Uszatka błotna
Uszatka błotna[3], sowa błotna, błotnica (Asio flammeus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny puszczykowatych (Strigidae).
| Asio flammeus[1] | |||
| (Pontoppidan, 1763) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
uszatka błotna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska zalatuje, sezonowość występowania niepewna prawdopodobnie wymarł | |||
Występowanie edytuj
Zamieszkuje Europę, Azję, Amerykę Północną i Południową, Karaiby, Hawaje (gdzie jest jedyną sową) i wyspy Galapagos. Najwięcej europejskich populacji zasiedla Rosję, Skandynawię i Wielką Brytanię. Północne populacje są wędrowne[4]. Zimowiska znajdują się na bardziej południowych stanowiskach o łagodniejszym klimacie – od północnych rejonów Europy Środkowej aż po Morze Śródziemne i północną Afrykę, na Bliskim Wschodzie, w południowej, południowo-wschodniej i wschodniej Azji po Japonię oraz w środkowej i południowej części Ameryki Północnej[2].
W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy, częściowo wędrowny (przeloty od marca do maja oraz od sierpnia do października). W latach 2013–2018 jej liczebność na terenie kraju szacowano na zaledwie 0–35 par[5]. Dawniej zasiedlała znaczną część niżu Polski[6]. Obecnie pojawia się nierównomiernie i sporadycznie, najczęściej na północnym wschodzie – w zabagnionych dolinach, takich jak nad Biebrzą, zanotowano pojedyncze stanowiska na Pomorzu i Lubelszczyźnie. Tylko wyjątkowo można spotkać zimujące osobniki.
Podgatunki edytuj
Wyróżnia się 11 podgatunków Asio flammeus[7][8]:
- Asio flammeus bogotensis Chapman, 1915 – Kolumbia, Ekwador, północno-zachodnie Peru
- Asio flammeus cubensis Garrido, 2007 – Kuba
- uszatka karaibska[3] Asio flammeus domingensis (Statius Müller, 1776) – Haiti
- uszatka błotna[3] Asio flammeus flammeus (Pontoppidan, 1763) – Ameryka Północna, Europa, północna i środkowa Azja; zimowiska: Europa poza północną częścią, północna Afryka, Bliski Wschód, południowa, południowo-wschodnia i wschodnia Azja po Japonię, środkowa i południowa część Ameryki Północnej (głównie południowe USA po środkowy Meksyk)
- uszatka ciemnolica[3] Asio flammeus galapagoensis (Gould, 1837) – Galapagos
- Asio flammeus pallidicaudus Friedmann, 1949 – Wenezuela, Gujana, Surinam, być może Gujana Francuska
- Asio flammeus ponapensis Mayr, 1933 – wyspa Pohnpei we wschodnich Karolinach
- Asio flammeus portoricensis Ridgway, 1882 – Portoryko
- Asio flammeus sandwichensis (A. Bloxam, 1827) – Hawaje
- uszatka falklandzka[3] Asio flammeus sanfordi Bangs, 1919 – Falklandy
- Asio flammeus suinda (Vieillot, 1817) – południowe Peru, południowa Brazylia i dalej na południe aż po Ziemię Ognistą
Charakterystyka edytuj
Wygląd zewnętrzny edytuj
Na głowie znajdują się „uszy” utworzone z piór tuż nad brwiami, lecz o wiele krótsze niż u sowy uszatej, a widoczne tylko wtedy, gdy ptak jest zdenerwowany. Tęczówki cytrynowożółte[9], a wokół oczu widać czarne obrzeżenie. Sylwetka smukła, bardziej pochylona niż u innych sów[9], o jasnym upierzeniu i brunatnym kreskowaniu dobrze maskującym na ziemi. Spód płowy, na którym widać drobne kreski. Mała, okrągła głowa, podłużne kreski na piersiach. W przeciwieństwie do sowy uszatej unika siadania nawet na niższych krzewach, ma jaśniejsze upierzenie, bladą, biało-beżową szlarę wokół oczu. Ma długie, spiczaste i smukłe skrzydła, gdzie na wierzchu znajdują się w części dłoniowej rudawe plamy. Nieznaczny dymorfizm płciowy w upierzeniu: u samców spód skrzydeł jaśniejszy[9]. Jest trochę mniejsza od puszczyka.
Zachowanie edytuj
Aktywna również za dnia. Często można ją zobaczyć siedzącą na ziemi lub niskim krzewie, w odróżnieniu od sowy uszatej. Czasem zbiera się na noclegowiskach w grupy liczące nawet 200 osobników.
Wymiary średnie edytuj
Biotop edytuj
Unika lasów oraz gór i zgodnie z nazwą gatunkową spotkać ją można na bagnach, torfowiskach niskich, mokradłach, podmokłych dolinach i łąkach z pojedynczymi krzakami, wrzosowiskach z niewielkimi wzniesieniami i porośniętych wysoką trawą, wydmach, tundrze, ale również na terenach gospodarczych w szczególności na pastwiskach i innych terenach otwartych.
Okres lęgowy edytuj
Toki edytuj
W okresie lęgowym odbywają się loty godowe, kiedy szybko uderzają skrzydłami, co słychać jak „klaskanie”. Samiec decyduje o wyborze terytorium i jego obronie.
Gniazdo edytuj
Lęgnie się na ziemi w pozbawionym wilgoci stanowisku, wśród suchych traw lub wrzosów i innej niskiej roślinności. W pobliżu jest zwykle wzniesienie, z którego samiec patroluje okolicę. Gniazdo stanowi zagłębienie w gruncie wyścielone materiałem roślinnym. Jedyna z sów, która wyścieła swoje gniazdo źdźbłami trawy i trzciny z najbliższego otoczenia gniazda. Gniazda mogą być ulokowane pojedynczo lub zgrupowane w niewielkiej ilości niedaleko siebie.
Jaja edytuj
Równobiegunowe, prawie kuliste, o białej, grubej skorupce i średnich wymiarach 40×32 mm, składanych w ilości 4–7 (czasem nawet 10) pod koniec maja lub na początku czerwca, wysiadywane od złożenia pierwszego[9]. Wyprowadza jeden lęg w ciągu roku.
Wysiadywanie i dorastanie edytuj
Od złożenia ostatniego jaja trwa ok. 24–28 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po około dwóch tygodniach, ale nadal przebywają w pobliżu i pozostają pod opieką rodziców. Pełną zdolność do lotu uzyskują po 35–40 dniach od wylęgnięcia się. Dojrzałość płciową uszatka ta osiąga w pierwszym roku życia.
Pożywienie edytuj
W Polsce prawie wyłącznie norniki[10], natomiast daleko na północy głównie lemingi. Może też łowić małe ptaki.
Poluje z niskiego lotu patrolowego na terenach otwartych, najczęściej rano i wieczorem. Liczebność populacji zależy znacznie od ilości gryzoni, którymi się żywi. Dlatego w Polsce w latach, gdy ich brakuje, krajowa populacja może spaść do kilkunastu par, które nie wydadzą lęgu.
Status i ochrona edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje uszatkę błotną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku oraz szacunki organizacji Partners in Flight z 2013 roku, mieści się w przedziale 350 000 – 2 000 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].
W Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek zagrożony (EN – Endangered)[6]. Szkodzi jej osuszanie terenu i zagospodarowanie obszarów podmokłych. Niezbędna jest też ochrona siedlisk i terenów lęgowych.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Asio flammeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Asio flammeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 - puszczyki (Wersja: 2021-04-04). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-30].
- ↑ N. Bouglouan: Short-eared Owl. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-05-30]. (ang.).
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ a b Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ a b c d Olsen, P.D., Kirwan, G.M., Christie, D.A. & Marks, J.S.: Short-eared Owl (Asio flammeus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-08].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Owls. [dostęp 2021-05-30]. (ang.).
- ↑ a b c d Uszatka błotna. [w:] Sowy Polski [on-line]. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-13)].
- ↑ Szymański P., Malecha A.W. i Tobółka M., Skład pokarmu uszatki błotnej Asio flammeus zimującej na Pomorzu Zachodnim, „Chrońmy Przyr. Ojcz.”, 66 (4), 2010, s. 295–298.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia edytuj
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Asio flammeus (Uszatka błotna). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 233–236. ISBN 83-86564-43-1.