Starość
Starość – stan będący efektem starzenia się, ostatni okres życia u ludzi. Starość ma przede wszystkim wymiar biologiczny (fizjologiczny), lecz także poznawczy, emocjonalny i społeczny.
| senilitas | |
 mężczyzna po 70. roku życia | |
| Objawy | |
|---|---|
| Powikłania | |
| Leki | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
.jpg)
Starość w znaczeniu społecznym
edytujGranica między wiekiem średnim człowieka a starością jest płynna i zmieniała się w ciągu wieków. W czasach prehistorycznych ludzie dożywali 30 (neandertalczyk z Krapiny) – 35 lat (szkielety z Sima de los Huesos w Atapuerca)[1]. W starożytności człowiek 35–40-letni był uważany za człowieka starego. Średnia długość życia, a co za tym idzie "granica" starości na świecie bardzo wydłużyła się w XVIII, XIX oraz XX wieku, wraz z poprawą warunków życia, rozwojem medycyny oraz upowszechnieniem takich wynalazków jak np. kanalizacja, które podwyższały poziom higieny, oraz wynalezieniem szczepionek, które zapobiegały chorobom (zob. też oczekiwana dalsza długość trwania życia).
Zwiększenie długości życia skutkowało pojawieniem się dziadków co zwiększało szansę przeżycia młodych osobników, było skorelowane z rozwojem relacji społecznych i przekazywaniem doświadczeń[1].
W kulturach na całym świecie ludzie w podeszłym wieku byli zwykle obdarzani dużym szacunkiem – niekiedy nawet czcią – jako ludzie bardziej doświadczeni i mądrzejsi.
Starość w znaczeniu medycznym
edytujPojęcie starości w znaczeniu medycznym to ogół zmian biologicznych zachodzących w ciele człowieka (głównie zużycie narządów i zmniejszona regeneracja komórek) w wieku starszym (tzw. trzeci wiek) czyli po 60–65 roku życia.
W okresie starości ustaje intensywne odbudowywanie komórek, organizm jest mniej odporny na choroby, a układ nerwowy jest mniej aktywny. Tkanki ludzkie stają się odwodnione i mniej elastyczne, ulegają atrofii. Obecnie w rozwiniętych społeczeństwach ludzie przeżywają 70–90 lat, rekordziści dożywają 120 lat, przy czym statystycznie dłużej żyją kobiety. W Stanach Zjednoczonych w ciągu XX wieku przeciętna długość życia wydłużyła się z niecałych 50 lat do ok. 75 lat u mężczyzn i ok. 80 lat u kobiet[2].
Dożywanie sędziwego wieku wiąże się ze znacznym rozwojem medycyny. Jednakże wydłużanie życia u ludzi prowadzi do pojawiania się w strukturze społeczeństwa znacznego odsetka osób nie będących samodzielnymi, ze względu na np. zaburzenia układu nerwowego związane z chorobą Alzheimera, której objawami są m.in. zaburzenia pamięci, zachowania i osobowości.
Seksualność osób starszych
edytujPrzyjęło się uważać osoby starsze za aseksualne oraz że podejmowanie życia seksualnego w tym wieku jest niemoralne. Tymczasem z badań Starr i Weiner wynika, że 97% 60- i 70-latków oraz 93% 80-latków nie tylko myśli o seksie, ale i za nim tęskni[3]. Badania doktor Marty Cichockiej wskazują także na to, że najwyższą satysfakcję z życia seksualnego deklarują osoby często odbywające stosunki seksualne oraz osoby starsze[3].
Kobiety wcześniej rezygnują z aktywności seksualnej niż mężczyźni. W sztuce miłosnej osób starszych zmienia się hierarchia bodźców, które mają główne znaczenie. Rośnie rola dotyku kosztem bodźców wzrokowych. Osoby starsze mogą mieć też tendencję do idealizowania związków z przeszłości, czy fantazjowania, co może źle wpływać na relację, w której się obecnie znajdują[3].
Badania wykazują, że kobiety i mężczyźni pozostają aktywni seksualnie do lat 80. swojego życia. Fizjologiczne zmiany zachodzące u ludzi starszych nie muszą powodować obniżenia aktywności seksualnej. U kobiet i u mężczyzn stwierdza się pozytywny wpływ dobrego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego na częstość aktywności seksualnej[4].
Na aktywność seksualną seniorów wpływają trzy główne grupy czynników:
- częstotliwość współżycia na wcześniejszych etapach życia
- stan zdrowia psychicznego i fizycznego
- czynniki psychologiczne[3].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b Rachel Caspari. Jak wydłużało się życie. „Świat Nauki”. nr 9 (241), s. 26-31, wrzesień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
- ↑ The World Factbook — Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2015-07-06] (ang.).
- ↑ a b c d Tabu seksuologii : [wątpliwości, trudne tematy, dylematy w seksuologii i edukacji seksualnej]. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej "Academica", 2008, s. 157-164. ISBN 978-83-89281-54-8.
- ↑ John DeLamater, Erica Koepsel, Relationships and sexual expression in later life: a biopsychosocial perspective, „Sexual and Relationship Therapy”, 30(1), 2015, s. 37-59, DOI: 10.1080/14681994.2014.939506.
Linki zewnętrzne
edytuj- WikiEduLinki: Psychologia starości, Edukacyjne zasoby Internetu: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu
- Zofia Szarota (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie), Demograficzny obraz polskiej starości, wykład na www.utw.up.krakow.pl/
- Piotr Szukalski, Ludzie bardzo starzy we współczesnej Polsce, Przegląd Socjologiczny 2013, 62 (2) 33–54
- Wystąpienie do Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie działań podejmowanych przez organy władzy publicznej na rzecz osób starszych. sprawy-generalne.brpo.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-07)]. na www.sprawy-generalne.brpo.gov.pl 2011-08-19
- Informacja na temat podejmowanych w Polsce działań na rzecz osób starszych – realizacja Madryckiego Planu Działania na www.mpips.gov.pl, 2011
- James P. Richardson, Considerations for Health Promotion and Disease Prevention in Older Adults, Medscape > Medscape Public Health > Perspectives in Prevention From the American College of Preventive Medicine, May 17, 2006
- Dellara F. Terry i wsp., Disentangling the Roles of Disability and Morbidity in Survival to Exceptional Old Age, Arch Intern Med. 2008 Feb 11; 168(3): 277–283
- Rachel S. Newson i wsp., Predicting survival and morbidity-free survival to very old age, Age (Dordr). 2010 Dec; 32(4): 521–534
