Tukotuko
rodzaj gryzonia
Tukotuko[7] (Ctenomys) – rodzaj ssaków z rodziny tukotukowatych (Ctenomyidae).
| Ctenomys | |||
| Blainville, 1826[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – tukotuko magellański (C. magellanicus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
tukotuko | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Ctenomys brasiliensis Blainville, 1826 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania edytuj
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej (Brazylia, Peru, Boliwia, Chile, Paragwaj, Urugwaj i Argentyna)[8][9][10].
Morfologia edytuj
Długość ciała (bez ogona) 115–558 mm, długość ogona 25–122 mm, długość ucha 3–15 mm, długość tylnej stopy 20–60 mm; masa ciała 72–1200 g[9][11].
Systematyka edytuj
Rodzaj zdefiniował w 1826 roku francuski zoolog i anatom Henri Marie Ducrotay de Blainville na łamach Nouveau Bulletin des Sciences, par Société philomathique de Paris[1]. Na gatunek typowy Blainville wyznaczył (oznaczenie monotypowe) tukotuko brazylijskiego (C. brasiliensis).
Etymologia edytuj
- Ctenomys (Stenomys): gr. κτεις kteis, κτενος ktenos ‘grzebień’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[12].
- Haptomys: gr. ἁπτω haptō ‘uwiązać, przywiązać’[13]; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ctenomys leucodon Waterhouse, 1848.
- Chacomys: Gran Chaco, kraina geograficzna w Ameryce Południowej, na pograniczu Boliwii, Paragwaju i Argentyny; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[3]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Ctenomys (Chacomys) conoveri Osgood, 1946.
- Paractenomys: gr. παρα para ‘blisko, obok’[15]; rodzaj Ctenomys Blainville, 1826. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Paractenomys chapalmalensis Ameghino, 1908.
- Megactenomys: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’[16]; rodzaj Ctenomys Blainville, 1826. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Megactenomys kraglievichi Rusconi, 1930.
Podział systematyczny edytuj
Do rodzaju należą następujące gatunki[17][11][8][7]:
- Ctenomys sociabilis O.P. Pearson & Christie, 1985 – tukotuko gromadny
- Ctenomys plebiscitum Brook, Tomasco, B. González & G.M. Martin, 2021
- Ctenomys emilianus O. Thomas & St. Leger, 1926 – tukotuko piaskowy
- Ctenomys tuconax O. Thomas, 1925 – tukotuko krzepki
- Ctenomys steinbachi O. Thomas, 1907 – tukotuko pastwiskowy
- Ctenomys bicolor Miranda-Ribeiro, 1914
- Ctenomys rondoni Miranda-Ribeiro, 1914
- Ctenomys nattereri Wagner, 1848
- Ctenomys boliviensis Waterhouse, 1848 – tukotuko boliwijski
- Ctenomys andersoni S.L. Gardner, Salazar-Bravo & Cook, 2014
- Ctenomys erikacuellarae S.L. Gardner, Salazar-Bravo & Cook, 2014
- Ctenomys yatesi S.L. Gardner, Salazar-Bravo & Cook, 2014
- Ctenomys dorsalis O. Thomas, 1900 – tukotuko czarnogrzbiety
- Ctenomys validus J.R. Contreras, Roig & Suzarte, 1977 – tukotuko mocny
- Ctenomys coludo O. Thomas, 1920 – tukotuko nieznany
- Ctenomys johannis O. Thomas, 1921 – tukotuko eremicki
- Ctenomys tulduco O. Thomas, 1921 – tukotuko tontalski
- Ctenomys fulvus R.A. Philippi, 1860 – tukotuko płowy
- Ctenomys opimus Wagner, 1848 – tukotuko wyżynny
- Ctenomys scagliai J.R. Contreras, 1999 – tukotuko stokowy
- Ctenomys saltarius O. Thomas, 1912 – tukotuko saltański
- Ctenomys torquatus Lichtenstein, 1830 – tukotuko obrożny
- Ctenomys lami Freitas, 2001 – tukotuko jeziorny
- Ctenomys minutus Nehring, 1887 – tukotuko drobny
- Ctenomys ibicuiensis Freitas, Fernandes, Fornel & Roratto, 2012 – tukotuko skromny
- Ctenomys roigi J.R. Contreras, 1988 – tukotuko parański
- Ctenomys perrensi O. Thomas, 1896 – tukotuko żwirowiskowy
- Ctenomys pearsoni G. Lessa & Langguth, 1983 – tukotuko urugwajski
- Ctenomys dorbignyi J.R. Contreras & A.N.C. Contreras, 1984 – tukotuko izolowany
- Ctenomys brasiliensis Blainville, 1826 – tukotuko brazylijski
- Ctenomys maulinus R.A. Philippi, 1872 – tukotuko wulkaniczny
- Ctenomys heniacamiare Mapelli, Teta, F. Contreras, Pereyra, Priotto & Coda, 2022
- Ctenomys australis Rusconi, 1934 – tukotuko południowy
- Ctenomys mendocinus R.A. Philippi, 1869 – tukotuko mendozański
- Ctenomys rosendopascuali J.R. Contreras, 1995
- Ctenomys flamarioni Travi, 1981 – tukotuko solniskowy
- Ctenomys rionegrensis Langguth & Abella, 1970 – tukotuko negroski
- Ctenomys talarum O. Thomas, 1898 – tukotuko płochy
- Ctenomys lessai S.L. Gardner, Salazar-Bravo & Cook, 2014
- Ctenomys conoveri Osgood, 1946 – tukotuko duży
- Ctenomys lewisi O. Thomas, 1926 – tukotuko norowy
- Ctenomys frater O. Thomas, 1902 – tukotuko rudawy
- Ctenomys occultus O. Thomas, 1920 – tukotuko ukryty
- Ctenomys argentinus J.R. Contreras & Berry, 1982 – tukotuko argentyński
- Ctenomys latro O. Thomas, 1918 – tukotuko cętkowany
- Ctenomys leucodon Waterhouse, 1848 – tukotuko białozębny
- Ctenomys tucumanus O. Thomas, 1900 – tukotuko równinny
- Ctenomys pilarensis J.R. Contreras, 1993 – tukotuko długowłosy
- Ctenomys magellanicus E.T. Bennett, 1836 – tukotuko magellański
- Ctenomys bidaui Teta & D’Elía, 2020
- Ctenomys haigi O. Thomas, 1917 – tukotuko patagoński
- Ctenomys fodax O. Thomas, 1910 – tukotuko tajemniczy
- Ctenomys sericeus J.A. Allen, 1903 – tukotuko jedwabisty
- Ctenomys contrerasi Teta & D’Elía, 2020
- Ctenomys thalesi Teta & D’Elía, 2020
- Ctenomys peruanus Sanborn & O.P. Pearson, 1947 – tukotuko peruwiański
- Ctenomys paraguayensis J.R. Contreras, 2000
- Ctenomys bonettoi J.R. Contreras & Berry, 1982 – tukotuko pustelniczy
- Ctenomys fochi O. Thomas, 1919 – tukotuko skryty
- Ctenomys juris O. Thomas, 1920 – tukotuko dyskretny
- Ctenomys knighti O. Thomas, 1919 – tukotuko murawowy
- Ctenomys viperinus O. Thomas, 1926 – tukotuko śmiały
- Ctenomys yolandae J.R. Contreras & Berry, 1984 – tukotuko nadrzeczny
- Ctenomys bergi O. Thomas, 1902 – tukotuko wydmowy
- Ctenomys osvaldoreigi J.R. Contreras, 1995 – tukotuko kordobański
- Ctenomys pontifex O. Thomas, 1918 – tukotuko andyjski
- Ctenomys pulcer Verzi, De Santi, Olivares, Morgan, Basso & Brook, 2023
Opisano również gatunki wymarłe[18]:
- Ctenomys ameghinoi Rusconi, 1930[19] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys angulatus (Ameghino, 1908)[20] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys bonariensis d’Orbigny & Laurillard, 1842[21] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys celsus (Ameghino, 1888)[22] (Argentyna; miocen)
- Ctenomys kraglievichi (Rusconi, 1930)[23] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys chapalmalensis (Ameghino, 1908)[20] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys cordubensis Castellanos, 1958[24] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys cotocaensis Azurduy, 2005[25] (Boliwia; czwartorzęd)
- Ctenomys delacroixi (Rusconi, 1935)[26] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys dasseni Rusconi, 1931[27] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys intermedius Rusconi, 1931[28] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys lujanensis Ameghino, 1889[29] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys magnus Rusconi, 1931[30] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys maximus (Ameghino, 1908)[20] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys orthognathus Rusconi, 1931[31] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys parcissimus (Ameghino, 1908)[20] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys parcus (Ameghino, 1908)[20] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys rusconii De Santi, Verzi, Olivares, Piñero, Álvarez & Morgan, 2021[32] (Argentyna; plejstocen)
- Ctenomys simplex (Ameghino, 1888)[22] (Argentyna; miocen)
- Ctenomys simplicidens (Ameghino, 1908)[20] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys subassentiens Ameghino, 1902[33] (Boliwia; plejstocen)
- Ctenomys thomasi S.O. Lucero, Agnolín, Obredor, R.F. Lucero, Cenizo & de los Reyes, 2008[34] (Argentyna; pliocen-plejstocen)
- Ctenomys uquiensis Verzi, Olivares & Morgan, 2010[35] (Argentyna; pliocen)
- Ctenomys viarapaensis De Santi, Verzi, Olivares, Piñero, Morgan, Medina, Rivero & Tonni, 2020 – takson spokrewniony z tukotuko kordobańskim[36] (Argentyna; holocen)
Uwagi edytuj
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Ctenomys Blainville, 1826.
Przypisy edytuj
- ↑ a b H.M.D. de Blainville. Sur une nouvelle espèce de Rongeur Fouisseur du Brésil. „Nouveau Bulletin des Sciences, par Société philomathique de Paris”. Année 1826, s. 64, 1826. (fr.).
- ↑ O. Thomas. Two new Argentine Rodents, with a new Subgenus of Ctenomys. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight Series. 18, s. 305, 1916. (ang.).
- ↑ a b W.H. Osgood. A new octodont Rodent from the Paraguayan Chaco. „Fieldiana. Zoology”. 31 (6), s. 47, 1946. (ang.).
- ↑ F. Ameghino. Las formaciones sedimentarias de la región litoral de Mar del Plata y Chapalmalán. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 10, s. 425, 1908. (hiszp.).
- ↑ Rusconi 1930 ↓, s. 251.
- ↑ F.D. de. Ávila-Pires. Tipos de mamı́feros recentes no Museu Nacional, Rio de Janeiro. „Arquivos do Museu Nacional”. 53, s. 162, 1968. (hiszp.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 291–292. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 558–566. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b T. Freitas: Family Ctenomyidae (Tuco-tucos). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 513–534. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Ctenomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-11-02].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 360–364. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 205, 1904. (ang.).
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 116.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 160.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 183.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 151.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-17]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra, Ctenomys Blainville, 1826, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-17] (ang.).
- ↑ C. Rusconi. Una nueva especie de roedor del subgénero «Paractenomys». „Anales de la Sociedad Científica Argentina”. 110 (3), s. 156, 1930. (hiszp.).
- ↑ a b c d e f F. Ameghino. Las formaciones sedimentarias de la región litoral de Mar del Plata y Chapalmalán. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 10, s. 425, 1908. (hiszp.).
- ↑ A. d’Orbigny & Ch.L. Laurillard: IX. Terrains pampéens. W: A. d’Orbigny: Voyage dans l’Amérique méridionale: (le Brésil, la république orientale de l’Uruguay, la République argentine, la Patagonie, la république du Chili, la république de Bolivia, la république du Pérou), exécuté pendant les années 1826, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, et 1833. T. 3. Cz. 4: Paléontologie. Paris: Pitois-Levrault, 1842, s. 142. (fr.).
- ↑ a b F. Ameghino: Lista de las especies de mamíferos fósiles del Mioceno superior de Monte Hermoso, hasta ahora conocidas. Buenos Aires: Editorial Coni, 1888, s. 7. (hiszp.).
- ↑ Rusconi 1930 ↓, s. 252.
- ↑ A. Castellanos: Nota preliminar sobre nuevos restos de mamíferos fósiles en el Brocherense del Valle de Los Reartes (provincia de Córdoba, Argentina). México: 20º Congreso Geológico Internacional, 1958, s. 217–233. (hiszp.).
- ↑ H. Azurduy F.. Una nueva especie fósil de Ctenomys (Rodentia) y breve panorama paleontológico del género en Bolivia. „Kempffiana”. 1, s. 32, 2005. (hiszp.).
- ↑ C. Rusconi. Tres nuevas especies de mamíferos del puelchense de Villa Ballester. „Boletín Paleontológico”. 5, s. 1–4, 1935. (hiszp.).
- ↑ Rusconi 1931 ↓, s. 219.
- ↑ Rusconi 1931 ↓, s. 223.
- ↑ F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Actas de la Academia Nacional de Ciencias de la República Argentina en Córdoba”. 6, s. 155, 1889. (hiszp.).
- ↑ Rusconi 1931 ↓, s. 226.
- ↑ Rusconi 1931 ↓, s. 139.
- ↑ N.A. De Santi, D.H. Verzi, A.I. Olivares, P. Piñero, A. Álvarez & C.C. Morgan. A new Pleistocene Ctenomys and divergence dating of the hyperdiverse South American rodent family Ctenomyidae. „Journal of Systematic Palaeontology”. 19 (5), s. 381, 2021. DOI: 10.1080/14772019.2021.1910583. (ang.).
- ↑ F. Ameghino. Notas sobre algunos mamíferos fósiles nuevos o poco conocidos del valle de Tarija. „Anales del Museo Nacional de Buenos Aires”. Serie III. 1 (2), s. 242, 1902. (hiszp.).
- ↑ S.O. Lucero, F.L. Agnolín, R.E. Obredor, R.F. Lucero, M.M. Cenizo & M.L. de los Reyes. Una nueva especie del género Ctenomys (Mammalia; Rodentia) del Plioceno tardío-Pleistoceno medio del sudeste de la Provincia de Buenos Aires, Argentina. „Studia Geologica Salmanticensia”. 44 (2), s. 166, 2008. (ang.).
- ↑ D.H. Verzi, A.I. Olivares & C.C. Morgan. The oldest South American tuco-tuco (late Pliocene, northwestern Argentina) and the boundaries of the genus Ctenomys (Rodentia, Ctenomyidae). „Mammalian Biology”. 75 (3), s. 244, 2010. DOI: 10.1016/j.mambio.2009.03.011. (ang.).
- ↑ N.A. De Santi, D.H. Verzi, A.I. Olivares, P. Piñero, C.C. Morgan, M.E. Medina, D.E. Rivero & E.P. Tonni. A new peculiar species of the subterranean rodent Ctenomys (Rodentia, Ctenomyidae) from the Holocene of central Argentina. „Journal of South American Earth Sciences”. 100, s. 4, 2020. DOI: 10.1016/j.jsames.2020.102499. (ang.).
Bibliografia edytuj
- C. Rusconi. Subre un nuevo género de roedores del Plioceno inferior de la Argentina. „Anales de la Sociedad Científica Argentina”. 110 (4), s. 251–254, 1930. (hiszp.).
- C. Rusconi. Las especies fósiles del género «Ctenomys» con descripción de nuevas especies. „Anales de la Sociedad Científica Argentina”. 112, s. 129–142, 217–236, 1931. (hiszp.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).