym, żwirowym lub kamienistym. Najlepiej z wszystkich rdestnic znosi wahania poziomu wody, może wytrzymać nawet dość długi okres w całkowitym wynurzeniu. Wytwarza wówczas formę lądową, charakteryzująca się krótkimi międzywęźlami, okrągłymi i sztywnymi liśćmi[7].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla związku Nymphaeion i Ass. Potametum natantis[10]. Zazwyczaj występuje w zbiorowiskach razem z innymi gatunkami roślin wodnych, zwłaszcza tymi o pływających liściach, czasami jednak tworzy własne, jednogatunkowe zbiorowiska. Jest gatunkiem bardzo ekspansywnym. Dzięki szybkiemu wzrostowi i dużemu przyrostowi masy szybko zasiedla całą dostępną przestrzeń. Bierze duży udział w zarastaniu zbiorników wodnych. Pojawia się na różnych etapach tego zarastania. Swoimi kłączami utrwala podłoże. Wytwarza dużą biomasę, która jednak szybko ulega rozkładowi[7].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 52[8].

Zastosowanie

edytuj
  • Nadaje się do uprawy w oczkach wodnych i wolno płynących wodach, ale tylko w takich, gdzie ma możność zakorzenienia się na dnie. Jest łatwa w uprawie. Rozmnaża się przez sadzonki wczesną wiosną lub późnym latem[11].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2017-03-17].
  4. Potamogeton natans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. Discover Life Maps. [dostęp 2015-03-17].
  7. a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
  8. a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. a b c d e Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].
  10. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  11. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.