Naradka

Naradka
	; Morfologia (naradka włosista)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	pierwiosnkowate
Rodzaj	naradka
	Nazwa systematyczna
	Androsace L.; Sp. Pl. 141. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Androsace maxima L.
Synonimy
	Amadea Adans.; Aretia Haller ex L.; Douglasia Lindl.; Drosace A.Nelson; Gregoria Duby; Macrotybus Dulac; Vitaliana Sesl.;
	Amadea Adans.; Aretia Haller ex L.; Douglasia Lindl.; Drosace A.Nelson; Gregoria Duby; Macrotybus Dulac; Vitaliana Sesl.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Naradka (Androsace L.) – rodzaj roślin należący do rodziny pierwiosnkowatych. Obejmuje co najmniej 164 gatunki^[4]. Występują one głównie na półkuli północnej w rejonach o chłodniejszym klimacie^[5]^[6]. Najwięcej jest ich w rejonie Himalajów i w Chinach, w Europie rosną 22 gatunki (w tym 4 rodzime w Polsce^[7]: naradka mlecznobiała A. lactea, północna A. septentrionalis, tępolistna A. obtusifolia i włosista A. chamaejasme), nieliczne gatunki występują także w Ameryce Północnej^[6]. Rośliny te zasiedlają zwykle murawy i tereny skaliste w górach, także widne lasy^[6].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne^[6]. Do najbardziej popularnych w uprawie należą: naradka krwista A. laggeri, naradka odroślowa A. sarmentosa i Androsace lanuginosa^[8].

Morfologia edytuj

Androsace globifera

Androsace helvetica

Pokrój: Niewielkie rośliny jednoroczne lub byliny osiągające do 10 cm wysokości, często tworzące gęste kępki^[6].
Liście: Ogonkowe lub siedzące, tworzą zwykle przyziemną rozetę^[6].
Kwiaty: Pięciokrotne, osadzone na krótkich szypułkach wyrastają pojedynczo lub w baldachach. Działki kielicha zrośnięte. Płatki korony u nasady zrośnięte w krótką rurkę, na końcach zaokrąglone, przy gardzieli rurki korony z pierścieniem łusek. Płatki barwy białej, różowej lub czerwonej. Pręcików jest 5, równej długości, są zamknięte w rurce korony. Zalążnia jednokomorowa z pojedynczą szyjką słupka^[6].
Owoce: Kulistawe torebki zawierające od jednego do wielu nasion^[6].

Systematyka edytuj

Androsace lactea

Androsace septentrionalis

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny pierwiosnkowych Primuloideae, rodziny pierwiosnkowatych Primulaceae, która wraz z siostrzaną rodziną hebankowatych należy do rzędu wrzosowców^[2].

Wykaz gatunków^[4]^[9]^[10]

Androsace adenocephala Hand.-Mazz.
Androsace adfinis Biroli
Androsace aflatunensis Ovcz.
Androsace aizoon Duby
Androsace akbaitalensis Derganc ex O.Fedtsch.
Androsace alaica Ovcz. & S.B.Astan.
Androsace alaschanica Maxim.
Androsace alaskana Coville & Standl. ex Hultén
Androsace albana Steven – naradka albańska
Androsace alchemilloides Franch.
Androsace alpina (L.) Lam. – naradka alpejska
Androsace americana Wendelbo
Androsace apus Franch. ex R.Knuth
Androsace × aretioides (Gaudin) Hegetschw.
Androsace argentea (C.F.Gaertn.) Lapeyr.
Androsace armeniaca Duby
Androsace axillaris (Franch.) Franch.
Androsace baltistanica Y.J.Nasir
Androsace beringensis (S.Kelso, Jurtzev & D.F.Murray) Cubey
Androsace bidentata K.Koch
Androsace bisulca Bureau & Franch.
Androsace brachystegia Hand.-Mazz.
Androsace bryomorpha Lipsky
Androsace bulleyana Forrest
Androsace bungeana Schischk. & Bobrov
Androsace caduca Ovcz.
Androsace caespitosa Lehm. ex Spreng.
Androsace caucasica Sommier & Levier
Androsace cernuiflora Y.C.Yang & R.F.Huang
Androsace chaixii Gren. & Godr.
Androsace chamaejasme Wulfen – naradka włosista
Androsace ciliata DC.
Androsace ciliifolia Ludlow
Androsace constancei Wendelbo
Androsace coronata (G.Watt) Hand.-Mazz.
Androsace cortusifolia Nakai
Androsace croftii Watt
Androsace cuscutiformis Franch.
Androsace cuttingii C.E.C.Fisch.
Androsace cylindrica DC.
Androsace darvasica Ovcz.
Androsace dasyphylla Bunge
Androsace delavayi Franch.
Androsace dielsiana R.Knuth
Androsace dissecta (Franch.) Franch.
Androsace duthieana R.Knuth
Androsace elatior Pax & K.Hoffm.
Androsace elongata L. – naradka wydłużona
Androsace engleri R.Knuth
Androsace erecta Maxim.
Androsace eritrichioides Gand.
Androsace × escheri Brügger
Androsace euryantha Hand.-Mazz.
Androsace exscapa Maximova
Androsace fedtschenkoi Ovcz.
Androsace filiformis Retz.
Androsace flavescens Maxim.
Androsace foliosa Duby – naradka liściasta
Androsace forrestiana Hand.-Mazz.
Androsace gagnepainiana Hand.-Mazz.
Androsace geraniifolia Watt – naradka bodziszkolistna
Androsace globifera Duby – naradka kulista
Androsace globiferoides (Kunth) Hand.-Mazz.
Androsace gmelinii (L.) Roem. & Schult.
Androsace gorodkovii Ovcz. & Karav.
Androsace graceae Forrest ex W.W.Sm.
Androsace gracilis Hand.-Mazz.
Androsace graminifolia C.E.C.Fisch.
Androsace halleri L.
Androsace handel-mazzettii Kress
Androsace harrissii Duthie
Androsace hausmannii Leyb.
Androsace hazarica R.R.Stewart ex Y.J.Nasir
Androsace hedreantha Griseb.
Androsace × heeri W.D.J.Koch
Androsace helvetica (L.) All.
Androsace hemisphaerica Ludlow
Androsace henryi Oliv.
Androsace hohxilensis R.F.Huang & S.K.Wu
Androsace hookeriana Klatt
Androsace × hybrida A.Kern.
Androsace idahoensis (Douglass M.Hend.) Cubey
Androsace incana Lam.
Androsace integra (Maxim.) Hand.-Mazz.
Androsace intermedia Ledeb.
Androsace jacquemontii Duby
Androsace khokhrjakovii Mazurenko
Androsace khumbuensis Dentant
Androsace komovensis Schönsw. & Schneew.
Androsace kouytchensis Bonati
Androsace kuczerovii Knjaz.
Androsace kuvajevii Mazurenko
Androsace lactea L. – naradka mlecznobiała
Androsace lactiflora Fisch. ex Willd.
Androsace laevigata (A.Gray) Wendelbo
Androsace laggeri A.Huet – naradka krwista
Androsace lanuginosa Wall. – naradka kosmata
Androsace laxa C.M.Hu & Y.C.Yang
Androsace lehmanniana Spreng.
Androsace lehmannii Wall. ex Duby
Androsace limprichtii Pax & K.Hoffm.
Androsace longifolia Turcz.
Androsace lowariensis Y.J.Nasir
Androsace ludlowiana Hand.-Mazz.
Androsace mairei H.Lév.
Androsace mariae Kanitz
Androsace × marpensis G.F.Sm.
Androsace mathildae Levier
Androsace maxima L. – naradka kielichowa
Androsace medifissa Y.L.Chen & Y.C.Yang
Androsace minor (Hand.-Mazz.) C.M.Hu & Y.C.Yang
Androsace mirabilis Franch.
Androsace mollis Hand.-Mazz.
Androsace montana (A.Gray) Wendelbo
Androsace mucronifolia Watt – naradka sztyletolistna
Androsace multiscapa Duby
Androsace muscoidea Duby
Androsace nivalis (Lindl.) Wendelbo
Androsace nortonii Ludlow
Androsace obtusifolia All. – naradka tępolistna
Androsace occidentalis Pursh
Androsace ochotensis Roem. & Schult.
Androsace ojhorensis Y.J.Nasir
Androsace ovalifolia Y.C.Yang
Androsace ovczinnikovii Schischk. & Bobrov
Androsace pavlovskii Ovcz.
Androsace paxiana R.Knuth
Androsace × pedemontana Rchb.
Androsace phaeoblephara Hand.-Mazz.
Androsace podlechii Wendelbo
Androsace poissonii R.Knuth
Androsace pomeiensis C.M.Hu & Y.C.Yang
Androsace pubescens DC.
Androsace pyrenaica Lam. – naradka pirenejska
Androsace rhizomatosa Hand.-Mazz.
Androsace rigida Hand.-Mazz.
Androsace rioxana A.Segura
Androsace rockii W.E.Evans
Androsace rotundifolia Hardw. – naradka okrągłolistna
Androsace runcinata Hand.-Mazz.
Androsace russellii Y.J.Nasir
Androsace sajanensis Stepanov
Androsace salasii Kurtz
Androsace sarmentosa Wall. – naradka odroślowa^[11]
Androsace selago Hook.f. & Thomson ex Klatt
Androsace sempervivoides Jacquem. ex Duby – naradka rojnikowata^[11]
Androsace septentrionalis L. – naradka północna
Androsace sericea Ovcz.
Androsace similis Craib
Androsace spinulifera (Franch.) R.Knuth – naradka kłująca
Androsace squarrosula Maxim.
Androsace staintonii Y.J.Nasir
Androsace stenophylla (Petitm.) Hand.-Mazz.
Androsace strigillosa Franch.
Androsace sublanata Hand.-Mazz.
Androsace tanggulashanensi s Y.C.Yang & R.F.Huang
Androsace tapete Maxim.
Androsace tibetica (Maxim.) R.Knuth
Androsace tribracteata R.F.Huang
Androsace triflora Adams
Androsace umbellata (Lour.) Merr.
Androsace vegae R.Knuth
Androsace villosa L. – naradka kutnerowata
Androsace vitaliana (L.) Lapeyr.
Androsace wardii W.W.Sm.
Androsace wilsoniana Hand.-Mazz.
Androsace wulfeniana (Sieber ex W.D.J.Koch) Rchb.
Androsace yargongensis Petitm.
Androsace zambalensis (Petitm.) Hand.-Mazz.
Androsace zayulensis Hand.-Mazz.

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-04-21] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
↑ ^a ^b ^c Androsace L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-04].
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 198. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 48, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 24. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b naradka, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-05] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-04-21] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].

[powo-4] Androsace L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-04].

[E-5] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 198. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 32, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 48, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[9] Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.

[gawrys-10] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 24. ISBN 978-83-925110-5-2.

[p1-11] naradka, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-02-05] .

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]