Szare
Szare – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie żywieckim, w gminie Milówka. Powierzchnia sołectwa wynosi 725 ha, a liczba ludności 800, co daje gęstość zaludnienia równą 109 os./km²[4]. Herbem wsi Szare są trzy podkowy.
| wieś | |
 Zabudowa wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2018) |
776[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
34-383[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
| SIMC |
0062662 |
Położenie na mapie gminy Milówka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
 49°33′35″N 19°02′46″E/49,559722 19,046111[1]
| |
Położenie edytuj
Wieś leży na wysokości 400–600 m n.p.m. w południowo-wschodniej części Międzygórza Jabłonkowsko-Koniakowskiego. Rozciągnięta jest w dolince potoku Szarzanka – pomiędzy wzniesieniami Kiczorka, Suche i Syberia na południowym wschodzie a grzbietem Szarego na północnym zachodzie[5].
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1003495 | Krutaki | część wsi |
| 0062691 | Suche | część wsi |
Historia edytuj
Szare, według wójta żywieckiego Andrzeja Komonieckiego nazywane również Śmierlawką, powstało ok. 1625 r. – prawdopodobnie przez podniesienie przez królową Konstancję do rangi wsi starszej osady wołoskiej. Na terenie tym osiedleni zostali również chłopi z Lipowej, których ziemie zabrał w 1608 r. Mikołaj Komorowski, tworząc lipowski folwark. Szare było wsią zarębną i należało do klucza folwarcznego Węgierskiej Górki; jego mieszkańcy byli zobowiązani m.in. do „wyrabiania” w lasach określonej ilości drewna i spławiania go Sołą do Żywca lub nawet Krakowa.
Z Szarego pochodził Tomasz Masny – jeden z „najsłynniejszych” żywieckich zbójników, herszt zbójnickiej familii, grasującej w latach 1623–1624 po całej Żywiecczyźnie.
W 1672 r. wieś liczyła 20 gospodarstw i 170 mieszkańców, oprócz prac w lesie zajmujących się głównie pasterstwem. Według inwentarza z 1817 r. należało do niej 366 polan o łącznej powierzchni ok. 820 ha. Ludomir Sawicki, prowadzący badania nad pasterstwem na Żywiecczyźnie w 1914 r. zanotował, że na letni wypas mieszkańcy wsi pędzą swe owce do odległych o cały dzień drogi szałasów na Raczy i Przysłopie w Rycerce[8]. W XIX w. działał tu prymitywny zakład produkujący tekturę.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 297 budynkach w Szarem (obejmujących również późniejsze Laliki) na obszarze 2168 hektarów mieszkało 1945 osób (gęstość zaludnienia 89,7 os./km²), z czego 1934 (99,4%) było katolikami, 10 (0,5%) wyznawcami judaizmu a 1 innej religii, 1937 (99,6%) polsko- a 8 (0,4%) niemieckojęzycznymi[9].
7 października 1940 r. w ramach hitlerowskiej „Saybusch-Aktion” (Akcja Żywiec) wysiedlono z Szarego 58 polskich rodzin (318 osób), osiedlając na ich miejsce 18 rodzin (70 osób) niemieckich. Wyzwolenie wsi nastąpiło 6 kwietnia 1945 r., lecz na odległej o parę km na południe górze Szklanówce okrążone oddziały niemieckie broniły się aż do 30 kwietnia.
W 1948 z miejscowości wyodrębniły się Laliki.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Zabytki edytuj
We wsi, przy drodze na Pawlicznem, znajduje się kaplica pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej. Wystawiona w 1826 r. przez Szczepana Kuśnierza. Murowana, z kamienia, na rzucie prostokąta, ma kolebkowe sklepienie i gontowy dach z wydatnym okapem od frontu. We wnętrzu ołtarzyk z obrazem Wniebowzięcia, o charakterze ludowego baroku. We wsi znajduje się także drewniana dzwonnica z 1784 roku[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134407
- ↑ Milówka w liczbach. beskidLIVE.pl, 11 września 2019. [dostęp 2020-12-17].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1243 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ UG Milówka: Statut Sołectwa Szare. [w:] www.milowka.com.pl [on-line]. 2009-12-28, 2009. [dostęp 2011-01-01].
- ↑ Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-07-23].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Ludomir Sawicki. Szałaśnictwo w Górach Żywieckich (Wędrówki pasterskie w Karpatach IV). „Materiały antropologiczno-archeologiczne i etnograficzne”. Tom XIV, dział III, s. 184–195, 1919. Akademia Umiejętności, Kraków. (pol.).
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XII. Galizien. Wien: 1907.
- ↑ Drewniana architektura sakralna – Dzwonnica w Szarem. „Nad Sołą i Koszarawą”. 10 (161), 2005-05-15.