Wikipedia

Tomasz Kuśmierek

Tomasz Kuśmierek (ur. 30 sierpnia 1892 w Krzywanicach, zm. 9–11 kwietnia 1940 w Katyniu) – major artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Tomasz Kuśmierek
major artylerii major artylerii
Data i miejsce urodzenia

30 sierpnia 1892
Krzywanice

Data i miejsce śmierci

9–11 kwietnia 1940
Katyń

Przebieg służby
Lata służby

1914–1935
1939–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

1 Pułk Artylerii Ciężkiej

Stanowiska

dowódca dywizjonu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons
Rejon działania patrolu ppor. Jana Werakso.

Życiorys edytuj

Urodził się w Krzywanicach, w ówczesnym powiecie noworadomskim guberni piotrkowskiej, w rodzinie Józefa, gospodarza na 18 morgach, i Józefy z Trzcińskich[1]. W 1902 rozpoczął naukę w dwuklasowej szkole Feliksa Fabianiego w Radomsku[2]. We wrześniu 1906 rozpoczął naukę w I Polskim Gimnazjum Filologicznym Waleriana Kuropatwińskiego w Częstochowie (od 1908 było to gimnazjum Gustawa Kośmińskiego)[2]. Pod koniec 1910 jako uczeń VII klasy wystąpił z gimnazjum, z zamiarem kontynuowania nauki w szkole mierniczej[2]. Ostatecznie, z powodu braku środków finansowych, przerwał naukę. Od 1911 pracował społecznie na wsi, biorąc czynny udział w ruchu zarzewiackim[2].

12 sierpnia 1914 w Piotrkowie wstąpił do Legionów Polskich[2]. W szeregach II batalionu Albina Fleszara ps. „Satyr” walczył w bitwie pod Krzywopłotami[2]. 15 listopada 1914 został odkomenderowany do 5. baterii 1 pułku artylerii[2]. Wziął udział we wszystkich walkach baterii pod dowództwem Przemysława Barthel de Weydenthala ps. „Borucki”[2]. 17 marca 1916 został przeniesiony do 1. baterii haubic na stanowisko działanowego, awansując na kaprala[2]. Po powrocie z frontu do Pułtuska pełnił funkcję szefa baterii, w stopniu plutonowego[2]. 30 marca 1917 został wykazany we wniosku komendy 1 pułku artylerii o odznaczenie austriacki Krzyżem Wojskowym Karola[3]. Od 20 maja do 17 lipca 1917 był słuchaczem kursu podchorążych przy 1 pułku artylerii w Górze Kalwarii[2]. 19 lipca 1917, w czasie kryzysu przysięgowego, został internowany w obozie w Szczypiornie, a następnie w Łomży[2]. 22 lipca 1918 został zwolniony z internowania[2].

29 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego, do 3 baterii artylerii konnej w Lublinie. 12 kwietnia 1919 jako podoficer byłych Legionów Polskich został mianowany z dniem 1 kwietnia 1919 podporucznikiem artylerii[4]. Następnie służył w pociągu pancernym nr 15, a później w pociągu pancernym nr 22 „Groźny”[2]. Wyróżnił się w dniach 12–17 marca 1920 w czasie akcji zniszczenia bolszewickiego pociągu pancernego nr 56 „Komunard”, dwa kilometry na wschód od stacji Pojaski[5].

Podpułkownik Wacław Fara, dowódca 14 pułku piechoty i odcinka „Olewsk” we „wniosku na odznaczenie orderem «Virtuti Militari»” napisał: „w noc z 13 na 14 marca został podminowany tor kolejowy w odległości 14 kilom. od Olewska przez patrol pociągu pancernego «Groźny»[a] celem wysadzenia nieprzyjacielskiego pociągu pancernego, który podjeżdżał do Olewska i ostrzeliwał miasto wywołując popłoch wśród ludności i demoralizując wojsko. Od rana 15 marca ppor. Kuśmierek z 3 żołnierzami miał dyżur przy maszynce elektrycznej, która była umieszczona w odległości 70 metrów od min założonych pod tor kolejowy. Miny były założone w miejscowości, którą nieprzyjaciel silnie patrolował i która była przepełniona ludnością cywilną przychylną dla nieprzyjaciela i mogła zdradzić zasadzkę. Jednak ppor. Kuśmierek wytrwał na posterunku cały dzień 15, noc z 15 na 16 i dzień 16, oczekując na pociąg pancerny, nie spostrzeżonym. Dnia 16 marca o godz. 17 pociąg pancerny «Komunard» pomału przesuwał się ze stacji Rudnia Radowelska w stronę Olewska. Widząc, że pociąg ma małą szybkość ppor. Kusmierek nie spowodował wybuchu i chcąc otrzymać większy skutek przy wysadzeniu dał możność pociągowi pancernemu przejechać w stronę Olewska nie poszkodowanym, (...) tylko skład pociągu. Po 30 minutach oczekiwania pociąg powracał od strony Olewska już śmiało, rozwijając szybkość do 15 kilometrów na godzinę. Pporucznik Kuśmierek z 3 ludźmi przyczaił się koło maszynki i nie zważając na bliską odległość od poruszającej się stalowej twierdzy nie stracił ducha i wyczekawszy aż pierwsza para kół przedniego wagonu przejedzie przez minę – spowodował wybuch. Przedni wóz pancerny przewrócił się z nasypu, tender przewrócił się, parowóz wrył się psując na znacznej przestrzeni tor, tylny wóz tylko przednimi kołami zszedł z szyn. Załoga pociągu zachowała się dzielnie, gdyż po kilku minutach chaosu, na komendę otworzyła silny ogień z dział i kar. masz. z tylnego wagonu we wszystkich kierunkach. Por. Kusmierek pod silnym ogniem odchodził od toru, lecz nie w kierunku do Olewska, a tylko w kierunku do nieprzyjaciela celem mylenia załogi wys[adzonego]. poc[iągu]. p[ancernego]. Wyszedłszy nieco w tył zaczął ostrzeliwać pociąg i gdy patrol, który szedł na zmianę ppor. Kuśmierka zaczął ostrzeliwać z przeciwnej strony, ppor. Kusmierek omijając patrole nieprzyjacielskie powrócił do Olewska”[6].

W grudniu 1920 został wyznaczony na stanowisko dowódcy pociągu „Groźny”[2]. Po zakończeniu działań wojennych pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę na stanowisku dowódcy pociągu nr 22, a jego oddziałem macierzystym był 3 dywizjon artylerii konnej[7]. Później został przeniesiony do 27 pułku artylerii polowej we Włodzimierzu, jako oddziału macierzystego z pozostawieniem na dotychczasowym stanowisku. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 419. lokatą w korpusie oficerów artylerii[8]. Z dniem 15 lutego 1924, po likwidacji pociągu „Groźny”, został przeniesiony do 2 pułku artylerii ciężkiej w Chełmie[9]. W styczniu 1927 został przeniesiony do 29 pułku artylerii polowej w Grodnie z równoczesnym przydziałem do samodzielnego dywizjonu artylerii przeciwlotniczej nr 1 na stanowisko dowódcy plutonu technicznego[10]. Z dniem 1 marca tego roku został przeniesiony służbowo na X kurs dowódców dywizjonów w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu z równoczesnym zwolnieniem z zajmowanego stanowiska[11]. 18 lutego 1928 został mianowany majorem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 19. lokatą w korpusie oficerów artylerii[12]. W kwietniu 1928 został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza w macierzystym 29 pap[13][14]. W grudniu 1929 został zwolniony z zajmowanego stanowiska z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego[15]. W marcu 1931 został przeniesiony do 1 pułku artylerii ciężkiej w Modlinie na stanowisko dowódcy III dywizjonu[16][17]. Z dniem 30 kwietnia 1935 został przeniesiony w stan spoczynku[18]. Mieszkał w Piotrkowie Trybunalskim przy ul. Mickiewicza 25b[19].

We wrześniu 1939 wzięty do niewoli przez sowietów w Brześciu n. Bugiem. W kwietniu 1940 był osadzony w Kozielsku[20]. Między 7 a 9 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego (lista nr nr 017/2 z 5 kwietnia)[20]. Między 9 a 11 kwietnia 1940 zamordowany w Katyniu i tam pogrzebany[20]. Od 28 lipca 2000 spoczywa na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu.

Żonaty z Marią z Gancarzów[21], dzieci nie miał[22].

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika[23]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Dowódcą patrolu był ppor. Jan Werakso, a w składzie patrolu znaleźli się podporucznicy Stanisław Koziar, Tomasz Kuśmierek i Stanisław Schwarc, kaprale Ludwik Paśko i Michał Grabski oraz starsi szeregowcy Romuald Werakso i Franciszek Wołowski. Zobacz opis działania patrolu we wniosku na odznaczenie ppor. Jana Werakso Orderem Virtuti Militari.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Kolekcja ↓, s. 4.
  3. ↑ Żołnierze Niepodległości. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-05-30].
  4. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 44 z 24 kwietnia 1919, poz. 1418.
  5. ↑ Kolekcja ↓, s. 4, 6.
  6. ↑ Kolekcja ↓, s. 6.
  7. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 325.
  8. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 199.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 20 marca 1924, s. 134.
  10. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1927, s. 19.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927, s. 152.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 lutego 1928, s. 48.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 134.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 403, 457.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 23 grudnia 1929, s. 376.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931, s. 105.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 182, 701.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935, s. 59.
  19. ↑ Kolekcja ↓, s. 8.
  20. ↑ a b c Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 439.
  21. ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 330.
  22. ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
  23. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922, s. 112.
  25. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 367, jako kpt. Bronisław Kuśmierek.
  27. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-30]..
  28. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-30]..
  29. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 182.
  30. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-30]..
  31. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 8 czerwca 1922, s. 385.
  32. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 54 z 11 grudnia 1922, s. 902.
  33. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3.
  34. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-30]..

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tomasz_Kuśmierek&oldid=71814761”