Rdestnica pływająca
Rdestnica pływająca[5] (Potamogeton natans L.) – gatunek rośliny należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae).
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
rdestnica pływająca |
Nazwa systematyczna | |
Potamogeton natans L. Sp. pl. 1:126. 1753[3] | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
Rozmieszczenie geograficzne
edytujGatunek szeroko rozprzestrzeniony w wodach na całej półkuli północnej. Na półkuli południowej dużo rzadszy, notowany tutaj we wschodniej Afryce, wschodniej Australii i na Nowej Zelandii. Występuje głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym i podzwrotnikowym. W Europie jest pospolity na całym obszarze, jego północna granica zasięgu biegnie przez 65° szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim i w Islandii[6]. Ku południowi Europy staje się jednak rzadszy[7]. W Polsce jest pospolity (+4 w 5-stopniowej skali częstości występowania)[8]. Brak go tylko w wyższych partiach gór[9]. Jest najbardziej pospolitym gatunkiem rdestnic w Polsce[7].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina wodna korzeniami przytwierdzona do dna. Pęd osiąga długość do 5 m, jego część jest podwodna, część pływająca[7].
- Łodyga
- Obła, z ciemnymi, okrągłymi plamkami u podstawy. Kłącze obłe, trwałe, pokryte liściakami. Zagłębia się w podłoże do 20 cm[7][9].
- Liście
- Pływające i zanurzone w wodzie. Liście podwodne (liściaki) są długie i wąskie, pływające natomiast znacznie krótsze i szersze. Najniższe z liści pływających są siedzące, całobrzegie, ciemnozielone, mają długość zwykle do 45, a czasami do 60 cm i szerokość do 3,5 cm. Najwyższe liście pływające są skórzaste i posiadają nerw główny oraz 8-12(16) równoległych do niego nerwów bocznych po każdej stronie. Mają długość do 10(14) cm, szerokość do 4,5(8) cm i zmienny kształt – w wodzie płynącej są podługowate, w wodzie stojącej szeroko jajowate. Nasada liści klinowata, zaokrąglona lub słabo sercowata, szczyt tępy lub zaostrzony. Mają barwę od różowo-brązowej u młodych liści do żółto zielonej lub brunatno oliwkowej u starszych. Posiadają dwie fałdy, brzeg blaszki jest równy. Ogonki liściowe o długości do 15(30) cm. Ich górna część jest wiotka, dzięki czemu poddają się falowaniu wody. Miejsce łączenia się ogonka liściowego z łodygą jest giętkie i odbarwione. Przylistki są sztywne, otwarte, o długości 4–17 cm i tępym szczycie. W stanie świeżym są bladobrunatne, po wysuszeniu stają się brunatno-zielone[9].
- Kwiaty
- Zebrane w wystające ponad powierzchnię wody walcowate kłosy o długości do 6 cm. Kłosy wyrastają na szypułach o długości do 9(12,5) cm. Kwiaty obupłciowe z 4 słupkami[9].
- Owoc
- Spłaszczone, o wąsko jajowatym kształcie orzechy. Mają długość do 4,8 mm, szerokość do 3,5 mm, posiadają tępe skrzydełko i krótki dzióbek (rostrum) na brzusznej części[9].
Biologia i ekologia
edytuj- Rozwój
- Bylina, hydrofit. Ma kwiaty przedsłupne, zapylane przez wiatr. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiatostan powstaje pod wodą, ale podczas kwitnienia wyrasta tuż nad powierzchnię wody. Odbywa się to dzięki powiększaniu się w tym czasie przestworów międzykomórkowych w jego szypule. Po zapyleniu szypuła zakrzywia się i owocostan pogrąża się w wodzie. Tutaj odbywa się dojrzewanie owoców. Po odpadnięciu od owocostanu owoce mogą przez długi czas (nawet ponad miesiąc) pływać i są wówczas roznoszone przez prądy wodne (hydrochoria). Jest to możliwe dzięki temu, że posiadają duże, wypełnione powietrzem przestwory międzykomórkowe. Owoce mogą być zjadane przez ryby i ptaki wodne, ich nasiona przechodzą wówczas niestrawione przez ich układ pokarmowy. W ten sposób zwierzęta te rozprzestrzeniają nasiona (endozoochoria). Mogą się rozprzestrzeniać także po przyczepieniu się do odnóży lub piór ptaków (egzozoochoria). Roślina może się rozmnażać także wegetatywnie przez fragmentację pędów i kłączy oraz pączki przetrwalnikowe wytwarzane w kątach liści. Po odpadnięciu od rośliny pączki te zimują w mule dennym. Zimują również kłącza i pędy leżące na dnie[7].
- Siedlisko
- Gatunek o dużej tolerancji ekologicznej (eurybiont). Występuje w różnorodnych siedliskach wodnych: w jeziorach, stawach, starorzeczach, sadzawkach, rozlewiskach, dołach potorfowych, na łachach i w wolno płynących rzekach. Zazwyczaj występuje w wodach eutroficznych, ale pojawia się także w wodach mezo- i oligotroficznych. Zasiedla zarówno wody stojące, jak i wolno płynące, jak również zbiorniki wodne o różnym podłożu: gliniastym, mulistym lub organicznym. Unika tylko wód o dnie piaszczystym, żwirowym lub kamienistym. Najlepiej z wszystkich rdestnic znosi wahania poziomu wody, może wytrzymać nawet dość długi okres w całkowitym wynurzeniu. Wytwarza wówczas formę lądową, charakteryzująca się krótkimi międzywęźlami, okrągłymi i sztywnymi liśćmi[7].
- Fitosocjologia
- Gatunek charakterystyczny dla związku Nymphaeion i Ass. Potametum natantis[10]. Zazwyczaj występuje w zbiorowiskach razem z innymi gatunkami roślin wodnych, zwłaszcza tymi o pływających liściach, czasami jednak tworzy własne, jednogatunkowe zbiorowiska. Jest gatunkiem bardzo ekspansywnym. Dzięki szybkiemu wzrostowi i dużemu przyrostowi masy szybko zasiedla całą dostępną przestrzeń. Bierze duży udział w zarastaniu zbiorników wodnych. Pojawia się na różnych etapach tego zarastania. Swoimi kłączami utrwala podłoże. Wytwarza dużą biomasę, która jednak szybko ulega rozkładowi[7].
Zastosowanie
edytuj- Nadaje się do uprawy w oczkach wodnych i wolno płynących wodach, ale tylko w takich, gdzie ma możność zakorzenienia się na dnie. Jest łatwa w uprawie. Rozmnaża się przez sadzonki wczesną wiosną lub późnym latem[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-29] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-17].
- ↑ Potamogeton natans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 138-139, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-03-17].
- ↑ a b c d e f g Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
- ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c d e Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- BioLib: 41911
- EoL: 1115940
- Flora of China: 200024696
- Flora of North America: 200024696
- FloraWeb: 4467
- GBIF: 5301147
- identyfikator iNaturalist: 78712
- IPNI: 208872-2
- ITIS: 39008
- NCBI: 189328
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-308642
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:208872-2
- Tela Botanica: 52247
- identyfikator Tropicos: 26300029
- USDA PLANTS: PONA4
- CoL: 4M3V8