Rzesza
Rzesza (niem. Reich) – historyczne określenie państwa niemieckiego, stosowane dla podkreślenia jedności autonomicznych niemieckich regionów lub państw regionalnych.
.jpg)
Można wyróżnić cztery historyczne państwa niemieckie określane w ten sposób:
- Święte Cesarstwo Rzymskie (niem. Heiliges Römisches Reich, potocznie: Altes Reich – Stara Rzesza; Erstes Reich – Pierwsza Rzesza, I Rzesza) – państwo istniejące w latach 962-1806. W historiografii używana jest także nazwa Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, (niem.) Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation
- Cesarstwo Niemieckie, Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich, Deutsches Kaiserreich, potocznie: Zweites Reich – Druga Rzesza, II Rzesza) – państwo istniejące w latach 1871–1918
- Rzesza Niemiecka (Deutsches Reich, potocznie: Weimarer Republik – Republika Weimarska) – państwo istniejące w latach 1918–1933
- Rzesza Niemiecka (1933–1945) (Deutsches Reich, po aneksji Austrii w 1938 także Rzesza Wielkoniemiecka (Großdeutsches Reich), potocznie: Drittes Reich – Trzecia Rzesza, III Rzesza, inna używana nazwa to Niemcy hitlerowskie, (niem.) Nazi-Deutschland, Nazideutschland) – państwo istniejące w latach 1933–1945
HistoriaEdytuj
Nazwa zrodziła się w Średniowieczu, kiedy wskutek podziałów plemiennych i feudalnych Królestwo Niemieckie, będące rdzeniem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, przybrało postać związku kilkuset księstw, biskupstw, opactw, miast, hrabstw i drobniejszych majątków, cieszących się szeroką autonomią, ale uznających zwierzchnictwo elekcyjnego króla niemieckiego, będącego również cesarzem rzymskim.
Cesarstwo Niemieckie powstałe w 1871 roku przyjęło formułę „Rzesza Niemiecka” za swoją urzędową nazwę, dla podkreślenia ciągłości historycznej względem Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
Nazwa wyszła z oficjalnego użycia po II wojnie światowej, na skutek procesu denazyfikacji, ponieważ kojarzyła się z imperialistycznymi ambicjami i nacjonalistycznym światopoglądem.
Etymologia oraz użycie w innych językachEdytuj
Etymologia: Germańskie słowo *rikaz zostało zapożyczone z języków celtyckich i pochodzi od słowa *rīxs – „król”, to zaś wywodzi się z praindoeuropejskiego tematu *reg, oznaczającego „rządzić, władać”.
- Pokrewieństwo z innymi językami indoeuropejskimi
- łac. rex (od słowa regis) – „król”[1]
- staroirl. ri (od słowa rig) – „król”
- skt. radża – „król, władca”
- Słowo „rzesza” w innych językach germańskich
- pragerm. *rikijaz
- staronord. rikr – „władza, bogactwo”
- staro-wysoko-niem. rihhi – „władca, potęga, bogactwo”
- got. reiks – „władca, władza, bogactwo”
- dun. rige – „państwo, królestwo”
- szw. rike – „państwo, królestwo” (zobacz niżej), rik – „bogactwo, zamożność”
- starofryz. rike
- niderl. rijk,
- frank. *riki – „potęga”
- starofr. riche – „bogactwo, zamożność”
- staroang. rice – „bogactwo, zamożność, potęga”
- ang. rich – „bogactwo, zamożność, żyzność”[2]
- Słowo „rzesza” występuje w nazwach państw
- Austria (niem. Österreich, staro-wysoko-niem. ôstarrîhhi) – „Państwo na wschodzie” (nazwa wzięła się stąd, że zalążkiem Austrii była niemiecka Marchia Wschodnia)
- Szwecja (szw. Sverige, staronord. Sviariki) – „Imperium/Państwo Szwedów”
- Francja (niem. "Frankreich") – „Imperium/Państwo Franków”
- Słowo „rzesza” występuje w nazwach parlamentów
- Niemiecki parlament (historyczny) – Reichstag (obecnie Bundestag)
- Austriacki parlament (historyczny) – Reichsrat (Rada Państwa)
- Szwedzki parlament – Riksdag
- Fiński parlament – Eduskunta (po szwedzku zwany Riksdag)
- Duński parlament (historyczny) – Rigsdag (obecnie Folketinget)
- Estoński parlament – Riigikogu
- Słowo „rzesza” w językach słowiańskich
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ Online Etymology Dictionary: rex. etymonline.com. [dostęp 2013-03-21].
- ↑ Online Etymology Dictionary: rich. etymonline.com. [dostęp 2013-03-21].