Topola szara

Topola szara
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wierzbowate
Rodzaj	topola
Gatunek	topola szara
	Nazwa systematyczna
	Populus × canescens (Aiton) Sm.; Fl. Brit. 3: 1080 1080 1804
	Multimedia w Wikimedia Commons

Topola szara (Populus × canescens) – gatunek pochodzenia mieszańcowego powstały ze skrzyżowania topoli osiki z topolą białą. Występuje naturalnie w środkowej i południowo-wschodniej Europie oraz w Azji zachodniej^[4], zwykle w pobliżu gatunków rodzicielskich^[5]. Rośnie na glebach lekkich i wilgotnych, najczęściej nad wodami, w lasach łęgowych.

Morfologia edytuj

Pokrój: Drzewo o wysokości do 30 m. Korona jest szeroka, w górnej części wysklepiona (tylko u młodych okazów stożkowata). Pień gruby z nielicznymi, potężnymi i gładkimi konarami. Końcowe gałęzie są cienkie, nieco zwieszające^[6].
Kora: Kora ma szaro-białą barwę podobną do topoli białej. U młodych drzew ma listwy korkowe, które z wiekiem tworzą czarne narośla. Górne gałęzie często wyginają się łukowo^[7]^[6].
Pędy: Młode mają zielonkawą^[6] lub czerwonawoszarą barwę^[7]. Szary, łatwo ścierający się kutner utrzymuje się do późnej jesieni^[7]^[6]. Pąki są nagie na szczycie i czerwonobrunatne^[6].
Liście: Mają cechy pośrednie w stosunku do taksonów rodzicielskich. Są długoogonkowe i po topoli białej z wierzchu błyszczące i silnie owłosione. Po osice mają kształt okrągławy, z brzegiem tylko zatokowym, nie klapowanym^[6]. Na długopędach są bardziej klapowane niż liście osiki, ale nie tak bardzo jak u topoli białej. Młode listki pokryte są kremowo-szarym kutnerem, na starszych kutner jest rzadki i szary^[7]^[5].
Kwiaty: Roślina dwupienna. Większość okazów jest rodzaju męskiego. Kwiaty zebrane są w kwiatostany zwane kotkami o długości około 4 cm^[7]. U okazów męskich kotki są białawe z czerwonymi pylnikami. Kwiatostany żeńskie są zielonkawe i wydłużają się znacznie podczas dojrzewania nasion^[6].
Owoce: Torebki zawierające liczne, bardzo drobne nasiona, zaopatrzone w liczne włoski lotne^[6].
Korzenie: System korzeniowy silnie rozwinięty, zmienny, pomiędzy talerzowym a palowym, w zależności od udziału genów gatunków rodzicielskich^[8].

Topola szara w Wojszycach - najstarszy i najgrubszy znany w Polsce okaz gatunku, pomnik przyrody

Pnie
Jesienne liście
Kotki

Biologia edytuj

Kwitnienie trwa od lutego do kwietnia. Kwiaty są wiatropylne. Także nasiona roznoszone są przez wiatr^[6].

Zmienność edytuj

Jako mieszaniec międzygatunkowy wykazuje dużą zmienność^[5].

Wybrane odmiany^[8]:

'Tower' - odmiana kolumnowa cechująca się powolnym wzrostem. Hybryda P. alba i P. tremula 'Erecta'.
'De Moffart' - wiatroodporna odmiana o szerokojajowatej koronie. Powszechnie sadzona w Holandii.
'Macrophylla' - posiada wyjątkowo duże liście o szerokości do 15 cm^[7].

Zastosowanie edytuj

Bywa stosowana w nasadzeniach wiatrochronnych oraz w celu umacniania gruntów^[6]. Zalecana jest jako najlepsza z topól do sadzenia na glebach wapiennych^[9].

Największe okazy w Polsce edytuj

Topola szara w Wojszycach – rok pochodzenia: 1880, obwód pierśnicowy: 549 cm, wysokość: 29 m
Topola szara przy gmachu Ministerstwa Finansów w Warszawie - rok pochodzenia: 1891, obwód pierśnicowy: 455 cm, wysokość: 28 m
Topola szara na Starym Mokotowie w Warszawie – rok pochodzenia: 1925, obwód pierśnicowy: 374 cm, wysokość: 26 m
Topola szara w Bibicach – rok pochodzenia: 1920-1940, obwód pierśnicowy: 410 cm, wysokość: 25 m

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-10] (ang.).
↑ Populus canescens. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-11-12]. (ang.).
↑ Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 139. ISBN 83-7404-323-7.
↑ ^a ^b ^c Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997, s. 100. ISBN 83-01-12099-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j red. Josef H. Reichholf, Günter Steinbach: Drzewa, krzewy : wielka encyklopedia. Warszawa: Muza, 1995, s. 207. ISBN 83-7079-440-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 150. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ ^a ^b Ernest Rudnicki: Topole w krajobrazie Polski. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020. ISBN 978-83-09-01125-5.
↑ Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, s. 169. ISBN 83-01-13434-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-10] (ang.).

[tpl-3] Populus canescens. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-11-12]. (ang.).

[pirc-4] Helmut Pirc: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 139. ISBN 83-7404-323-7.

[seneta-5] Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997, s. 100. ISBN 83-01-12099-1.

[reichholf-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j red. Josef H. Reichholf, Günter Steinbach: Drzewa, krzewy : wielka encyklopedia. Warszawa: Muza, 1995, s. 207. ISBN 83-7079-440-8.

[drzewa-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 150. ISBN 978-83-7073-643-9.

[:0-8] Ernest Rudnicki: Topole w krajobrazie Polski. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2020. ISBN 978-83-09-01125-5.

[sudnik-9] Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, s. 169. ISBN 83-01-13434-8.

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]