Kryspinów
Kryspinów (do 1897 Śmierdząca[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Liszki, tuż przy zachodniej granicy Krakowa.
| wieś | |
 Pałac w Kryspinowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1755[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-060[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0325417 |
Położenie na mapie gminy Liszki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
 50°02′46″N 19°47′56″E/50,046111 19,798889[1]
| |
Wieś opactwa benedyktynów tynieckich w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[5].
W latach 1954–1960 wieś należała do gromady Cholerzyn, po jej likwidacji należała i była siedzibą władz gromady Kryspinów, po jej zniesieniu w gromadzie Liszki. W latach 1975–1998 w województwie krakowskim.
Popularnym wśród krakowian miejscem wypoczynku są, powstałe na miejscu wyrobisk piaskowni, Zalew Na Piaskach i Zalew Budzyński[6], popularnie zwane Zalewem Kryspinowskim lub po prostu Kryspinowem, mimo że w rzeczywistości znajdują się w sąsiednim Budzyniu i Cholerzynie.
We wsi jest Jaskinia Kryspinowska[7].
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0325446 | Kąty | przysiółek |
| 0325423 | Pod Górą | część wsi |
| 0325430 | Za Górą | część wsi |
Historia edytuj
Pierwsza informacja wymieniająca nazwę wsi pochodzi z roku 1311. Śmierdząca należała wtedy do dóbr opactwa tynieckiego. Władysław Łokietek, dokumentem z 21 grudnia odebrał sołtystwa we wsiach Śmierdząca i Kaszów niejakiemu Zudrmannowi z Pisar, karząc go w ten sposób za udział w buncie wójta Alberta i zwrócił je opactwu.
Nazwa Kryspinów pochodzi od imienia hrabiego Kryspina Żeleńskiego, który był właścicielem wsi na początku XIX wieku. Zmiana nazwy nastąpiła na przełomie 1897/98 roku.
W 1899 roku właścicielem był Jan Skirliński, członek Towarzystwa Strzeleckiego w Krakowie[10].
W latach 70. i 90. XX w. w Kryspinowie prowadzone były badania wykopaliskowe, które znacząco wpłynęły na naszą wiedzę na temat sytuacji kulturowej u schyłku okresu przedrzymskiego i wczesnorzymskiego w rejonie podkrakowskim. Badania te dotyczą cmentarzyska i osady. Cmentarzysko w Kryspinowie jest największą dotychczas odkrytą w zachodniej części Małopolski nekropolią kultury przeworskiej[potrzebny przypis].
Początki osady w Kryspinowie sięgają prawdopodobnie wczesnej fazy późnego okresu lateńskiego, czyli pierwszej połowy I wieku p.n.e. (grupa tyniecka). W tym czasie przeważa ceramika ręcznie lepiona, charakterystyczna dla kultury przeworskiej, ale występują też pojedyncze fragmenty malowanej ceramiki celtyckiej.
Zabytki edytuj
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].
- Zespół pałacowy, pałac, park ze stawami.
Inne zabytki edytuj
Krzyż przydrożny z rzeźbami, postawiony na przełomie XIX / XX wieku[12].
Infrastruktura i gospodarka edytuj
Przez teren miejscowości przebiega IV obwodnica Krakowa w ciągu autostrady A4 (E40).
W Kryspinowie stacjonuje Zespół Ratownictwa Medycznego Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego o symbolu K01-022.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 62975
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 625 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Szlaki turystyczne Małopolski. PTTK Małopolska. [dostęp 2017-12-29]. (pol.).
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
- ↑ Dziennik Ustaw z 29.12.2012, poz. 1515.
- ↑ Jaskinia Kryspinowska [online], Jaskinie Polski.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Czas 1899 nr 14.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-11-29].
- ↑ Marian Kornecki, Sztuka sakralna, t. 1, Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, 1993 (Natura i kultura w krajobrazie Jury).