Torpedowce typu Tb VII
Torpedowce typu Tb VII – austro-węgierskie torpedowce z początku XX wieku. W latach 1909–1911 w krajowej stoczni Danubius we Fiume zbudowano sześć okrętów tego typu. W 1910 roku oznaczenia numeryczne jednostek zmieniono z cyfr rzymskich na arabskie. Torpedowce weszły w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w latach 1910–1911. Okręty wzięły czynny udział w I wojnie światowej; w jej trakcie załoga SM Tb 11 zdezerterowała i okręt trafił w ręce Włochów, gdzie służył w Regia Marina pod nazwą „Francesco Rismondo” do 1925 roku. W grudniu 1918 roku, już po zakończeniu wojny, były SM Tb 12 pod banderą Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów wszedł na mieliznę nieopodal Spalato. W wyniku podziału floty po upadku Austro-Węgier trzy torpedowce przyznano Wielkiej Brytanii, a dwa Włochom (wliczając wrak Tb 12). Większość została złomowana, jedynie były Tb 7 pływał we włoskiej służbie celnej do 1926 roku.
Torpedowiec Tb 11 | |
Kraj budowy | |
---|---|
Użytkownicy | |
Stocznia | |
Wejście do służby |
1910–1911 |
Wycofanie |
1918–1926 |
Zbudowane okręty |
6 |
Okręty w służbie |
0 |
Dane taktyczno-techniczne[1][2] | |
Wyporność |
normalna: 131,5 tony |
Długość | |
Szerokość |
4,4 metra |
Zanurzenie |
1,45 metra |
Napęd |
1 maszyna parowa potrójnego rozprężania, |
Prędkość |
26,5 węzła |
Załoga |
20 |
Uzbrojenie |
Projekt i budowa
edytujPo zamówieniu w stoczni STT w Trieście ośmiu przybrzeżnych torpedowców typu Tb I Węgrzy wymusili na dowództwie Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine złożenie zamówienia na budowę podobnych jednostek w węgierskiej stoczni Danubius we Fiume, mimo że nie miała ona dostatecznego doświadczenia w konstrukcji okrętów[3]. W rezultacie ograniczono liczbę zamówionych w stoczni STT jednostek typu Tb I z ośmiu do sześciu, a w stoczni Danubius złożono zamówienie na sześć zbliżonych konstrukcyjnie okrętów[3][4]. Projekt torpedowców typu Tb VII bazował wizualnie na jednostkach typu Tb I, różnił się jednak powiększoną wypornością, innym typem napędu i usytuowaniem reflektora[1][4]. Już w trakcie prób morskich ujawniły się usterki i poważne wady konstrukcji, m.in. niebezpieczny przechył podczas pływania z prędkością maksymalną, spowodowany dużym momentem obrotowym pojedynczej śruby[2][4].
Wszystkie okręty typu Tb VII zbudowane zostały w krajowej stoczni Danubius we Fiume (pod numerami stoczniowymi 23–28)[2][4]. Stępki torpedowców położono w 1909 roku, a zwodowane zostały w latach 1909–1910[1][5].
Okręt | Stocznia | Położenie stępki | Wodowanie | Wejście do służby | Los |
---|---|---|---|---|---|
SM Tb VII (Tb 7) | Danubius | 13 lipca 1909 | 30 grudnia 1909 | 29 lipca 1910 | przekazany Włochom w 1920, pływał w służbie celnej do 1926 |
SM Tb VIII (Tb 8) | 11 sierpnia 1909 | 24 lutego 1910 | 20 maja 1910 | przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany | |
SM Tb IX (Tb 9) | 28 sierpnia 1909 | 22 marca 1910 | 20 maja 1910 | przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany | |
SM Tb X (Tb 10) | 1 października 1909 | 14 maja 1910 | 13 lipca 1910 | przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany | |
SM Tb XI (Tb 11) | 23 października 1909 | 24 maja 1910 | 31 grudnia 1910 | zdezerterował do Włoch w 1917, służył jako „Francesco Rismondo” do 1925 | |
SM Tb XII (Tb 12) | 10 listopada 1909 | 31 maja 1910 | 23 maja 1911 | wszedł na mieliznę w 1918, przekazany Włochom w 1920, złomowany |
Dane taktyczno-techniczne
edytujJednostki typu Tb VII były przybrzeżnymi torpedowcami o długości na wodnicy 44,2 metra (43,3 metra między pionami), szerokości 4,4 metra i zanurzeniu 1,45 metra[2][5][a]. Wyporność normalna wynosiła 131,5 tony[1][4]. Okręty napędzane były przez trzycylindrową pionową maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 2400 KM, do której parę dostarczały dwa opalane paliwem płynnym kotły wodnorurkowe typu White-Forster[2][4][b]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć maksymalną prędkość 26,5 węzła[2][4].
Okręty wyposażone były w dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm[1][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa pojedyncze działa kalibru 47 mm SFK L/44[2][1]. Jednostki wyposażone były w reflektor, umieszczony z tyłu pomostu bojowego[1][7].
Załoga pojedynczego okrętu składała się z 20 oficerów i marynarzy[1][4].
Służba
edytujPierwszych pięć torpedowców typu Tb VII zostało wcielonych do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w 1910 roku (SM Tb VII, SM Tb VIII, SM Tb IX, SM Tb X i SM Tb XI, a SM Tb XII w 1911 roku[5][6]. W 1910 roku oznaczenia torpedowców zmieniono z cyfr rzymskich na arabskie (Tb 7 – Tb 12)[2][1]. W momencie wybuchu I wojny światowej SM Tb 7 i SM Tb 9 wchodziły w skład 11. Grupy Torpedowców Sił Obrony Lokalnej w Poli, a SM Tb 8, SM Tb 10, SM Tb 11 i SM Tb 12 przyporządkowane były 19. Grupie Torpedowców Sił Obrony Lokalnej, stacjonując w Sebenico[1][8]. Jednostki pełniły służbę patrolową wokół baz, eskortowały zespoły okrętów i używane były do trałowania[1][7]. W nocy z 23 na 24 maja 1915 roku SM Tb 7 wziął udział w bombardowaniu prowincji Ankona[9]. 5 października 1917 roku zbuntowała się załoga SM Tb 11, która zdezerterowała i poddała okręt Włochom, którzy wkrótce wcielili go do Regia Marina pod nazwą „Francesco Rismondo” (służył do 1925 roku)[1][5]. Pod koniec października 1917 roku SM Tb 9 uczestniczył w działaniach floty związanych z bitwą pod Caporetto[10]. Po zakończeniu wojny, w grudniu 1918 roku były Tb 12 pod banderą Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów wszedł na mieliznę nieopodal Spalato[2][5].
Z powodu rozpadu monarchii habsburskiej 1 listopada 1918 roku na jednostkach opuszczono po raz ostatni banderę KuKK[11]. W wyniku przeprowadzonego w styczniu 1920 roku podziału floty austro-węgierskiej trzy okręty typu Tb VII zostały przyznane Wielkiej Brytanii (Tb 8, Tb 9 i Tb 10), zaś Tb 7 i wrak Tb 12 Włochom[12][13]. Trzy przyznane Brytyjczykom okręty i Tb 12 zostały złomowane we Włoszech, a były Tb 7 używany był we włoskiej służbie celnej do 1926 roku[2][6].
Uwagi
edytuj- ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340, Koszela 2019 ↓, s. 176 i Csonkaréti 2004 ↓, s. 311 podają, że szerokość wynosiła 4,3 metra, a zanurzenie 1,5 metra
- ↑ Greger 1976 ↓, s. 56 podaje, że maksymalna moc siłowni wynosiła 2600 KM.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m Koszela 2019 ↓, s. 176.
- ↑ a b c d e f g h i j Gogin 2024 ↓.
- ↑ a b Koszela 2019 ↓, s. 175–176.
- ↑ a b c d e f g h i Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340.
- ↑ a b c d e Greger 1976 ↓, s. 56.
- ↑ a b c Csonkaréti 2004 ↓, s. 311.
- ↑ a b Samek 2012 ↓, s. 139.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 274.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 68.
- ↑ Csonkaréti 2004 ↓, s. 131.
- ↑ Rochowicz 2003 ↓, s. 43.
- ↑ Greger 1976 ↓, s. 56–58.
- ↑ Rochowicz 2003 ↓, s. 46–47.
Bibliografia
edytuj- Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w pierwszej wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
- Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: No.7 torpedo boats (1910-1911). Navypedia. [dostęp 2024-04-22]. (ang.).
- René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.).
- Witold Koszela: Zapomniana flota. Okręty Austro-Węgier w I wojnie światowej. Oświęcim: Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-199-2.
- Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5 (41), 2003. ISSN 1426-529X.
- Andrzej Samek: Flota, której już nie ma. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2012. ISBN 978-83-7242-678-9.