Stanisław Jan Olszanik
Stanisław Jan Olszanik (ur. 25 lutego 1899 w Michałkowicach, zm. 12 grudnia 1978 w Chicago) – major dyplomowany obserwator, żołnierz Legionów Polskich, oficer lotnictwa Wojska Polskiego oraz Polskich Sił Powietrznych. Uczestnik I wojny światowej oraz II wojny światowej.
 Stanisław Olszanik, Francja, 1939-1940 | |
 major dyplomowany obserwator
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja |
|
| Jednostki |
1 pułk artylerii górskiej |
| Stanowiska |
dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
   
| |
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Przyszedł na świat na Śląsku Cieszyńskim w Michałkowicach (obecnie wschodnia dzielnica Ostrawy w Czechach). W latach 1913-1914 należał do Drużyny Strzeleckiej w Michałkowicach. W 1914 r. jako uczeń szóstej klasy gimnazjum realnego w Orłowej, opuścił rodzinny dom i wstąpił do Legionów Polskich[1]. W 1917 r. służył w Polskim Korpusie Posiłkowym. W 1918 r. internowany, osadzony w obozie w Huszt a później wcielony do armii austro-węgierskiej, w której od 20 V 1918 do 7 VIII 1918 walczył na froncie włoskim.
16 listopada 1918 roku zaciągnął się do 1. pułku artylerii górskiej. Służył w 6. pułku artylerii polowej, 23. pułku artylerii polowej, brał udział w walkach o Śląsk Cieszyński. Znalazł się w grupie oficerów służby stałej przeniesionych z korpusu oficerów artylerii do lotnictwa. Pełnił funkcję lotnika w 6. pułku lotniczym we Lwowie, awansując na stopień porucznika. W 1929 roku ukończył roczny kurs aerofotogrametrii na Politechnice Lwowskiej. 20 września 1930 r. objął stanowisko dowódcy 64. eskadry bombowej w okresie od 20 IX 1930 do 23 IV 1931[2] i 3 XI 1937 do XI 1938[3] oraz 65. eskadry bombowej od X 1932 do IV 1933[4]. W 1936 roku został awansowany z drugą lokatą na stopień kapitana w korpusie oficerów aeronautyki[5]. W 1939 roku został absolwentem Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie (III kurs WSL w latach 1938-1939)[6].
Po wybuchu II wojny światowej przedostał się przez Rumunię i Jugosławię do Francji, gdzie od 20 października 1939 roku uczestniczył w formowaniu Polskich Sił Powietrznych. Służył również w lotnictwie francuskim, w tym jako doradca dowódcy lotnictwa rozpoznawczego przy 5. Armii Francuskiej na osi Nancy Strasbourg[7]. Po zajęciu Francji przez Niemcy ewakuował się w czerwcu 1940 roku do Oranu w Algierii. Następnie, posługując się zmienionym nazwiskiem francuskiego majora, z Maroka wypłynął do Martyniki, gdzie przebywał do kwietnia 1941 roku. Stamtąd, w licznej grupie polskich żołnierzy, przedostał się do Stanów Zjednoczonych, a w lipcu 1941 roku do Kanady. Pełnił służbę w Polskich Siłach Powietrznych, posiadał numer służbowy RAF P-1649[8].
Dowodził transportem 107 ochotników, którzy 4 października 1941 roku wypłynęli z kanadyjskiego obozu Camp Tadeusz Kościuszko[9] Owen Sound do Anglii. W Royal Air Force posiadał stopień Flight Lieutenant, stacjonował m.in. w Blackpool i na wyspie Man. W lutym 1949 roku zakończył służbę dla RAF jako dowódca eskadry likwidującej polskie lotnictwo[7].
W sierpniu 1951 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, podejmując pracę w kilku fabrykach w stanie Illinois. W latach 1956-1959 odbył studia wieczorowe o profilu technicznym[7] i otrzymał dyplom Industrial Engineer. Zmarł w 1978 roku w Morton Groves pod Chicago.
Rodzina edytuj
Syn Stanisława Franciszka Olszanika, inżyniera górniczego w Ostrawie, oraz Heleny Olszanik z d. Kuchel. Brat Ireny Nowotny (żony Stanisława Nowotny). W 1928 roku wziął ślub z Marią Drzymuchowską.
Ordery i odznaczenia edytuj
Za swą służbę został odznaczony[10][11][8]:
- Polową Odznaką Pilota
- Krzyżem Niepodległości,
- Medalem Lotniczym – trzykrotnie,
- Brązowym Krzyżem Zasługi.
Przypisy edytuj
- ↑ SPIS CIESZYŃSKICH LEGIONISTÓW. Cieszyńscy legioniści. [dostęp 2024-01-21]. (pol.).
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 358.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 359.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 364.
- ↑ Rybka, Stepan 2003 ↓, s. 359.
- ↑ Wyższa Szkoła Lotnicza. Polskie siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2024-01-21]. (pol.).
- ↑ a b c Stanisław Olszanik, List Wspomnienie, 1959 r.
- ↑ a b Krzystek 2012 ↓, s. 422.
- ↑ Kronika Obozu im. Tadeusza Kosciuszki w Owen Sound, Ontario, Canada
- ↑ Olszanik Stanisław Jan. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2024-01-21]. (pol.).
- ↑ OLSZANIK STANISŁAW JAN. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2024-01-21]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Edward Długajczyk Polska konspiracja wojskowa na Śląsku Cieszyńskim w latach 1919-1920, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2005
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
- Józef Smoliński Polonia obu Ameryk w wojskowo-mobilizacyjnych planach rządu RP ma uchodźstwie (1939–1945), Warszawa: Agencja Wydawnicza "Egros", 1998