Tuły

wieś w województwie opolskim

Tuły (dodatkowa nazwa w j. niem. Thule) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie kluczborskim, w gminie Lasowice Wielkie, przy linii kolejowej OpoleKluczbork (czasowo zawieszonej, obecnie znowu czynnej), nad rzeką Budkowiczanką, na nizinnych terenach Równiny Opolskiej (stanowiącej część obszaru Niziny Śląskiej) i skraju ważnej, zwartej strefy leśnej Śląska OpolskiegoStobrawskiego Parku Krajobrazowego.

Tuły
wieś
Ilustracja
Kościół pw. MB Bolesnej
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

kluczborski

Gmina

Lasowice Wielkie

Liczba ludności (2005)

268

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

46-282[2]

Tablice rejestracyjne

OKL

SIMC

0497868

Położenie na mapie gminy Lasowice Wielkie
Mapa konturowa gminy Lasowice Wielkie, po lewej znajduje się punkt z opisem „Tuły”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Tuły”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Tuły”
Położenie na mapie powiatu kluczborskiego
Mapa konturowa powiatu kluczborskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Tuły”
Ziemia50°51′53″N 18°08′36″E/50,864722 18,143333[1]

W latach 1743–1975[3][4] miejscowość należała administracyjnie do powiatu oleskiego.

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Dlugetuli we fragmencie Dlugetuli decima more polonico.[5][6]

Następnie miejscowość nosiła nazwę Dlugie Tule, a później nadano jej niemiecką nazwę Thule; ta wersja nazwy może wiązać się z mityczną wyspą Thule, znajdującą się gdzieś na dalekich wodach północnego Atlantyku, która zdaniem Wergiliusza stanowiła wyznacznik krańców ziemi. Usytuowanie miejscowości, na uboczu i w otulinie lasu, może być wytłumaczeniem jej niemieckojęzycznej nazwy.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 notuje nazwę wsi pod polską nazwą Tuły oraz niemiecką Thule.[7]

15 marca 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Tuły[8].

Demografia

edytuj

W 1925 r. w miejscowości mieszkało 567 osób, a w 1933 r. 489 osób[9].

Historia

edytuj

Miejscowość wzmiankowana w XIII wieku. Od XVI w. jako miejscowość rycerska była we władaniu rodu von Dambrowka-Jaschensky, który władał niedalekim Jasieniem i Lasowicami Wielkimi. W 1720 r. dobra tułowskie zakupił Samuel von Blacha z Rybnej (obecnie część Tarnowskich Gór). We władaniu tego rodu miejscowość pozostawała przez ponad 130 lat. Po śmierci ostatniego męskiego potomka rodu, żeńskie spadkobierczynie dóbr sprzedały je baronowi von Fürstenberg. Ostatni przedstawiciele rodu von Fürstenberg opuścili Tuły w styczniu 1945 roku. W podziemiach tułowskiego kościoła znajdują się grobowce przedstawicieli rodu von Blacha – fundatorów kościoła, zaś na przykościelnym cmentarzu znajduje się kaplica grobowa von Fürstenbergów.

Do głosowania podczas plebiscytu uprawnionych było w Tułach 157 osób, z czego 125, ok. 79,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 124, ok. 79,0% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 157 głosów (100% uprawnionych), w tym 157 (100%) ważnych; za Niemcami głosowały 132 osoby (ok. 84,1%), a za Polską 25 osób (ok. 15,9%)[10].

1 kwietnia 1939 r. Tuły włączono do gminy Laskowic[9].

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:

  • zespół kościoła par. pw. MB Bolesnej, z 1853 w.:
  • zespół pałacowy, z XVIII-XIX w.:

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141541
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1313 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. Starostwo Powiatowe w Opolu, szukajwarchiwach.pl
  4. Historia Powiatu Oleskiego - Starostwo Powiatowe w Oleśnie / Powiat Oleski [online], powiatoleski.pl [dostęp 2019-07-03] (pol.).
  5. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  6. H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
  7. Tuły w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom XII, str.620
  8. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
  9. a b Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Oberschlesien, Kreis Rosenberg. 2006. [dostęp 2012-08-24]. (niem.).
  10. Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe. [dostęp 2012-08-24]. (niem.).
  11. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 46.

Linki zewnętrzne

edytuj