Wikipedia

Henryk Zaremba

polski architekt

Henryk Mikołaj Zaremba (ur. 10 września 1883 w Nowym Sączu, zm. 26 czerwca 1954 w Warszawie)[1] – polski architekt, inżynier budownictwa.

Henryk Mikołaj Zaremba
Data i miejsce urodzenia

10 września 1883
Nowy Sącz

Data i miejsce śmierci

26 czerwca 1954
Warszawa

Zawód, zajęcie

architekt

Multimedia w Wikimedia Commons
Reklama biura architektonicznego w Roczniku Architektonicznym 1913/1914
Dawny hostel „Dom emigranta” przy ul. 29 Listopada 12, (obecnie ul. Konowalca 12)
Dawny Dom Robotniczy w Przemyślu

Życiorys edytuj

Wychowywał się w zamożnej rodzinie Bolesława Zaremby, maszynisty kolejowego w Sanoku[2][3] i Stefanii ze Strowskich[4]. Miał brata Bolesława (młodszego o ok. dwa lata) oraz siostry Marię i Helenę (jako chora umysłowo zmarła 29 grudnia 1918)[2][3]. Po śmierci ojca mieszkał z rodziną w Grzybowie, a finalnie osiadł we Lwowie, gdzie Zarembowie mieszkali przy ulicy Bema[2]. Tam uczęszczał do gimnazjum, którego nie ukończył[2][2]. Następnie kształcił się w C. K. Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie, gdzie od 1900 do 1904 odbył na Wydziale Budownictwa kursy I-IV[5][6][7][8]. Po namówieniu matki do sprzedaży domu w Sanoku wyjechał do Monachium, gdzie podjął studia malarstwa[2][3]. Po powrocie związał się nieformalnie ze służącą domową Zarembów, Pauliną Kowal, z którą miał syna Henryka[2][3].

Studiował na Politechnice Lwowskiej, po ukończeniu nauki w 1909 praktykował przez dwa lata, a następnie otrzymał uprawnienia architekta, które umożliwiły mu otworzenie własnego biura. Do 1914 projektował budynki w stylu modernistycznym, od 1919 był członkiem nadzwyczajnym Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie. Po I wojnie światowej kontynuował swoją działalność, aby na początku lat 30. tworzyć w stylu funkcjonalizmu.

30 grudnia 1931 w jego willi w Łączkach koło Brzuchowic została zamordowana jego 16-letnia córka Elżbieta (Lusia), o morderstwo została posądzona opiekunka, gospodyni i kochanka Henryka Zaremby Rita Gorgonowa. Dzięki mediom sprawa stała się głośna, skupiła na rodzinie Zarembów uwagę całego kraju. Sąd w Krakowie uznał Gorgonową za winną i osadził w więzieniu, z którego wyszła po wybuchu II wojny światowej. Początkowo Henryk Zaremba był podejrzewany o utrudnianie śledztwa i zacieranie śladów, był więziony przez pięć tygodni w więzieniu „Brygidki”, nie mógł uczestniczyć w pogrzebie córki. Po zakończeniu procesu przeszedł załamanie nerwowe, przedsiębiorstwo budowlane „Henryk Zaremba i S-ka” upadło.

W trakcie procesu prasa odnosiła się do Zaremby bardzo krytycznie. Rozpowszechniane były też fałszywe plotki na jego temat m.in. jakoby miał w dzieciństwie spowodować śmierć brata[2][3] albo też, że wyrzucił na bruk własną matkę. Zaremba twierdził, że ataki prasy są inspirowane przez obronę Gorgonowej w celu umniejszenia jej winy[9].

W 1932 lub 1933 przeprowadził się do Warszawy, bez sukcesu próbował prowadzić działalność budowlaną. 5 stycznia 1939 zginął pod lawiną syn Henryka Zaremby Stanisław. Architekt zmarł w Warszawie w 1954 i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A34, rząd 7, miejsce 1)[10].

Dorobek architektoniczny edytuj

Projekty zrealizowane edytuj

  • Lodowisko kryte „Skating-Ring” na ulicy Zielonej 59 we Lwowie, współautor Julian Pinkerfeld. Budynek powstał ze zbrojonego betonu, jego szklany sufit ozdobiony był witrażami Witolda Rzegocińskiego. Na ścianach znajdowały się panneau Leonarda Winterowskiego i płaskorzeźby Zygmunta Kurczyńskiego /1910/;
  • Kamienica Zygmunta Hutvalda przy ulicy Szota Rustawelego 36 (Jabłonowskich) we Lwowie /1911/;
  • Kamienica przy ulicy Jozafata Kocyłowskiego 15 (Józefa Torosiewicza) we Lwowie, współautor Julian Pinkerfeld, rzeźby na elewacji dłuta Tadeusza Błotnickiego /1911/;
  • Dom Robotniczy w Przemyślu, wnętrze sali teatralnej zdobią rzeźby Zygmunta Kurczyńskiego /1912/;
  • Konkursowy projekt hali targowej w Jarosławiu, współautor Rudolf Macura /1912/;
  • Kamienica przy ulicy Jarosława Stećki 4 (Senatorska, od 1938 Ignacego Jana Paderewskiego) we Lwowie, rzeźby na elewacji dłuta Zygmunta Kurczyńskiego /1912/;
  • Szkoła im. Teofila Lenartowicza przy ulicy Weteranów 11 /1913/;
  • Zespół kamienic przy ulicy Jurija Muszaka 48-50-52 (gen. Józefa Dwernickiego) we Lwowie, współautor Marcin Chrzanowski, rzeźby na elewacji dłuta Władysława Jarockiego /1913/;
  • Zabudowa fabryki maszyn rolniczych przy ulicy Gródeckiej 64 we Lwowie /1919–1922/;
  • Wnętrze Apteki Mariackiej dr. Stefana Stenzla w stylu zmodernizowanego neoempire i neobiedermeier, plac Adama Mickiewicza 8 (Plac Mariacki) we Lwowie, rzeźby dłuta Piotra Wójtowicza /1922/;
  • Ołtarze boczne i ławki w domu rekolekcyjnym Jezuitów we Lwowie /1923/;
  • Drewniany kościół pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Lewandówce we Lwowie /1921–1923, zburzony w 1960/;
  • Kierownictwo przebudowy dworca kolejowego we Lwowie, fasady i wnętrze zostało ozdobione rzeźbami Piotra Wójtowicza /1920–1923/;
  • Pawilony Banku Przemysłowego na Targach Wschodnich, dekoracja rzeźbiarska Zygmunta Kurczyńskiego /1924/;
  • Ołtarz kościoła w Jedliczu, rzeźby dłuta Piotra Wójtowicza /1924–1925/;
  • Hostel „Dom emigranta” przy ulicy Jewhena Konowalca 12 (29 listopada)/Rusowych 4 (Wiśniowieckich) we Lwowie /1930/;
  • Kierownictwo budowy „Domu kolejarzy” projektu Romualda Millera przy ulicy Jurija Fedkowycza 54/56 (Wojciecha Kętrzyńskiego) /1929–1937/;
  • Kaplica w Krechowie /1930–1939/ nieukończona;
  • Wieża kościoła w Rymanowie;
  • Willa „Nemo” w Krynicy–Zdroju.

Projekty niezrealizowane edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ arch. Henryk Zaremba. inmemoriam.architektsarp.pl. [dostęp 2020-05-28].
  2. ↑ a b c d e f g h Zaremba zabił rodzonego brata. „Dobry Wieczor! Kurier Czerwony”. Nr 69, s. 1, 24 marca 1933. 
  3. ↑ a b c d e Zaremba zabił brata. „Dzień Dobry”. Nr 84, s. 3, 25 marca 1933. 
  4. ↑ Akt urodzenia nr 153/1883 parafia św. Małgorzaty w Nowym Sączu
  5. ↑ Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie za rok szkolny 1900/01. Lwów: 1901, s. 54.
  6. ↑ Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie za rok szkolny 1901/02. Lwów: 1902, s. 54.
  7. ↑ Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie za rok szkolny 1902/03. Lwów: 1903, s. 58.
  8. ↑ Sprawozdanie C. K. Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie za rok szkolny 1903/04. Lwów: 1904, s. 63.
  9. ↑ Architekt Zaremba zaskarżył do sądu redaktorów paru pism warszawskich, Ekspres ilustrowany, nr 99, 10 kwietnia 1933, s. 1
  10. ↑ Dane lokalizacji grobu są dostępne w wyszukiwarce: https://web.archive.org/web/20191229133007/http://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=cmentarze

Bibliografia edytuj

  • Jurij Biriulow: Rzeźba lwowska. Warszawa: Wyd. Neriton, 2007 s. 204. ISBN 978-83-7543-009-7.
  • Kościoły i klasztory Lwowa z wieków XIX i XX. Kraków: Wyd. Międzynarodowe Centrum Kultury, 2004, s. 209, 211—212. ISBN 83-85739-17-9.
  • Бірюльов Ю. О. Заремба Генрик. W: Енциклопедія Львова за редакцією А. Козицького та І. Підкови. Т. 2. Львів: Літопис, 2007, c. 403. ISBN 978-966-7007-69-0. (ukr.)
  • Бірюльов Ю. О. Заремба Генрик. W: Енциклопедія сучасної України. К: Національна академія наук України, Наукове товариство імені Шевченка, 2010. Т. 10. С. 316-317. ISBN 978-966-02-5721-4. (ukr.)

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Zaremba&oldid=71776892”