Zjawa IV

Zjawa IV – polski jacht żaglowy, kecz bermudzki. Dawniej polski kuter ratowniczy o nazwie „Szkwał”. Po wycofaniu ze służby ratowniczej został przekazany ZHP i przebudowany na jacht żaglowy.

Zjawa IV
s/y Zjawa IV na Zatoce Gdańskiej
Poprzednie nazwy	Szkwał
Bandera	Polska
Numer na żaglu	POL 11
Call sign	SQMS
Port macierzysty	Gdynia
Właściciel	Związek Harcerstwa Polskiego
Armator	Centrum Wychowania Morskiego ZHP w Gdyni
Dane podstawowe
Materiał	drewno
Historia
Stocznia	Djupviks Batvarv w Djupvik, Szwecja
Data budowy	1949/1983
Data wodowania	1950
Dane techniczne
Długość całkowita (L)	18,70 m
Szerokość (B)	5,64 m
Zanurzenie (D)	2,0 m
Masa całkowita	60
Ożaglowanie
Typ ożaglowania	kecz bermudzki
Liczba żagli	5
Powierzchnia ożaglowania	162 m²
Liczba masztów	2
Napęd mechaniczny
Silnik	sześciocylindrowy silnik diesla PZM Puck „Delfin”
Moc silnika	150
Prędkość maks.	7 w.

Gala flagowa na Zjawie IV w Gdyni

Nazwa

Nazwa jachtu stanowi nawiązanie do serii „Zjaw” (I, II, III), na których w latach 1932–1939 pierwszy Polak, Władysław Wagner, opłynął kulę ziemską. Rejs Wagnera został przerwany z powodu II wojny światowej w Great Yarmouth w Anglii, a w 2012 roku dokończony przez „Zjawę IV”.

Historia

W 1949 roku w Szwecji według projektu konstruktora Hjalmara Johanssona zbudowano dla Polskiego Ratownictwa Okrętowego kutry ratownicze „Sztorm” (stocznia Hjalmar Johansons Batvarv w Göteborgu) i „Szkwał” (stocznia Djupviks Batvarv w Djupvik). Kutry miały poszycie dębowe na szkielecie z daglezji (czyli tzw. sosny oregońskiej). Pokład z drewna tekowego. Napęd – dwucylindrowy silnik June-Munktell o mocy 150 KM. Napęd pomocniczy – żagle.

Chrzest statków odbył się w styczniu 1950 roku. Matką chrzestną była Margaret Hansson, a w imieniu Polski kutry odbierał konsul RP w Göteborgu Marian von Börtzell-Szuch. Oba kutry używane były przez Polskie Ratownictwo Okrętowe do 1975 roku („Sztorm” bazował w Helu, „Szkwał” – w Świnoujściu). Po wycofaniu ze służby w PRO „Szkwał” został przekazany ZHP i w 1983 roku przebudowany na jacht, któremu nadano nazwę „Zjawa IV”.

Zadania, do jakich kuter był przewidziany, stawiały bardzo wysokie wymagania techniczne dla jego konstrukcji. Kadłub „Zjawy” jest niezwykle mocny i wytrzymały. Wyjątkowo solidny szkielet i grube poszycie powodują, że jacht nie rozwija dużych szybkości, ale gwarantują wysokie bezpieczeństwo na morzu w każdych warunkach. Statek ratowniczy wykazywał się dużą dzielnością: miał pływać głównie w ekstremalnie ciężkich warunkach, wtedy, gdy inne jednostki ratownicze nie mogły już realizować swoich zadań. Mocne dębowe drewno przez lata dawało poczucie bezpieczeństwa w sztormach.

W ramach przebudowy w 1983 roku jednostce zmieniono takielunek, podwyższono maszty, przebudowano wnętrze. Konstrukcja kadłuba pozostała niezmieniona, dzięki czemu Zjawa nadal doskonale spisuje się w ciężkich warunkach.

Po przebudowie, pod harcerską banderą Zjawa zmieniła swą rolę na jacht wyprawowy. Już w pierwszych latach odbyła pierwszy daleki rejs – na Morze Czarne.

Ostatni remont miał miejsce w latach 2013 - 2015. Wymieniono pokład, nadbudówki, zbiorniki, instalację elektryczną, rurociągi. Wymieniony został szandek i część planek. Przebudowano wnętrze tworząc na rufie jedną kabinę 6 osobową i otwierając kambuz na mesę. Ponadto przeprowadzono generalny remont silnika. Jacht wyposażono w agregat, komputer nawigacyjny, dodatkowe pompy zenzowe. Po zakończeniu remontu, w sierpniu 2015 roku, jacht otrzymał klasę oceaniczną i wyruszył w wyprawę dookoła Atlantyku.

Ważniejsze rejsy

Do najsłynniejszych wypraw Zjawy należą:

• (lata 80. XX wieku) – rejs na Morze Czarne;
• 2001 – rejs na Spitsbergen (uhonorowany III Nagrodą za Rejs Roku za rok 2001);
• 2003–2004 – rejs dookoła Ameryki Południowej, z opłynięciem Przylądka Horn i z wizytą na Antarktydzie (uhonorowany III Nagrodą za Rejs Roku za rok 2004);
• 2005 – rejs do Zatoki Hudsona, z wizytą w Churchill, podczas tego rejsu dokonano pierwszego polskiego lądowania na Ziemi Baffina;
• w 2012 roku, Roku Władysława Wagnera harcerska załoga symbolicznie dokończyła rejs Zjaw dookoła świata. Władysław Wagner z powodu wojny musiał przerwać swój rejs w Great Yarmouth i chociaż opłynął świat dookoła, to do Polski już nigdy nie wrócił. Ten ostatni, brakujący odcinek z Anglii do Polski przepłynęła „Zjawa IV” (kapitan: Piotr Cichy). Za ten symboliczny rejs jury konkursu na Rejs Roku przyznało Zjawie nagrodę Prezydenta Gdańska „Bursztynową Różę Wiatrów”;
• 2013 – rejs na północny kraniec Morza Bałtyckiego (kapitan: Piotr Cichy);
• 2015 – „OnkoRejs”: 31 maja 12 kobiet, które doświadczyły choroby nowotworowej, wyruszyło w rejs do Visby i Kalmaru. 1 czerwca kadłub jachtu rozszczelnił się i zaczął nabierać wody. Załogę ewakuowano, a jacht został odholowany do portu portu we Władysławowie;
• 2015 – Wyprawa OdySea Władka Wagnera Dookoła Atlantyku. Jacht wystartował 15 sierpnia 2015 z Gdyni i udał się przez Kanał Kiloński, Amsterdam, Brest, Lizbonę, Vigo do Maroka, na Maderę i na Wyspy Zielonego Przylądka. Stamtąd rozpoczął przekraczanie Atlantyku i w grudniu 2015 roku wylądował na Barbados. Wyprawa ma na celu upamiętnienie Władysława Wagnera;
• 5 grudnia 2016 – Zjawa osiadła na mieliźnie niedaleko półwyspu Falsterbo (wybrzeże Szwecji). Cała załoga została podjęta przez SAR i bezpiecznie przetransportowana na brzeg. 16 grudnia 2016 jacht został wyjęty z wody dźwigiem i przewieziony do duńskiego portu Dragør;
• 27 marca 2017 – Zjawa została przewieziona na pontonie transportowym do Polski, do portu w Darłówku, gdzie na kei znajduje się do chwili obecnej.

Na co dzień w sezonie letnim „Zjawa IV” regularnie pływała w rejsach bałtyckich, głównie harcerskich i stażowo-szkoleniowych, oraz uczestniczyła w imprezach typu The Tall Ships’ Races, zlotach Baltic Sail w Gdańsku, czy Zlotach Oldtimerów w Szczecinie.

Zobacz też

• Polskie wypadki morskie jachtów żaglowych

Zjawa IV opuszcza Gdynię

Linki zewnętrzne

• Dookoła Hornu
• Centrum Wychowania Morskiego ZHP w Gdyni
• Pozycja s/y Zjawa IV z systemu AIS
• Rok Władysława Wagnera