Selenipedium

Selenipedium
	; S. chica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	obuwikowe
Rodzaj	Selenipedium
	Nazwa systematyczna
	Selenipedium Rchb.f.; Xenia Orch. 1: 3. 1 Apr 1854; Bonplandia 2: 116. 1 Mai 1854
	Typ nomenklatoryczny
	S. chica Rchb.f.
Synonimy
	Apedium Chiron, Sambin & Braem ; Selenipedilum Pfitzer
	Apedium Chiron, Sambin & Braem ; Selenipedilum Pfitzer
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Selenipedium – rodzaj roślin z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Liczy około 10 gatunków^[5]^[6] występujących w strefie tropikalnej Ameryki Południowej (jeden gatunek sięga na północy do Panamy^[7]). Owoce dwóch gatunków – Selenipedium chica i S. isabelianum zbierane były jako namiastka wanilii^[8]. Rośliny z tego rodzaju bardzo rzadko spotykane są w uprawie^[9].

Morfologia edytuj

Kwiat S. palmifolium

Pokrój: Storczyki o długiej, ulistnionej, czasem rozgałęzionej łodydze^[7].
Liście: Liczne, fałdowane, wyrastają w dwóch naprzeciwległych rzędach^[7].
Kwiaty: Wyrastają w wielokwiatowym kwiatostanie szczytowym, jednak w czasie kwitnienia rozwijają się kolejno, tak że poszczególne kwiaty rozwijają się pojedynczo. Wsparte są okazałymi przysadkami. Górny listek zewnętrznego okółka jest wolny i wznosi się nad warżką. Dwa pozostałe listki okółka zewnętrznego są zrośnięte i znajdują się za warżką, która jest workowato rozdęta z brzegami zagiętymi do wnętrza. Boczne dwa listki okółka wewnętrznego są wąskie, odchylone na bok lub opadają. Prętosłup jest krótki, zwieńczony jest tarczowatym prątniczkiem, za którym znajdują się po bokach dwa płodne pręciki (kwiat diandryczny). Kopulaste znamię znajduje się na szczycie kolumny. Zalążnia jest trójkomorowa^[7].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z pięciu rodzajów podrodziny obuwikowych (Cypripedioideae) stanowiącej grupę siostrzaną dla kladu obejmującego storczykowe (Orchidoideae) i epidendronowe (Epidendroideae) w obrębie storczykowatych (Orchidaceae), będących kladem bazalnym w rzędzie szparagowców (Asparagales) w obrębie jednoliściennych^[2]^[10]^[11]. Dawniej do tego rodzaju zaliczano szereg gatunków wyodrębnionych później do rodzaju fragmipedium (Phragmipedium)^[9].

Wykaz gatunków^[5]^[6]

Selenipedium aequinoctiale Garay
Selenipedium aucourdianum Sambin & Chiron
Selenipedium buenaventurae (Szlach. & Kolan.) P.J.Cribb
Selenipedium chica Rchb.f.
Selenipedium dodsonii P.J.Cribb
Selenipedium isabelianum Barb.Rodr.
Selenipedium olgae Szlach. & Kolan.
Selenipedium palmifolium (Lindl.) Rchb.f. & Warsz.
Selenipedium steyermarkii Foldats
Selenipedium vanillocarpum Barb.Rodr.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-21] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-04-21] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-07-20]. (ang.).
↑ Selenipedium. Tropicos.org. [dostęp 2023-04-21].
↑ ^a ^b Selenipedium. [w:] Plants of the World online [on-line]. Kew Royal Botanic Gardens. [dostęp 2023-04-21].
↑ ^a ^b Selenipedium. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-04-21].
↑ ^a ^b ^c ^d Robert L. Dressler: Field Guide to the Orchids of Costa Rica and Panama. Cornell University Press, 1993, s. 318. ISBN 0-8014-8139-2.
↑ Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 406–409, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
↑ ^a ^b Stuart Max Walters: The European Garden Flora: Monocotyledons (Part II). Cambridge University Press, 1984, s. 152. ISBN 978-0-521-25864-7.
↑ Mark W. Chase, Kenneth M. Cameron, John V. Freudenstein, Alec M. Pridgeon i inni. An updated classification of Orchidaceae. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 177, s. 151–174, 1 luty 2015. Linnean Society of London. DOI: 10.1111/BOJ.12234. (ang.).
↑ Selenipedium. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-04-21].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-21] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-04-21] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2012-07-20]. (ang.).

[tropicos-4] Selenipedium. Tropicos.org. [dostęp 2023-04-21].

[kew-5] Selenipedium. [w:] Plants of the World online [on-line]. Kew Royal Botanic Gardens. [dostęp 2023-04-21].

[CoL-6] Selenipedium. [w:] The World Checklist of Vascular Plants [on-line]. Catalogue of Life Checklist. [dostęp 2023-04-21].

[dressler-7] Robert L. Dressler: Field Guide to the Orchids of Costa Rica and Panama. Cornell University Press, 1993, s. 318. ISBN 0-8014-8139-2.

[encyk-8] Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 406–409, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.

[stuart-9] Stuart Max Walters: The European Garden Flora: Monocotyledons (Part II). Cambridge University Press, 1984, s. 152. ISBN 978-0-521-25864-7.

[CHASE-10] Mark W. Chase, Kenneth M. Cameron, John V. Freudenstein, Alec M. Pridgeon i inni. An updated classification of Orchidaceae. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 177, s. 151–174, 1 luty 2015. Linnean Society of London. DOI: 10.1111/BOJ.12234. (ang.).

[NCBI-11] Selenipedium. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-04-21].

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]

[10]

[11]