Wikipedia

Świnia (rodzaj ssaków)

rodzaj ssaków z rodziny świniowatych
(Przekierowano z Sus (zwierzęta))

Świnia[22] (Sus) – rodzaj ssaków z podrodziny świń (Suinae) w obrębie rodziny świniowatych (Suidae).

Świnia
Sus
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – dzik euroazjatycki (S. scrofa)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Nadrząd

kopytne

Rząd

parzystokopytne

Rodzina

świniowate

Podrodzina

świnie

Rodzaj

świnia

Typ nomenklatoryczny

Sus scrofa Linnaeus, 1758

Gatunki

31 gatunków (w tym 22 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zasięg występowania

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i północnej Afryce[23][24][25].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 80–200 cm, długość ogona 15–40 cm, wysokość w kłębie 30–110 cm; masa ciała 20–320 kg[24][26].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu poblikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki zwierząt[1]. Linneusz wymienił cztery gatunki – Sus babyrussa Linnaeus, 1758, Sus porcus Linnaeus, 1758, Sus scrofa Linnaeus, 1758 i Sus tajacu Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) Sus scrofa Linnaeus, 1758.

Etymologia

edytuj
  • Sus: łac. sus, suis ‘świnia’, od gr. συς sus ‘świnia, wieprz’[27].
  • Porcus: łac. porcus ‘wieprz’[28]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Porcus vulgaris S.D.W., 1836 (= Sus domesticus Linnaeus, 1758).
  • Capriscus: gr. καπρίσκος kapriskos ‘mały dzik’, od κάπρος kapros ‘dzik’; przyrostek zdrabniający -ισκος -iskos[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus papuensis Lesson & Garnot, 1826 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758).
  • Centuriosus: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Centurio J.E. Gray, 1842 (starzec) oraz rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia)[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus pliciceps J.E. Gray, 1842 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758).
  • Gyrosus: gr. γυρoς gyros ‘okrągły’; rodzaj Sus Linnaeus, 1758[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus (Gyrosus) pliciceps J.E. Gray, 1842 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758).
  • Ptychochoerus: gr. πτυξ ptux, πτυχος ptukhos ‘fałda’; χοιρος choiros ‘wieprz’[32].
  • Eusus: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’; συς sus ‘świnia, wieprz’[33]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus barbatus S. Müller, 1838.
  • Scrofa: epitet gatunkowy Sus scrofa Linnaeus, 1758; łac. scrofa ‘locha, maciora’[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus domesticus Erxleben, 1777.
  • Euhys: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’; ύς us ‘świnia’[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus barbatus S. Müller, 1838.
  • Aulacochoerus: gr. αυλαξ aulax, αυλακος aulakos ‘bruzda, wyżłobienie’; χοιρος choiros ‘wieprz’[36]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus vittatus S. Müller, 1842 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758).
  • Dasychoerus: gr. δασυς dasus ‘włochaty, kudłaty’; χοιρος choiros ‘wieprz’[37]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Sus celebensis S. Müller & Schlegel, 1843 i Sus verrucosus Boie, 1832 – z których typem nomenklatorycznym jest Sus verrucosus S. Müller, 1840.
  • Nesosus: gr. νησος nēsos ‘wyspa’; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia)[38]. Gatunek typowy: Heude wymienił kilka gatunków – Sus calamianensis Heude, 1892 (= Sus ahoenobarbus Huet, 1888), Sus barbatus S. Müller, 1838, †Sus bucculentus Heude, 1892 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758), Sus celebensis S. Müller & Schlegel, 1843, Sus vittatus[e] Boie, 1828 i Sus verrucosus Boie, 1832 – nie wyznaczając typu nomenklatorycznego.
  • Sinisus: nowołac. Sina ‘Chiny’; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia)[39]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus leucorhinus Heude, 1892 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758).
  • Annamisus: Annam (obecnie Wietnam); rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia)[40]. Gatunek typowy: Heude w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku.
  • Rhinosus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos’; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia)[41]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus calamianensis Heude, 1892 (= Sus barbatus ahoenobarbus Huet, 1888).
  • Verrusus: fr. verrue ‘brodawka’; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia)[42]. Gatunek typowy: Heude w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku.
  • Microsus: gr. μικρος mikros ‘mały’[43]; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia). Gatunek typowy: Heude wymienił trzy gatunki – Microsus macassaricus Heude, 1898 (= Sus celebensis S. Müller & Schlegel, 1843), Microsus maritimus Heude, 1898 (= Sus celebensis S. Müller & Schlegel, 1843) i Microsus floresianus Heude, 1899 (= Sus celebensis S. Müller & Schlegel, 1843) – nie wyznaczając typu nomenklatorycznego.
  • Vittatus: łac. vittatus ‘pasmowy, wstęgowy’, od vitta ‘pasmo, wstęga’[44]. Gatunek typowy: nie jest do końca jasne, czy miała to być nazwa rodzajowa (dla Sus vittatus).
  • Taenisus: gr. ταινια tainia ‘wstęga, pasmo’[45]; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus calamianensis Heude, 1892 (= Sus ahoenobarbus Huet, 1888).
  • Indisus: łac. Indicus ‘indyjski’, od India ‘Indie’[46]; rodzaj Sus Linnaeus, 1758 (świnia). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus scrofoides Heude, 1892 (= Sus scrofa Linnaeus, 1758).
  • Caprisculus: rodzaj Capriscus Gloger, 1841; łac. przyrostek zdrabniający -iscus[47].

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[48][26][49][23]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[22] Podgatunki[24][23][26] Rozmieszczenie geograficzne[24][23][26] Podstawowe wymiary[24][26][f] Status
IUCN[50]
 
 Sus cebifrons Heude, 1888 świnia wisajska 2 podgatunki (w tym 1 wymarły) Filipiny (zachodnie Visayas (Negros, Panay i prawdopodobnie Masbate)) DC: około 100 cm
DO: około 23 cm
MC: 20–40 kg 		 CR 
 
 Sus philippensis Nehring, 1886 świnia filipińska 2 podgatunki Filipiny (Luzon, Polilio, Catanduanes, Samar, Biliran, Leyte, Bohol, Camiguin, Mindanao i Basilan; dawniej Marinduque) brak danych  VU 
Sus oliveri Groves, 1997 świnia samotna gatunek monotypowy Filipiny (Mindoro) brak danych  VU 
 
 Sus ahoenobarbus Huet, 1888 świnia palawańska gatunek monotypowy Filipiny (Palawan i wyspy z nim związane) DC: 100–160 cm
DO: 15–25 cm
MC: do 150 kg 		 NT 
 
 Sus barbatus S. Müller, 1838 świnia brodata 2 podgatunki Półwysep Malajski, Sumatra, Bangka, Borneo i powiązane wyspy, prawdopodobnie Tawi-Tawi (Filipiny) DC: 122–152 cm
DO: 17–26 cm
MC: 58–83 kg 		 VU 
 
 Sus verrucosus Boie, 1832 świnia brodawkowata 2 podgatunki Indonezja (zachodnia i środkowa Jawa oraz wyspa Bawean) DC: 90–190 cm
DO: 15–25 cm
MC: 35–150 kg 		 EN 
 
 Sus celebensis S. Müller & Schlegel, 1843 świnia celebeska gatunek monotypowy Celebes i sąsiędnie wyspy (Buton, Kabaena, Muna, Peleng, Lembeh i Wyspy Togian); być może wymarły na wyspie Selayar DC: 80–130 cm
DO: 25–35 cm
MC: 40–70 kg 		 NT 
 
 Sus scrofa Linnaeus, 1758 dzik euroazjatycki 19 podgatunków Europa, Afryka Północna, Azja Zachodnia, Środkowa i Południowa do Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, Chińskiej Republiki Ludowej, Japonii, Tajwanu i Azji Południowo-Wschodniej; intodukwany w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce DC: 90–200 cm
DO: 15–40 cm
MC: 44–320 kg 		 LC 
 
 Sus domesticus Linnaeus, 1758 świnia domowa gatunek monotypowy udomowiony na całym świecie; wprowadzono dzikie populacje w różnych częściach świata, w tym w Australii, Nowej Zelandii, wschodnim Archipelagu Malajskim oraz Ameryce DC: 90–180 cm
DO: 15–40 cm
MC: 140–300 kg 		GU

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony; GU – gatunek udomowiony, nie podlega ocenie przez IUCN.

Opisano również szereg gatunków wymarłych:

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nie Porcus Wagler, 1830.
  2. ↑ Młodszy homonim Capriscus Schäffer, 1760 (Actinopterygii).
  3. ↑ Nazwa prawdopodobnie nie została przewidziana jako nazwa naukowa.
  4. ↑ Nowa nazwa dla Capriscus Gloger, 1841.
  5. ↑ Podgatunek S. scrofa.
  6. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 49. (łac.).
  2. ↑ S.D.W.. The mammals of Britain systematically arranged. „The Analyst”. 4, s. 71, 1836. (ang.). 
  3. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 130. (niem.).
  4. ↑ J.E. Gray. On the Skull of the Japanese Pig (Sus pliciceps). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1862, s. 17, 1862. (ang.). 
  5. ↑ J.E. Gray: Fam. 3. Elephantidæ. W: E. Gerrard: Catalogue of the bones of Mammalia in the collection of the British museum. London: Printed by Order of the Trustees, 1862, s. 278. (ang.).
  6. ↑ Nowa nazwa dla Centuriosus .E. Gray, 1862.
  7. ↑ L. Fitzinger. Revision der bis jetzt bekannt gewordenen Artender Familie der Borstenth iere oder Schweine (Setigera). „Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 1, s. 182, 1864. (niem.). 
  8. ↑ Gray 1868 ↓, s. 32.
  9. ↑ Gray 1868 ↓, s. 38.
  10. ↑ J.E. Gray: Catalogue of carnivorous, pachydermatous, and edentate Mammalia in the British museum. London: Printed by order of the Trustees, 1869, s. 339. (ang.).
  11. ↑ a b J.E. Gray. Observations on pigs (Sus, Linnæus; Setifera, Illiger) and their skulls, with the description of a new species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Forth Series. 11, s. 435, 1873. (ang.). 
  12. ↑ Heude 1892 ↓, s. 85.
  13. ↑ Heude 1892 ↓, s. 102.
  14. ↑ Heude 1892 ↓, s. 106.
  15. ↑ Heude 1894 ↓, s. 213.
  16. ↑ Heude 1894 ↓, s. 213, 222.
  17. ↑ Heude 1899a ↓, s. 115.
  18. ↑ Heude 1899a ↓, s. 120.
  19. ↑ Heude 1899b ↓, s. 39.
  20. ↑ Heude 1899b ↓, s. 40.
  21. ↑ E. Strand. Miscelanea nomenclatorica zoologica et palaeontologica I-II. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 92, s. 61, 1926. (niem.). 
  22. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 167. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  23. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 380–382. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  24. ↑ a b c d e E. Meijaard, J.-P. d’Huart & W. Oliver: Family Suidae (Pigs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 283–290. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
  25. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Sus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
  26. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 631–633. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 653.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 558.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 159.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 168.
  31. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 305.
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 597.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 282.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 627.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 275.
  36. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 128.
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 216.
  38. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 458.
  39. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 633.
  40. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 104.
  41. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 608.
  42. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 708.
  43. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 155.
  44. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 282.
  45. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 255.
  46. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 127.
  47. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 130.
  48. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-07]. (ang.).
  49. ↑ Appendix 2: Domestic species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 712. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  50. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
  51. ↑ a b Pilgrim 1926 ↓, s. 60.
  52. ↑ Pilgrim 1926 ↓, s. 59.
  53. ↑ Н.И. Бурчак-Абрамович & Р.Д. Джафаров. Sus apscheronicus sp. п. в составе бинагадинской фауны. „Известия Академии Наук Азербайджанской ССР”. Отд. геол.-хим. наук и нефти. 2 (6), s. 26, 1946. (ros.). 
  54. ↑ J.-B. Croizet & A.C.G. Jobert: Recherches sur les ossemens fossiles du departement du Puy-de-Dôme. Paris: chez les principaux libraires, 1828, s. 160. (fr.).
  55. ↑ Pilgrim 1926 ↓, s. 62.
  56. ↑ D. Han, C. Xu & G. Yi. Quaternary mammalian fossils from Bijiashan, Liuzhou, Guangxi. „Vertebrata PalAsiatica”. 13 (4), s. 253, 1975. (ang.). 
  57. ↑ a b E. Dubois. Das geologische Alter der Kendeng- oder Trinil-Fauna. „Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap”. 2e Série. 25, s. 1264, 1908. (niem.). 
  58. ↑ D.M.A. Bate. New Pleistocene mammals from Palestine. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 20, s. 400, 1937. DOI: 10.1080/00222933708655355. (ang.). 
  59. ↑ H. Falconer & P.T. Cautley: Fauna antiqua sivalensis, being the fossil zoology of the Sewalik Hills, in the north of India. London: Smith, Elder and Co, 1847, s. ryc. 70, 71. (ang.).
  60. ↑ Z. Zhao. Fossil mammals from Jiaoshan Wuming, Guangxi. „Vertebrata PalAsiatica”. 18 (4), s. 301, 1980. (ang.). 
  61. ↑ R. Lydekker. The fauna of the Karnul Caves. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. Series X. 4 (2), s. 49, 1886. (ang.). 
  62. ↑ O. Zdansky. Die Säugetiere der Quartärfauna von Choukoutien. „Palaeontologia Sinca”. Series C. 5, s. 1–198, 1928. (ang.). 
  63. ↑ Pilgrim 1926 ↓, s. 64.
  64. ↑ M. Pickford. Ancestors of Broom’s pigs. „Transactions of the Royal Society of South Africa”. 67 (1), s. 25, 2012. DOI: 10.1080/0035919X.2012.689265. (ang.). 
  65. ↑ Pilgrim 1926 ↓, s. 61.
  66. ↑ J. van der Made. Biogeography and stratigraphy of the Mio-Pleistocene mammals of Sardinia and the description of some fossils. „Deinsea”. 7, s. 347, 1999. (ang.). 
  67. ↑ G.H.R. von Koenigswald. Beitrag zur Kenntnis der fossilen Wirbeltiere Javas. „Dienst van den Mijnbouw Nederlandsch-Indië: Wetenschappelijke mededeelingen”. 23, s. 1–185, 1933. (ang.). 
  68. ↑ X. Xue. An Early Pleistocene mammalian fauna and its stratigraphy of the river You, Weinan, Shensi. „Vertebrata PalAsiatica”. 19 (1), s. 40, 1981. (ang.). 
  69. ↑ Н.К. Верещагин. Остатки млекопитающих из нижнечетвертичных отложений Таманского полуострова. „Труды зоологического института Академии наук СССР”. 22, s. 47, 1957. (ros.). 
  70. ↑ K.N. Prasad. The vertebrate fauna from the Siwalik Beds of Haritalyangar, Himachal Pradesh, India. „Memoirs of the Geological Survey of India, Palaeontologia Indica”. New series. 39, s. 34, 1970. (ang.). 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świnia_(rodzaj_ssaków)&oldid=74454956”