System partyjny

Ten artykuł od 2021-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

System partyjny – jedna z trzech kategorii systemów w politologii obok systemów politycznych i systemów wyborczych. Jest to układ wszystkich partii politycznych, a także organizacji quasi- partyjnych: stowarzyszeń (np. BBWR) czy związków zawodowych (np. NSZZ „Solidarność” do 2001 r.). Do systemu partyjnego nie zalicza się natomiast tzw. „partii kanapowych”, nieuczestniczących w wyborach, założonych często dla żartu (tzw. partie satyryczne(inne języki), np. Polska Partia Łysych, Partia Dobrego Humoru(inne języki)), jak również stronnictw antysystemowych, dążących do obalenia porządku polityczno-społecznego (np. terrorystycznych).

Poza partiami w skład systemu partyjnego wchodzą także:

normy – regulujące stosunki pomiędzy poszczególnymi partiami, relacje wewnątrzpartyjne oraz stosunki pomiędzy partiami a strukturami państwowymi. Normy te mogą mieć charakter uregulowań prawnych lub zwyczajów.
relacje – pomiędzy partiami, jak i wewnątrz nich. Opisują one stosunki pomiędzy ugrupowaniami rywalizującymi ze sobą w celu przejęcia władzy, lub też współpracują w celu jej sprawowania.
funkcje – zadania, jakie system partyjny musi wypełnić w danym systemie politycznym. Funkcje systemu partyjnego można podzielić na dwie grupy: polityczne i kulturalne. Funkcje polityczne to m.in. spełnianie roli jedynego forum legalnej walki o władzę, mobilizowanie społeczeństwa do działalności politycznej, selekcja liderów politycznych, przeprowadzanie wyborów. Funkcje kulturowe to przede wszystkim kształtowanie kultury politycznej polityków i ich wyborców.

Rodzaje systemów partyjnych

System jednopartyjny – istnieje tylko jedna legalna partia, zaś działanie ewentualnych organizacji opozycyjnych jest przez nią skutecznie hamowane – np. w ZSRR – Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego;
System partii hegemonicznej – wśród kilku istniejących partii jedna z nich pełni funkcję hegemona zmuszając pozostałe partie (tzw. partie satelickie) do całkowitego podporządkowania – np. w Polsce 1948–1989 układ PZPR-ZSL-SD;
System partii dominującej – wśród wielu istniejących partii jedna z nich, zwykle wykorzystując uwarunkowania historyczne, ma zdecydowaną przewagę pozostając niemal bez przerwy u władzy – np. w Indiach – Indyjski Kongres Narodowy, w Meksyku – Partia Rewolucyjno-Instytucjonalna;
System dwupartyjny – istnieją dwie partie zdecydowanie dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u władzy – np. w Stanach Zjednoczonych – Partia Demokratyczna i Partia Republikańska.
System dwuipółpartyjny – istnieją dwie partie zdecydowanie dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u władzy, jednak potrzebujące zwykle współpracy z inną mniejszą partią, ewentualnie utworzenia „wielkiej koalicji” – np. w Niemczech SPD i CDU/CSU + Zieloni lub FDP;
System wielopartyjny – istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą o zdobycie i utrzymanie władzy. Żadna z nich nie ma szans zdobyć przewagi w parlamencie (50% mandatów + jeden mandat), aby samodzielnie utworzyć rząd. Tworzą się więc rządy koalicyjne. System ten świadczy o zróżnicowaniu ludności, daje im możliwość lepszej, pełniejszej reprezentacji ich poglądów w parlamencie. Jednak czasem może też utrudniać rozwiązywanie pewnych problemów społecznych, doprowadzając do konfliktów.
System dwublokowy – istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą podczas kampanii wyborczej, jednak po wyborach formują się w dwa bloki np. prawica i lewica i współdziałają w ramach tych bloków.
System kooperacji partii – istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą w okresie przedwyborczym. Po wyborach wszystkie lub większość partii współpracuje ze sobą ponad podziałami i tworzą koalicyjny rząd, który działa zgodnie z ustaleniami międzypartyjnymi. System możliwy w tzw. starych demokracjach, np. obecnie Szwajcarii lub sytuacjach przełomowych w Austrii w latach 1955–1966.

Typ systemu partyjnego i jego wewnętrzna struktura w wysokim stopniu przesądzają o jego demokratycznym lub niedemokratycznym charakterze^[1]. Istnienie alternatywnych systemów partyjnych uważane jest za ważny aspekt demokratycznego system u państwa^[1]. Brak alternatywności jest najczęściej konsekwencją niedemokratycznego ustroju państwa^[1]. Niedemokratyczny charakter mają te systemy partyjne, w których brak alternatywności w sprawowaniu rządów jest konsekwencją prawnych i pozaprawnych ograniczeń^[1]. Najwyraźniej występuje to w systemach jednopartyjnych, gdzie istnienie partii innych niż rządząca jest zakazane, a wszelkie próby organizowania opozycji tłumione są represyjnym działaniem władz państwowych^[1].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e JakubJ. Potulski JakubJ., System partyjny Rosji. Tradycja i współczesność, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2007, s. 123, ISBN 978-83-7326-448-9 .

Bibliografia

Wojciech Sokół, Marek Żmigrodzki (red.), Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia teorii i praktyki politycznej, Lublin 2005
Mariusz Gulczyński, Andrzej Małkiewicz: Wiedza o partiach i systemach partyjnych, Wyd. Druktur, Warszawa 2008, ISBN 978-83-60197-60-8.

[Potulski-1] JakubJ. Potulski JakubJ., System partyjny Rosji. Tradycja i współczesność, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2007, s. 123, ISBN 978-83-7326-448-9 .

[1]